Помню прымаўку з пары далёкай:
— Сокал сокалу не выб’е вока.
Не дапусціць сокал гэткай хібы...
— Хто ж тады вам, дзядзька, вока выбіў?
Пацямнеў, сказаў: — Каршун зіркаты.
— З каршуном вы біліся? — пытаю.
Ён, стары, вусаты, лысаваты,
Кажа: — Крыўды на яго не маю.
— А чаму?
— Дык я ж яго ўкакошыў.
— Каршуна?
— Адстань!.. Кузьму Бісюру.
— А за што?
— Было за што... За грошы.
Пяць рублёў маіх прысвоіў, дурань!
— Толькі пяць рублёў?!
І вам не сорам?
А ён, цяжкаю жалобаю спавіты,
Кажа: — А было ж такое гора:
Хлеб тады мне кроіла абора,
Ды была падшыта ветрам світа...
Пяць рублёў — ого! Купіць мог дошкі
На шалёўкі новыя, на дзверы...
Я маўчу. Шкада старога трошкі,
Але ў дабрату яго не веру.
Думаю: «Разбойнік! За пяцёрку
Закапаў вяскоўца ў жвір глыбока!..»
А стары ўсміхнуўся неяк горка,
На мяне глядзіць адзіным вокам.
У ім бачу смутак і трывогу,
Роздуму ў самотным воку поўна...
— Хутка я ў апошнюю дарогу
—Паплыву ў труне — жалобным чоўне.
І прыгорбіў плечы, небарача,
Быццам узваліў на плечы глыбу,
Кажа: — Ў снах Бісюру часта бачу,
Чую, як стукоча ён у шыбу,
Як гаворыць:
— Я прынёс пяцёрку!
Уставай! Вазьмі сваю паганку!..
І стаіць, і ходзіць па надворку,
І стаіць, і тупае на ганку;
Клямкай ляскае,
грыміць, як бура:
— Уставай! Выходзь, Сцяпура,
з хаты!..
І прымоўк, сядзіць стары Сцяпура,
Цяжкаю пакутаю працяты.
Я таксама ўныў, як на хаўтурах,
Мне таксама трохі сумнавата,
Думаю: «А можа, вінавата
Вёскі заімшэлай тое гора,
Што было журботаю спавіта,
Калі хлеб раскройвала абора,
Ды была падшыта ветрам світа,
Ды хаціне чорнай, крывабокай
Трэба былі дошкі і бярвенні».
А Сцяпура ў роспачы глыбокай
Уздыхнуў: — Аддаў бы й гэта вока
За сумленне...
Хмара на сумленні.
І, здаецца, хата пасвятлела,
Зайчык сонечны па шыбе скача.
Бачу: не зусім яшчэ замшэла
У Сцяпуры сэрца; зразумела
Грэх свой, калі моліцца і плача.
Я сядзеў у роздуме глыбокім,
Прыгадаўшы прымаўку старую:
— Сокал сокалу не выб’е вока...
Зразумелі?..
Прымаўку шаную!