epub
 
падключыць
слоўнікі

Анатоль Кудравец

Сяструха

 

 

Да старых Аркадзя наязджаў часта, і таму развітваліся проста. Маці засталася ў хаце, а бацька выйшаў на вуліцу, крыва тулячы ў каўнер голую галаву з радкавымі злямчанымі валасамі.

На дварэ вісела кіслая пахмурнасць, дзьмуў вецер — сеяў уедлівы дождж. Набліжаўся вечар.

— Дык я ж кажу: не таўчыся на тэй станцыі, на чорта яна табе. Там заўсёды людзей — пальца не праточыш. Едзь у Барок, прама да Яніны. І цёпла будзе і добра. Ноч пераспіш, а пад раніцу сядзеш на свой цягнік. І не бойся, яна прывыкла да пастаяльцаў. Загальскія ў яе, кажу, усе перабывалі. Ці едзе хто куды, ці вяртаецца адкуль, у каго пераначаваць ці торбу пакінуць? У Яніны. Ды ты ж і не чужы ёй, і яна табе, кажу,— сяструха. Яна рада будзе прывеціць цябе...— Стары зябка паціснуў плячыма, пацёр непаслухмянымі азяблымі рукамі, сунуў іх у кішэні штаноў.

— Добра, зайду, хоць я і не памятаю ўжо, дзе яна жыве...

— Як уязджаеш у сяло, то ад вулачкі другая ці трэцяя хата па левай руцэ. Сам-то я да яе не заходжу... А табе што... І зноў жа кажу — браценік ты ёй... А я злосны на яе...

— Мы гэта ўжо чулі. Ідзіце дамоў.

Аркадзя адчыніў заднія дзверцы «лятучкі», укінуў чамадан — ён пружыніста гупнуўся на скрутак дроту, што вялізным чорным клубком ляжаў на падлозе,— улез сам.

— Перадавай прывет Соні... Ды глядзіце, каб усё добра рашылася... А абродзіцца — напішы, маці пад’едзе.

— Ды ўжо ж... Ідзіце, не калейце.— Аркадзя пацягнуў на сябе ручку. Бразнулі дзверцы, клацнуў замок, затарахцеў, заспяшаўся матор.

Дарога была — каламута непралазная. Машыну матала, як шалупайку на крутой вадзе. Учапіўшыся адной рукой за рычаг ціскоў, другой — за мокрую раму бакавога акенца, Аркадзя стараўся ўстояць на нагах, каб не рэзнуцца галавой у прыборны шчыток ці не напароцца на скрыні з інструментамі.

Машына завальвалася то на правы, то на левы бок, ды так, што здавалася, ужо і не вылезці ёй з гэтай гразі. Але праходзіла некалькі хвілін натужлівага выцця матора, і яна паўзла далей. Па падлозе ездзіў туды-сюды дрот, пад падлогай цмокала гразь, шумела, плёскалася вада. Па гулкім бляшаным версе і баках густа сек дождж. Пырскі яго праз акенца заляталі ў будку, даставалі па руках, па твары, але Аркадзя не зважаў на іх. Ім авалодаў дарожны настрой — трохі прыўзняты, трохі трывожны. Радаваўся, што нарэшце выбраўся з Загалля. Якая ні расхлябаная дарога — заўтра ён будзе дома, у Мінску. Успомніў Соню — няўпэўнена спакойную апошнім часам, яе грузную, сонную паходку, і адчуў, як нешта балюча зашчымела ў грудзях. Пашкадаваў, што якраз цяпер сабраўся да старых, кінуў яе адну ў пустой кватэры. Ехаў на дзень, а затрымаўся на цэлыя тры. Хаця б усё было добра. Яна хадзіла апошні месяц, у любы час магла раскідацца. Яшчэ пашанцавала, падвярнуліся хлопцы на гэтай трасучцы. Нейкая траячка — і яны вязуць яго. Ім дзесяць кіламетраў — дваццаць мінут ходу, а яму лепшага і не прыдумаць: за каўнер не цячэ і па гразі не трэба валачыся. І няма чаго перціся на станцыю, трэба пастукаць, каб сталі ля Яніны.

Аркадзя прыплюшчыў вочы, паспрабаваў уявіць Яніну — і не змог. І не здзівіўся гэтаму: лічы, гадоў восем не бачыў.

