У аднаго селяніна быў сын ростам з мезены палец. Праходзіў год за годам, а хлопчык не рос, усё заставаўся такім жа маленькім.
Вось аднойчы сабраўся бацька поле араць, а сын і гаворыць яму:
- Бацька, вазьмі мяне з сабой.
- Што ты, - кажа бацька, - заставайся лепш дома: ты такі маленькі, глядзіш, і згубішся.
А сын гаворыць:
- Не, я не згублюся, вазьмі мяне з сабой.
Ну што тут рабіць? Запхнуў яго бацька сабе ў кішэню і паехаў на поле.
Вось прыехалі яны на поле. Пачаў бацька зямлю араць, а сына пасадзіў у свежую баразну.
Бацька арэ, а сын па баразне гуляе.
Раптам выходзіць з-за гары велікан.
- Бачыш велікана? - гаворыць бацька сыну. - Глядзі, далёка не адыходзься, а то ўбачыць цябе велікан і забярэ з сабою.
Так і здарылася. Велікан зрабіў два крокі і апынуўся ля той самай баразны, па якой гуляў хлопчык.
Нахіліўся над ім велікан, падняў яго асцярожна двума пальцамі, агледзеў з усіх бакоў, потым запхнуў сабе ў кішэню і пайшоў.
Бацька так перапалохаўся, што слова вымавіць не мог.
«Прапаў, - думае, - мой сын, ніколі мне больш яго не ўбачыць. Чаму толькі я яго з сабой на поле ўзяў?»
А велікан занёс хлопчыка да сябе ў горы і пачаў яго там карміць горнымі арэхамі са свайго саду. Хто гэтых арэхаў паесць, той веліканам стане.
Два гады жыў хлопчык у велікана, два гады лускаў арэхі і з кожным днём рабіўся вышэйшым і дужэйшым.
І вось вырашыў нарэшце велікан выпрабаваць сілу хлопчыка.
Павёў ён яго ў лес і сказаў:
- Ану, пакажы сваю сілу.
Хлопчык схапіў дзвюма рукамі маладое дрэўца і вырваў яго з коранем.
- Не, - гаворыць велікан, - відаць, ты мала сілы набраўся. Трэба табе яшчэ ў мяне пажыць, яшчэ арэхаў паесці.
Зноў прайшлі два гады. І зноў павёў велікан хлопчыка ў лес.
На гэты раз хлопчык вырваў з зямлі старое дрэва з тоўстымі і доўгімі каранямі.
Але і тут велікан сказаў:
- Не, мала яшчэ ў цябе сілы, ідзём дамоў.
І яшчэ два гады пражыў хлопчык у велікана. Арэхі еў, сілы набіраўся. І так вырас за гэты час, што стаў ужо не хлопчыкам, а маладым веліканам. Трэці раз пайшлі яны ў лес.
- Ану, пакажы сваю сілу, - сказаў яму велікан.
Хлопчык паглядзеў навокал, выбраў самы тоўсты дуб і пачаў вырываць яго з коранем. Па ўсім лесе і трэск пайшоў, калі ён цягнуў дрэва з зямлі.
- Вось цяпер у цябе сілы даволі, - сказаў яму велікан і павёў на тое ж самае поле, адкуль прынёс хлопчыка шэсць гадоў таму назад.
А бацька хлопчыка, як і шэсць гадоў таму назад, араў у гэты час зямлю.
Раптам падходзіць да яго малады велікан і гаворыць:
- Дзень добры, бацька. Бачыш, якім малайцом я стаў.
Бацька спалохаўся.
- Што ты, - гаворыць, - я цябе не ведаю, ідзі сваёй дарогай.
А малады велікан кажа:
- Не, я твой сын. Дай ты мне паараць, я не горш за цябе спраўлюся.
Не верыць бацька.
- Зусім ты не мой сын, - гаворыць. - Ідзі адсюль, ты мне ўсё поле стопчаш.
А велікан стаіць і не з месца.
Кінуў тады бацька плуг, адышоўся ўбок і сеў на камень.
Ухапіўся малады велікан за плуг, націснуў на яго злёгку адной рукой, ды так, што ўвесь плуг у зямлю ўвайшоў.
Разгневаўся бацька.
- Гэй, - крычыць, - што ты робіш? Хіба так аруць? Ты плуг паломіш!
Тады малады велікан выпраг коней, а сам упрогся замест іх. А бацьку крыкнуў:
- Ідзі ты дамоў ды загадай маці ежы пабольш нарыхтаваць, пакуль я тут поле ару!
