epub
 
падключыць
слоўнікі

Хведар Жычка

Пялёсткі лотаці

Невук
Букет чаромхі


*

Паглядзі:

пасля вясенняга дажджу

на чорным балоце

распукнулася залацістая кветка лотаці

і цягнецца пялёсткамі да сонца.

Вось так і я

ад твайго ласкавага пагляду

вырываюся з палону тугі

і ўзношуся духам пад самае неба.

 

 

*

Ты ніколі не бачыла,

як полем ходзіць сейбіт

і засявае палетак збожжам.

Не бачыла,

а сама стала сейбітам,

пасеяла у душы маёй неспакой,

ды так густа,

што яго усходы

заглушылі ўсе іншыя думы і пачуцці.

 

 

*

Між табой і мной

ляжалі бясконцыя пустыні

невядомасці, маўклівасці, абыякавасці.

Здавалася,

не хопіць жыцця, каб прабіцца праз іх,

а мы і не заўважылі,

як адолелі такую адлегласць,

і цяпер між намі няма нічога,

хіба толькі нашы вусны.

 

*

Сама прырода

зрабіла нас касманаўтамі:

з дня нараджэння

ляцім мы па зададзенай арбіце вакол Сонца

на надзейным караблі — планеце Зямлі,

дзе ў дастатковай колькасці

ёсць кіслароду, ежы і пітва...

Жывём мы на гэтым караблі

і не заўважаем, што — ляцім,

тым больш цяпер мы на гэта зусім забыліся,

бо, калі мы разам,—

ці ж пра такое думаць?

 

*

Сядзеў, чытаў газету.

І раптам пачуў дзівосную музыку:

Грыг? Шапэн? Моцарт? Бетховен?

Не, гэта нешта нават большае за ўсіх іх.

Адкуль такая музыка?

Хто яе выкопвае? У мяне ж і раяля няма...

І раптам зразумеў:

тая музыка плыве з тваіх вачэй,

з тваіх цёплых далоняў,

з твайго добрага сэрца.

 

Тваю музыку ніхто не пачуе —

яна для аднаго мяне.

 

*

Аслеплены каханнем,

малюся я табе

не па малітоўніку,

а на памяць,

дыпламатычна замяняючы забытыя словы

сваімі, якія шукаю навобмацак.

Ты чуеш,

як я мурашкамі сваіх пальцаў

бегаю па тваёй спіне?

 

 

*

Ніколі не забыць мне тых начэй

на беразе ляснога возера;

рука ў руцэ хадзілі мы пад ззяннем месяца

і маўчалі,

баяліся разбудзіць ніцых вербаў,

якія схіляліся над вадой

і, каб не перашкаджаць нашаму шчасцю,

прытвараліся, што спяць.

 

 

*

Як прыемна быць закаханым,

бачыць на кожным твары

толькі святло,

толькі ўсмешкі!

 

Як прыемна быць закаханым,

мець душу, шырэйшую за мора,

насіць цяпло ў сваім сэрцы,

каб саграваць ім у сцюжу

сваю любую!

 

Як прыемна быць закаханым,

верыць у тое,

што перад табой адкрыты ўсе дарогі!

 

*

Наша вуліца —

як чатырохструнная скрыпка:

увесь дзень

на струнах-правадах

слізгаюць смычкамі тралейбусы,

яны іграюць дзівосную сімфонію

пра твае вочы,

пра маё каханне.

 

 

*

Ішла каля майго дома

і не завітала ў госці...

Якая ж ты жорсткая!..

 

 

*

Прыйдзі,

дапамажы мне дапісаць кнігу —

энцыклапедыю дум і пачуццяў,

якія згуртаваліся вакол твайго імя

і майго сэрца,

бо без цябе я ў іх канчаткова заблытаюся...

Прыйдзі,

дапамажы мне размяняць маю салодкую самоту

на горкую любоў і лютую рэўнасць,

далучы мяне да тых,

хто не бярэ падачак,

а да крыві б’ецца за сваё шчасце.

Прыйдзі!

 

 

*

Як альбатрос у непагадзь

інстынктам адчувае, у якім баку сонца,

я заўсёды адчуваю цябе

і ў любым натоўпе

лёгка адшукаю тваю постаць,

каб у думках прыхінуцца да яе,

як мокры ветразь да мачты...

 

 

*

Хто гэта там хоча

вярнуць нам забыты купецкі звычай —

выхваляцца прыгажосцю сваёй каханай

і ў той жа час

вымагаць у яе бацькоў стотысячнага пасагу?