Некалі Яніна жыла з бацькамі ў тым жа Загаллі, што і Аркадзя. Аркадзеў бацька і Янініна маці былі родныя брат і сястра, і іх сем’і добра дружылі. Яніна была адна дачка ў бацькоў, Аркадзя таксама рос адзінцом — два яго браты-папярэднікі памёрлі, не набраўшы і па году,— але Яніна была на сем год старэйшая і выцыбалася ў гонкага падлетка, калі Аркадзя яшчэ выціраў нос рукавом.

Асірацела Яніна ў пачатку вайны з немцамі — загінуў бацька, потым памерла маці. З багацця за Янінай засталася вялікая — хоць ваўкоў ганяй — хата і акуты зялёнымі жалезнымі кантамі высокі куфар, з блізкай радні — Аркадзева сям’я.

Пасля смерці маці Яніна жыла адна ў сваёй хаце, але часта прападала ў іх, часта і начаваць заставалася. Потым выйшла замуж — за невысокенькага, нехлямяжага з выгляду, але вясёлага натурай, шчырага ахвотніка да чаркі гарманіста Іванку, ад іх і ў Барок пераехала — адразу на другі дзень пасля вяселля.

Аркадзю добра запомнілася і тое беднае пасляваеннае вяселле, і як падпіты Іванка з гармонікам у руках сядзеў верхам на куфры — забіраў Яніну да сябе. Янініну хату яны рашылі прадаць.

А яшчэ перад гэтым, у вайну, у Яніны быў жаніх з партызанаў — стройны, чарнабровы, увесь у рыпучых рамянях Лёнька-ад’ютант. Не ўсцярогся ён. Перад самым прыходам нашых наткнуўся ў суседнім сяле на паліцэйскіх. Яніна моцна перажывала: яны з Лёнем збіраліся пажаніцца.

Пераехаўшы ў Барок, Яніна неяк надта быстра абсыпалася дзяцьмі — аднаго за адным радзіла хлопчыка і трох дзяўчынак — і закруцілася, заматалася ў хатніх клопатах. Пад гэтую пару Іванка навучыўся піць як трэба. Цяпер ён не прамінаў ні аднаго вяселля, што надараліся ў Барку і бліжэйшых ад Барка вёсках. На вяселле Іванка хадзіў адзін (Яніна заставалася з малымі). Ішоў ён па вуліцы вымыты, паголены, увабраўшы калашыны штаноў у галянішчы ботаў, наярваў на гармоніку, трымаючы яго, як роднае дзіця, перад сабой, як быццам у гэтым гармоніку і было ўсё яго шчасце. З вяселля Іванку звычайна прывозілі. Ці аднаго, ці разам з гармонікам — бруднага, закецанага, з сінімі слюнявымі губамі. Некалькі разоў Яніна адпраўляла яго ў бальніцу — «лячыць алкаголь», і Іванка ахвотна пагаджаўся з ёй і рабіў усё, што раілі яму дактары. Пасля бальніцы ён вяртаўся дамоў прыціхлы, памаладзелы, з белым, быццам выкачаным у муку тварам і глыбокім бычыным сумам у вачах. Сум гэты засцілаў вочы да першага вяселля. Тады ўсё пачыналася спачатку.

Сам Аркадзя ў Загаллі не жыў з чатырнаццаці гадоў. Спачатку вучыўся ў тэхнікуме, потым служыў у арміі, потым зноў вучыўся — цяпер ужо ў інстытуце. Пасля інстытута гады два не мог ніяк зачапіцца за Мінск. З Янінай і Іванкам Аркадзя сустракаўся рэдка і ведаў, як яны жывуць, больш па тым, што расказвалі яму бацька і маці. А расказвалі яны заўсёды адно і тое: лаялі Іванку, шкадавалі Яніну — выскачыла за п’яніцу, ускочыла, бедалага, у замужжа, як у пельку.

Года паўтара назад Аркадзя пачуў, што Іванкі зусім не стала. Ён пераходзіў чыгуначныя пуці, кіруючыся з неразлучным гармонікам у свой Барок, і трапіў пад поезд. Экспертыза ўстанавіла, што ў гэты вечар Іванка быў цвярозы.