Бацька махнуў рукой і пайшоў дамоў. Малады велікан хутка ўзараў усё поле. Потым упрогся ў дзве бараны і імгненна забаранаваў яго. А калі закончыў працу, вырваў на ўзлессі два дубы з каранямі, узваліў іх сабе на плечы і падвесіў да іх верхавін і каранёў плуг, коней,і бароны.
Прыходзіць ён у двор да сваіх бацькоў. А маці глядзіць на яго і не пазнае.
- Хто гэты страшны велікан, які нясе нашых коней? - пытаецца яна ў бацькі.
- Гэта наш сын, - адказвае ёй бацька.
- Што ты, - гаворыць маці. - Хіба наш сын такі быў? Наш быў маленькі.
А сын паставіў коней у канюшню, даў ім аўса і сена, а плуг і бароны занёс у хлеў. Потым гаворыць мацеры:
- Матуля, я прагаладаўся. Ці няма ў цябе чаго-небудзь паесці?
- Зараз, - гаворыць маці, - прынясу.
Прынесла яна дзве вялікія місы бульбы. Ёй з бацькам хапіла б гэтага на восем дзён, а сын праглынуў усю бульбу зараз і яшчэ папрасіў. Дала яму маці поўны кацёл свініны. Ён і свініну з'еў, а ўсё яшчэ галодны.
- Ну, - кажа ён бацьку і маці, - бачу я, не пракарміць вам мяне. Дайце мне жалезны кій, ды такі моцны, каб яго аб калена зламаць я не мог. І пайду я з гэтым кіем па свеце вандраваць.
Пайшоў бацька ў кузню і заказаў яму вялікі жалезны кій.
Выкаваў каваль кій, ды такі доўгі і цяжкі, што яго двое коней ледзь прывезлі.
Узяў яго велікан за абодва канцы, упёрся ў сярэдзіну каленам - кій трэснуў і зламаўся.
Тады бацька запрог дзве пары коней і паехаў у кузню па новы кій.
Яшчэ таўсцейшы новы кій, яшчэ цяжэйшы.
А велікан і гэты кій зламаў аб калена.
Запрог тады бацька чатыры пары коней. Ледзь дацягнулі яны дамоў трэці кій.
А сын узяў яго, зламаў і кажа:
- Бачу, бацька, не здабыць табе для мяне добрага кія. Прыйдзецца мне без яго вандраваць.
Развітаўся ён з бацькамі і пайшоў з дому. Ішоў дзень, ішоў другі, а на трэці дзень дабраўся да адной вёскі, дзе стаяла вялікая кузня.
Гаспадар гэтай кузні быў багаты і скупы каваль. Зайшоў малады велікан у кузню і кажа:
- Ці не патрэбны табе, гаспадар, работнік?
- Што ж, - кажа каваль, - работнік мне патрэбны. А ці многа ты за работу просіш?
- Не, - адказвае малады велікан. - Мне грошы зусім не патрэбны, я дарма буду працаваць. Толькі кожныя два тыдні буду табе па два выспяткі даваць. Згодзен?
Абрадаваўся скупы каваль. Думае - выспятак не бяда, былі б грошы цэлыя.
- Згодзен, - гаворыць, - заставайся ў мяне.
Выцягнуў каваль з горна раскаленую паласу жалеза, а малады велікан як стукне па ёй молатам - жалеза, нібы шкло, рассыпалася, а кавадла ў зямлю ўвайшло.
Разгневаўся каваль.
- Што гэта ты, - гаворыць, - разбойнік, робіш? Хіба можна так біць? Кажы, колькі хочаш за гэты ўдар атрымаць, ды ідзі адсюль хутчэй.
- Грошы твае мне не патрэбны, - гаворыць малады велікан. - Расплачвайся, як абяцаў.
Даў ён гаспадару выспятка, і паляцеў гаспадар, як пёрка, - праз чатыры стагі сена пераляцеў.
А малады велікан знайшоў сабе ў кузні тоўсты жалезны кій і пайшоў далей.
Ішоў ён, ішоў і прыйшоў нарэшце да варот багатай сядзібы.
На шырокім двары стаяў сам памешчык.
Малады велікан пакланіўся яму і кажа:
- Ці не патрэбны табе работнік?
- Работнік мне патрэбны, - адказвае памешчык, - але ці шмат ты за год грошай хочаш?
- Грошы мне не патрэбны, - кажа малады велікан. - Вось папрацую я ў цябе год і дам табе тры выспяткі, і не болей.
А памешчык скупы быў, яшчэ скупейшы за каваля. Абрадаваўся ён, што грошай плаціць не прыйдзецца, і кажа:
- Я згодзен.