Навошта гэта,

калі твой пяшчотны пагляд

даражэй за ўсе багацці свету,

калі з тваёй усмешкай

не можа спаборнічаць бляск золата?..

Праўда, ведаю пра гэта толькі я адзін.

 

 

*

Хацеў бы табе аддзячыць

за тваё каханне,

але ведаю, ты скажаш:

яно такое ж маё, як і тваё.

 

Хацеў бы табе аддзячыць

за хлеб, які ты мне адрэзала,

за бальзам пацалункаў,

але ведаю, ты скажаш:

яны былі і тваімі.

 

Хацеў бы табе аддзячыць

за доўгія чаканні,

кароткую рэўнасць,

стрыманыя слёзы,

лёгкія дараванні,

але ведаю, ты скажаш:

каханне не мераюць на локці, як палатно,

не ўзважваюць на вагах.

 

 

*

Кіньма хоць на адзін дзень

жыццёвыя клопаты і турботы,

возьмем акраец хлеба і шчопаць солі,

пойдзем туды,

дзе няма слабых і моцных,

вялікіх і малых,

правых і віноўных,

дзе самі сабе мы будзем

і суддзямі,

і падсуднымі,

дзе ўладарыць мудрая прырода,

нікога не крыўдуючы,

шчодра адпускаючы кожнаму

наканаванае яму —

нараджэнне і смерць.

 

 

*

З кніжак ведаю,

што самае моцнае каханне — лебядзінае:

лебедзі не могуць жыць адзінока,

і калі з пары браканьер заб’е аднаго,

другое заканчвае жыццё самагубствам.

«Гэта не каханне, а шаленства,

яно не для людзей»,— сказаў бы я ўчора.

Але сёння...

 

Сёння сам згадзіўся б ашалець,

каб толькі не быць адзінокім лебедзем.

 

 

*

Я прачнуўся, а ты спіш,

працягнуў рукі — ты не ловіш іх,

вуснамі прыпаў да вуснаў — ты не пярэчыш.

Які я шчаслівы!

Берагу твой сон,

тваё дыханне,

твой мёд.

Берагу сваю заўтрашнюю радасць,

сваё бясконцае жыццё.

 

 

*

Ад злых людзей,

ад папрокаў і сурокаў

схаваю тваё імя,

напішу яго літарамі неіснуючага алфавіту,

зашыфрую яго ў сваіх вершах так,

каб ніводзін чытач на свеце

не змог да яго прабіцца

праз тысячы тысяч нудных маіх радкоў...

На векі вечныя схаваю тваё імя!

 

 

*

Паглядзі:

пасля вясенняга дажджу

на чорным балоце

распукнулася залацістая кветка лотаці

і цягнецца пялёсткамі да сонца...

Ты ніколі не бачыла,

як полем ходзіць сейбіт

і засявае палетак збожжам.

Не бачыла,

а сама стала сейбітам —

пасеяла ў душы маёй неспакой.

 

 

Невук

Мне пад шэсцьдзесят ужо,

адукацыю ж маю я толькі пачатковую,

бо мая школа — зямля,

праграма ў якой бясконцая,

а класаў толькі дзесяць:

поле,

луг,

выган,

паша,

рэчка,

лес,

балота,

гарод,

стайня,

гумно.

Урокі ў іх праходзілі цікава і змястоўна,

з практычнымі заняткамі:

ворывам,

сяўбой,

касавіцай,

жнівом,

малацьбой,

доглядам жывёлы.

Я ніколі не атрымаю атэстата сталасці,

бо прапусціў многа ўрокаў:

калі вучыў з кніжак

табліцы, правілы, тэарэмы,

а яшчэ — калі сядзеў па розных нарадах

ды марыў пра сваю славу.

 

Невук я!

 

 

Букет чаромхі

Паставіў на стол вялізны букет чаромхі,

нырнуў тварам у белае раздолле квецені,

на поўныя грудзі ўдыхаю густы пах,

нібы п’ю настой дурнап’яну.

 

А ў вачах

букет рассыпаецца

на мноства белых пялёсткаў,

якія заўтра

ападуць на абрус,

адыходзячы ў свой вечны сон.

 

Пасля выкіну я на сметнік голыя пруткі,

і толькі церпкі водар

будзе яшчэ некалькі дзён

жыць у маім пакоі,

як успамін аб мінулай вясне,

як міф

аб шчаслівым юнацтве.