Гармонік яго застаўся цэлы.

...Дарога прыкметна параўнела, па баках і верху машыны застукалі галіны — пачаўся лес. Яго праскочылі мігам, і праз густое сіта дажджу Аркадзя ўбачыў адзінокі замглёны ліхтар. Ліхтар раскачваўся на ветры, кідаючы шырокія жоўтыя кліны на аплыўшыя, прыбітыя дажджом сцірты саломы.

Пад’язджалі да Барка...

Янініну хату Аркадзя знайшоў не адразу. Ён чамусьці лічыў, што хата павінна стаяць адна, асабняком — без хлява і стопкі, а другая і трэцяя хаты былі даўгія, пад адной страхой з хлевам і павеццю. Угнуўшы галаву ад дажджу, Аркадзя пастаяў у цемнаце пасярод вуліцы, чакаючы, калі падыдзе чалавек,— чуваць было, як недзе наперадзе ён шлёгаў вялікімі, уздзетымі ці не на босыя ногі ботамі. Гэта было дзяўчо гадоў дванаццаці, і на Аркадзева запытанне яно махнула рукой у бок трэцяй хаты і паклыгала далей.

У вокнах хаты, на якую паказала дзяўчо, свяціўся агонь.

Дома была сама Яніна. Яна прачыніла дзверы з сянец і ў бліскучым святле, што ішло ад лямпачкі пад круглай бэлькай, доўга ўглядалася ў Аркадзю. Ён назваўся. Яна адразу праяснела тварам, і Аркадзя пазнаў у гэтай ёмкай жанчыне тую рухавую танклявую Яніну, якую памятаў і якую некалі вельмі любіў.

— Якім гэта ветрам занесла цябе? Ад сваіх, мусіць, едзеш... І як ты толькі дабраўся гэткай гразёю? Ці падвёз хто?..— адно за адным сыпанула яна пытанні.

— Бачыш, дабраўся,— усміхнуўся Аркадзя, узнімаючыся па слізкіх прыступках у сенцы і атрасаючы ваду з берэта і плашча.— А ты зусім не мяняешся. Усё такая ж, як некалі да Лёнькі бегала...

— Дзе ўжо тое, успомніў. Мусіць, і косці яго даўно сатлелі, і на памяць ніколі не прыходзіць... Старасць на хвост наступае,— адказала Яніна, пільна пазіраючы яму ў вочы. Забрала ў яго з рук плашч, павесіла ў парозе, на вешалку. Вочы яе блішчэлі па-маладому задумліва і сумна.

Аркадзя акінуў позіркам хату. Вялікая печ, ложак паўз сцяну, стол і канапа. Яны займалі ледзь не ўсю хату, пакідаючы праход у другую палавіну і месца, як развярнуцца вілачнікам. На самым праходзе на дзвюх табурэтках стаялі цынкавыя начоўкі з рудой мыльнай вадой. На падлозе ля іх грудай ляжала бялізна. Тут жа побач на керагазе грэўся вялізны чыгун вады.

— Ты не глядзі, братка, што ў мяне вэрхал такі. Гэта ж надумалася памыць транты. Усю восень не магла сабрацца — праца заела. І пагода такая. Ды ўжо ж распачалася...— Яна завіхнулася ля стала, прыняла талеркі, адчыніла дзверы ў другую палавіну, зірнула на Аркадзю.

І зноў у яе вачах Аркадзя спаймаў насцярожанасць.

— Можа, там пачакаеш, пакуль кончу?.. Я зараз.— Засмяялася, бліснуўшы зубамі.— Хоць не... Сядай тут, на канапе. Мне адной сумна будзе.— Лінула з чыгуна гарачай вады ў начоўкі.

— А дзе ж твае ўсе? Ці ты адна ўжо? — спытаў Аркадзя.

— Усе пры дзеле.— Яніна ўздыхнула.— Люся жыве са свякрухай у Львове. Піша, што чакаюць Геню,— ён з дня на дзень павінен заявіцца, апошні год даслужвае. Мяркуюць сюды заехаць... Коля і Валя ў школе-інтэрнаце, пад Барысавам. Збіраюся ў гэтым месяцы праведаць іх. Пятрок на электрастанцыі ў начную. Толькі што дзверы за сабой зачыніў. А меншая пры мне... Укінула трохі, дык ляжыць на печы, жалобу носіць.— Яніна кіўнула галавой на печ, за занавеску.