На другі дзень паслаў памешчык усіх сваіх работнікаў у лес па дровы. Сабраліся работнікі, запрэглі коней, а малады велікан яшчэ спіць.
Упраўляючы падышоў да яго і крычыць на самае вуха:
- Уставай хутчэй! Усе ўжо ў лес паехалі!
- Ну і няхай едуць, - кажа малады велікан. - А я пасплю ўволю, бо ўсё роўна раней за ўсіх работу закончу.
Пайшоў упраўляючы да памешчыка і пачаў яму скардзіцца:
- Спіць велікан і на працу ісці не хоча. Што з ім рабіць?
Тут памешчык сам пайшоў будзіць велікана.
- Ты чаго валяешся, гультай, уставай хутчэй!
- Добра! - адказвае малады велікан. - Зараз устану!
Устаў ён, апрануўся не спяшаючыся. Прынёс два мяшкі гароху, зварыў сабе вялікі чыгун кашы, з'еў усю кашу начыста, а потым запрог коней і паціху паехаў у лес.
Прыехаў у лес, вырваў з зямлі два вялізныя дрэвы, кінуў на воз і павярнуў коней дамоў.
Толькі ўехаў у вароты - насустрач яму памешчык. Глядзіць на яго сярдзіта і кажа:
- Ты чаму так хутка вярнуўся, гультай?
Малады велікан узяў дрэва адной рукой і паказаў памешчыку.
- Чаго ты, - кажа, - дарэмна лаешся? Тут з аднаго дрэва гара дроў будзе.
Памешчык яму нічога не адказаў, а дома пахваліўся жонцы:
- Добры нам работнік папаўся. Хоць і спіць больш за ўсіх, ды затое і працуе лепш за ўсіх.
Цэлы год пражыў малады велікан у памешчыка, прыйшоў ён да гаспадара і кажа:
- Ну, гаспадар, плаці за работу - атрымлівай тры выспяткі.
Спалохаўся памешчык, пачаў прасіць велікана:
- Не давай ты мне выспяткаў, лепш стань замест мяне памешчыкам, а я буду работнікам тваім.
- Не, - адказвае малады велікан. - Як дамовіліся, так і расплачвайся. Атрымлівай выспяткі.
Пачаў яго памешчык угаворваць:
- Пажыві ў мяне, калі ласка, яшчэ два тыдні. Папрацуй яшчэ трошкі.
- Ну, два тыдні - тэрмін невялікі, - кажа малады велікан. - Так і быць, пажыву.
А памешчык сабраў усіх сваіх суседзяў-памешчыкаў, і пачалі яны ўсе разам думаць, як загубіць маладога велікана. Думалі яны, думалі і прыдумалі.
- Загадай, - кажуць, - маладому велікану калодзеж вычысціць. А як спусціцца ён туды, мы на яго зверху жорны скінем і заб'ём яго.
Так і зрабілі.
Палез малады велікан у калодзеж, а памешчыкі на яго самыя цяжкія, млынавыя, жорны скінулі.
«Ну, - думаюць памешчыкі, - цяпер ужо мы забілі велікана, цяпер ужо мы ад яго пазбавіліся!»
А малады велікан крычыць з калодзежа:
- Гэй, вы, адганіце курэй ад калодзежа! Яны там наверсе грабуцца, а на мяне пясочак сыплецца!
Закончыў велікан работу і вылез адтуль з жорнамі на шыі.
- Глядзіце, - кажа, - якія ў мяне каралі.
Зняў ён з сябе жорны і падышоў да памешчыка.
- Ану, - кажа, - гаспадар, плаці спаўна, атрымлівай выспяткі.
Стукнуў ён яго разок - і ўзляцеў памешчык пад самыя аблокі.
А велікан пайшоў да жонкі памешчыка.
- Дай жа, - гаворыць, - я і табе заадно выспятка дам, каб мужу твайму аднаму сумна не было.
Памешчыца ад выспятка яшчэ вышэй за памешчыка ўзляцела. Яна трошкі лягчэйшая за яго была. Вось лятаюць жонка і муж пад аблокамі.
Муж кажа:
- Жонка, спускайся да мяне.
А жонка адказвае:
- Не, муж, ты да мяне падымайся.
Муж кажа:
- Не, ты спусціся, я не магу да цябе падняцца.
А жонка адказвае:
- Не, ты падыміся, я не магу да цябе спусціцца.
Так яны і да гэтага часу ўсё лятаюць і спрачаюцца. А велікан узяў свой жалезны кій і пайшоў далей хадзіць па свеце.