На печы нешта зашамацела, заварушылася, і з-за коміна высунулася галоўка з белымі распатланымі валасамі і круглымі заплаканымі вачыма.

Аркадзя ўспомніў, што ў чамадане ў яго павінны быць гасцінцы. Дастаў цукерак, некалькі яблыкаў, падаў на печ. Дзяўчынка не хацела браць. Сказала маці:

— Мама, ён дае мне.

— Дык вазьмі, дурнічка. Гэта ж твой дзядзька Аркадзя.

Дзяўчынка лягла на жывот, працягнула левую руку: спачатку ўзяла цукеркі, паклала ля сябе, потым яблыкі. Села, спусціўшы ногі з печы, пачала перакладваць гасцінцы на прыполік. І тады Аркадзя ўбачыў, што яна калека, што правая рука ў яе карацей за левую і згорнутая лодачкай далонька вельмі ж маленькая. З расшпіленага рукаўчыка яна звісала, як жоўтае абскубленае крыло.

Нешта гарачае і балючае ўдарыла Аркадзю ў галаву. Ён ведаў, што, бывае, нараджаюцца дзеці-калекі. Бачыў такіх дзяцей, і з пакручанымі нагамі, і з усохлымі рукамі, але то былі чужыя дзеці, і ён хутка забываўся пра іх, толькі горкі асадак заставаўся на душы пасля сустрэчы з імі. Ён не дапускаў думкі, што такая бяда можа напаткаць каго-небудзь з блізкіх яму людзей ці нават яго самога. Ён прыпомніў, што маці неяк гаварыла яму пра тое, што ў Яніны расце дзяўчынка з усохлай ручкай. Нават прасіла распытаць, ці няма дзе ў Мінску ці ля Мінска такой школы, дзе вучылі б такіх дзяцей, каб адправіць яе туды... Але ён забыўся пра гэту просьбу, зусім забыўся, выпала з памяці. Ды ён ніколі не думаў, што гэта так страшна.

— Як цябе завуць? — спытаў ён у дзяўчынкі, усё ніяк не адважваючыся адступіць ад печы.

Яна зноў засмяялася.

— Мама, ён пытаецца, як мяне завуць...

— То чаму ж ты не скажаш?

— Не хочу. Ты сама скажы...

— Ладна ўжо, што з цябе возьмеш. Галя яе завуць,— адказала за дачку Яніна.— Вялікая ўжо, у другі клас ходзіць. Калі дык зусім нармальная, як і трэба, а калі — як дзіця трохгадовае. Піша добра, добра чытае, а арыфметыку не ўмее — ні складаць, ні адымаць. Яшчэ калі пасядзіш вечар, дык што-небудзь зробіць, а не пасядзіш — дык і ўсё, двойку прынясе... А сёння занатурылася саўсім: не буду вучыць урокі. Я і просьбаю, я і грозьбаю — не памагае... Узялася за папругу. То ляжала на печы, румзала, а гэта, бач, развесялілася.

Яніна мыла і гаварыла, узнімаючы галаву, адмахваючы мокрай рукой валасы, што наплывалі на твар з-пад хусткі. Выпрасталася над начоўкамі, выцерла ўспацелы твар, узняла вочы на Аркадзю.

— Хай бы ты, братка, расказаў, як сам жывеш, як Соня?.. Хоць бы прывёз калі, паказаў... Можа, займелі ўжо каго — сынка ці дачку?

— І займелі і не... У гэтым месяцы павінна раскідацца... А жывём...— Аркадзя ўздыхнуў.— Сказаць, добра — не, сказаць дрэнна — таксама не. Так сабе...

Гэта пытанне «як жывеш?», з якога ледзь не заўсёды пачыналася гаворка, варта было толькі сустрэць каго-небудзь з землякоў ці знаёмых, заўсёды ставіла Аркадзю ў тупік. Што значыць «добра»? Ёсць кватэра, халадзільнік, тэлевізар? Добрая зарплата? Добрая жонка? І ўсё? І жыві? І што значыць «дрэнна»? Калі нічога гэтага няма — ні кватэры, ні халадзільніка, ні тэлевізара? Нее-е, усё гэта не так проста. Мусіць, усё гэта «добра-дрэнна» вызначаецца не гэтым паўсядзённым — кватэра, зарплата, без чаго не можа жыць кожны нармальны чалавек, а нечым другім, больш глыбокім, тым, адкуль ідзе задаволенасць самім сабой, сваёй працай, сваім жыццём...

— Не, братка... Што тут думаць. Я лічу так, што калі год прайшоў і ўсе жывыя, усе здаровыя — ніхто не захварэў, ніхто не памёр,— значыць, добра...

Аркадзя паціснуў плячыма: хто яго ведае, можа, і так.

— А то яшчэ не паспее прывітацца чалавек, а ўжо цягне: колькі там у цябе выходзіць... Мусіць, лапатай грошы грабеш. Як быццам у тым, колькі зарабляеш, і ўся праўда.

Яніна засмяялася.

— Значыць, ты мала зарабляеш. Хто многа мае, любіць, калі ў яго пра гэта пытаюць... У нас тут сусед ёсць, Абора. Дык сына яго пасылалі за граніцу, нейкі завод будаваць. Два гады ён прабыў там. Прыехаў на сваёй машыне, дом вялікі адразу пабудаваў. Сам чысты, тоўсты, і жонка — загладуха такая, у дзверы не пройдзе. Дык той любіць, калі ў яго пытаюць пра грошы. Там добра плацілі. Любіць пахваліцца. Кажа, яшчэ б паехаў, калі б сказалі...

Яніна кончыла мыць, вынесла ваду на двор.

— Ну, а зараз можна паказаць табе і новую хату,— сказала, выціраючы рукі.— Ты ж, мусіць, у ёй і не быў яшчэ... Хаця, што я кажу, адкуль табе быць...

Яніна прайшла ў другую палавіну, шчоўкнула выключальнікам. Пад белай столлю загарэлася лямпачка. Хата была ладная, з жоўтай, нядаўна пагабляванай падлогай, сцены абклеены зялёна-жоўтымі шпалерамі. У левым куце стаяў высокі двухспальны ложак, у правым — стол, між імі — дзежачка са старым фікусам. Злева, ля дзвярэй, бялела печ. Было прахладна, пахла сырой глінай. Адчувалася, што тут яшчэ не жылі.

Яніна стаяла, прысланіўшыся спіной да вушака, пазірала на Аркадзю. Маўклівая, засяроджаная, цяпер яна яшчэ больш напамінала Аркадзю тую далёкую, маладую Яніну — шырокі смуглы твар, адкрыты высокі лоб з густымі разлатымі брывамі. Толькі твар цяпер пастарэў, шырэйшым стаў падбародак, маршчыны пабілі лоб. І Аркадзю зрабілася шкода яе, тую Яніну, і ён сказаў:

— Ты маладзец, Яніна, такая маладзец... што я і не ведаю, як і хваліць цябе...

Яніна ўсхліпнула носам, заміргала, твар яе скрывіўся, але яна зараз жа ўзмахнула галавой.

— Ой, што гэта я. Баба, яй-богу, баба...— І ціха, даверліва: — Яна дасталася мне, гэтая хатка. Не дай божа яшчэ каму так... Гэта ж за адным толькі лесам колькі папахадзіла, пакуль вытрабавала... А то ж яшчэ і не работа была. Уся работа пачалася тут, на двары, як перавезла лес... Усюды ж сама, усюды адна... Дагаварылася з мужчынамі, павінны былі прыйсці рубіць, а Іванка гармонік цераз плячо і ў Камень, на вяселле. Хоць і грэх пра нябожчыка нядобра гаварыць, але хто б так зрабіў... Трэба не сэрца ў грудзях насіць, а камень. Кажу, пацярпі, хоць пакуль зруб скідаем, памажы. Дзе там! Кажа, вечар пайграю і прыйду. Божа мой, як я на яго тады раззлавалася. Падумаць толькі, чужыя людзі хату рубяць, а гаспадар вяселле гуляе... Праўда, вяселля не было, жаніх перадумаў, не прыехаў, і Іванка ішоў дамоў. Ішоў і не дайшоў. Збіраліся будаваць адну дамоўку, а збудавалі другую. Дзякуй людзям, прыхінуліся — і на могілкі занеслі і музыку нанялі. Пахавалі мы яго... Прыйшла я дамоў з могілак і не ведаю, што рабіць, за што рукі зачапіць. І жыцця ў нас з ім не было, адны сваркі, але ж неяк смялей было, усё ж мужчына быў у хаце. А гэта адна засталася, на руках трое. Дваіх — Колю і Валю — устроіла ў інтэрнат, Люся ўжо сама жыла, у Асіповічах, а меншая засталася са мной. Пазвала я мужчын зноў — давайце будаваць... І Пятрок разам з імі... Ён электрык, а тады без работы быў — ці то водпуск узяў, ці так што... Родам ён з Заходняй, з-пад Лунінца, быў жанаты, недалёка тут, развёўся... Нацюкаюцца за дзень мужчынкі мае, павячэраюць — і дамоў. А яму і ісці няма куды. Стаяў на кватэры ў адной бабкі — яна да сына на лета паехала, пакінула яго аднаго ў доме... Куды ты, кажу, хадзіць будзеш, заставайся; спаць, дзякаваць Богу, ёсць дзе, а чуць свет усё роўна трэба прыходзіць. Ён застаўся і застаўся... Сам і мост слаў, і столь, і вокны асаджваў... Так мы і сышліся.

Яніна выцерла вочы, усміхнулася сумна.

— А людзі,— паспрабуй зразумей іх. Жыла я з Іванкам, дня яснага не бачыла,— уздыхалі, шкадавалі мяне. А сышлася з Петраком — ён і шануе мяне, і памагае — і дома, і ў саўгасе — і людзей як падмянілі. Пачалі смяяцца, нагаварваць — і ў вочы і зачы. Чаго я толькі не наслухалася! Як быццам я ўжо не я, як быццам я зрабіла нешта брыдкае, як усё роўна ўкрала што... І дзядзька, бацька твой... Думала, хоць ён зразумее... Не ўпадабаўся яму Пятрок... І, ведаеш, чаму? Пачаў сварыцца бацька на нас, што рана мы сышліся, маглі б пагадзіць трохі... А Пятрок ды і ляпні: вучыць усе разумнікі, а як да помачы, дык нічога не ўбачыш... Не трэба было яму гэтага гаварыць. Якой ён помачы хоча. У кожнага сваё жыццё — у вас сваё, у нас — сваё. Ну, бацька шапку на галаву — і за дзверы. Я за ім. Дык ён на мяне: ты і старая, ты і такая, а ён малады, прыгожы... Не смяшы, кажа, людзей... Ці ж ён будзе жыць з табой?.. А я што... Я ведаю, што я не дзевачка, што мне не шаснаццаць... Але ж ён паважае мяне. І я ажыла пры ім, сагрэлася, адтала душой і целам... І хай будзе, як будзе... Але скажу, братка: навучыліся мы гараваць, навучыліся шкадаваць, толькі не навучыліся радавацца. І не хутка, ой не хутка навучымся...

...Потым яны сядзелі за сталом, вячэралі. У хаце было спакойна, цёпла. Па чорных шыбах, як чарвякі, спаўзалі раўчукі вады: за акном ішоў дождж. На печы ціха пасапвала Галя.

Гаварыла болей Яніна. Гаварыла быстра, быццам спяшалася нагаварыцца. Часам замаўкала і моршчыла лоб, задумвалася. Некалькі разоў Аркадзя лавіў на сабе яе цікаўны позірк. Але як толькі ён узнімаў вочы, яна адварочвалася. Усё ж не ўтрымалася:

— А я, як толькі ты прыйшоў, як толькі пазнала цябе, падумала, што і ты смяяцца будзеш... Ажно не.— І сама засмяялася, але зноў жа пасур’ёзнела.— Скажы, Аркадзя, а чаму вы не прыехалі на Люсіна вяселле? Я ж пісьмо вам пасылала...

— Пісьмо? Ага, помню, было пісьмо... А не прыехалі чаму... Здаецца, я ў камандзіроўцы быў...

— А мы чакалі вас... Два разы на станцыю бегалі — пад магілёўскі і пад калужскі... І назаўтра. Думалі, можа, у суботу не было як, дык у нядзелю, на другі дзень... А вяселле добра прайшло, прыгожа. Людзей шмат было — аж на восем сталоў... Бацькі маладога прыехалі з Украіны, сястра... Толькі маёй радні не было... Нікога... Цешыла сябе, што хоць вы прыедзеце з Соняй, паплакала трохі...

— Я не мог... Ты ж ведаеш, камандзіроўкі ў мяне часта,— зноў загаварыў Аркадзя і раптам замоўк. Адчуў, як жар апаліў твар. Ён успомніў, што ні ў якой камандзіроўцы ён не быў, ды і пісьмо Яніна прыслала, мусіць, за месяц да вяселля. І яны з Соняй надумалі ўжо былі ехаць... Але тады ў Мінску ішоў дождж, на дварэ было мокра, няўтульна, і ён раптам уявіў сябе і Соню на раскіслых вуліцах Барка і як яны цемнатою будуць слізгацца па гразі... І ён сказаў Соні, што, мусіць, няварта ехаць... Ён нешта тлумачыў Соні, і яна згадзілася, нічога толкам не зразумеўшы...

...Яны ледзь не праспалі поезд. Упохапкі апрануліся і выскачылі на вуліцу. Тут было цёмна і сыра. Капала з бяроз. Ішлі моўчкі, трымаючыся плота, абмінаючы цёмныя лужыны. За сялом, у ляску, Яніна першая парушыла маўчанку. Голас яе быў густы, хрыплаваты пасля сну.

— А вы як, дружна жывяце з Соняй?

— Не надта,— адказаў Аркадзя.— Часта сварымся. То я злуюся на яе, то яна на мяне. Асабліва цяпер. Надта капрызная стала, незгаворлівая. То цэлы вечар бурчыць, то маўчыць, быццам язык праглынула...

— Ты не крыўдзі яе. Я-то яе не бачыла, але мне здаецца, што яна ў цябе талковая баба. А талковую бабу гэтак жа цяжка знайсці, як і мужыка, які гарэлкі не п’е. Павер мне, я гэта ведаю. А што капрызіць, дык гэта бывае. Усё яно пройдзе, хай толькі абродзіцца. Ведай, што яна ўжо не адна. Ёй трэба за дваіх думаць... Ты гэтаму не дзівіся. Я чацвёртай хадзіла, Галяй, і то як звер была. Хто што ні зробіць, што ні скажа,— усё не па мне. А гэта ж першае... Божа мой, колькі страху, колькі радасці!.. Было, ляжу ноччу, суцішуся, а яно таўхель у бок, таўхель. Аж слёзы на вачах. А ты кажаш: маўчыць, злуецца... Я думаю, што, можа, і дрэнна рабіла, што вельмі добрая была да Іванкі, мала злавалася... Было, прыйдзе ён дамоў п’яненькі, як зямля, і лезе ў пасцель. Можа, таму, што п’янага падпускала, і радзілася Галя калекай... Можа, каб стражэйшая з ім была — і не была б яна такой...

Яна сціхла. Нейкі час ішлі, думаючы кожны сваё. Наперадзе мутнымі кругамі заружавеліся ліхтары — адзін, другі, трэці... І тады Яніна сказала задумлівым голасам:

— Мне трэба яшчэ дзіця. Ад Петрака... Хачу, каб гэта быў хлопчык...

І вось ужо Аркадзя стаіць у тамбуры, а Яніна на цёмнай сырой платформе. Пасур’ёзнеў яе твар, і ўся яна стала строгай, засяроджанай і чужой. Такім звычайна бывае чалавек на пачатку новага дня.

Яніна не стала чакаць, пакуль поезд кранецца. Павярнулася і пайшла паўз палатно — шырокай, спорнай хадою. Была яна ў бліскучых гумавых ботах, у мяккай бардовай хустцы, якая цёплым клінам ляжала на плячах,— і ў Аркадзі стала цяжка на сэрцы, быццам ён развітваўся з Янінай назаўсёды.

А дарога вяла Яніну ў бок электрастанцыі.


1968

Тэкст падаецца паводле выдання: Кудравец А.П. Познія яблыкі: Раман, аповесць, апавяданні. - Мн.: Маст. літ., 1999. - 494 с. - (Беларуская проза ХХ стагоддзя).
Крыніца: скан