Увесь вугаль спалены, скрыня парожняя, шуфель непатрэбны, халоднае дыханне печы, пакой, выдзьмуты холадам, за акном застылыя ў шэрані дрэвы, неба - срэбны шчыт, абарона ад таго, хто прагне дапамогі. Мне трэба трохі вугалю: не замярзаць жа насмерць; за маёй спінай бязлітасная печ, перад вачыма - гэткае самае неба; якраз таму я мушу імчаць наўскапыта паміж імі і, спыніўшыся пасярэдзіне, прасіць дапамогі ў гандляра-вугальшчыка. Да маіх звыклых просьбаў ён, аднак, ужо зусім абыякавы - я павінен яму давесці, пераканаць яго, што ў мяне ўжо больш няма ані драбінкі вугалю і што адно з гэтае прычыны ён - гэта маё сонца на небе. Я мушу прыйсці, як жабрак, які, хрыпла стогнучы з голаду, канае пад парогам багатай сядзібы і якому гаспадарова кухарка ўсё-такі наважваецца адліць трохі з рэшткаў вячэрняе кавы, - гэтаксама і вугальны гандляр, раззлаваны, але, памятаючы пра «не забі», ён павінен укінуць мне ў скрыню шуфель-другі.
Вырашыць усё можа тое, як я з'яўлюся, - таму я еду верхам на скрыні. Асядлаўшы скрыню, рукою ўверсе трымаючыся за ручку - самую простую лейчыну, - я з цяжкасцю ссоўваюся па сходах уніз, але на вуліцы скрыня мая паднімаецца ўгару; цудоўна, цудоўна! Вярблюды пад павадыровым кіем не змаглі б прыгажэй устаць з зямлі. Па прамерзлым завулку імчу роўнаю рыссю, раз-пораз узлятаючы да другога паверха і ні разу не зніжаючыся да дзвярэй. І найвышэй я ўзлятаю перад скляпеннем гандляровай піўніцы, дзе ён вунь якраз прысеў каля невялічкага стала і нешта сабе піша; а каб уседзець у гэтай гарачыні, нават адчыніў дзверы.
- Гэй, гандляр! - крычу я выстылым на марозе голасам, хапатліва дыхаючы, а праз гэта - увесь у воблаках пары. - Калі ласка, гандляр, дай мне трошкі вугалю. Мая скрыня ўжо такая пустая, што я магу на ёй ездзіць верхам. Будзь такі ласкавы. Як толькі змагу, я заплачу табе за ўсё.
Гандляр настаўляе руку каля вуха.
- Што я чую? Ці не памыляюся? - пытаецца ён праз плячо ў сваёй жонкі, якая, седзячы на прымурку, нешта робіць на прутках. - Ці не памыляюся? Кліент.
- Я нешта нічога не чую, - адказвае кабета, спакойна дыхаючы над пруткамі, добра нагрэтая ў спіну.
- Вядома ж, - крычу я. - Гэта я, той самы ваш даўні і верны кліент; толькі вось сёння няма ні шэлега ў кішэні.
- Жонка, - гаворыць гандляр, - нехта там ёсць. Я не магу тут намыліцца. То, мусіць, даўні, вельмі даўні кліент - той, што ўмее так пранікліва прамаўляць да сэрца...
- Што ў цябе? - кажа кабета, кідаючы на хвілю работу і прыціскаючы вязанне да грудзей. - Нікога там няма, на вуліцы пуста, усіх нашых кліентаў мы забяспечылі; нам можна на некалькі дзён зачыніць краму і крыху перадыхнуць.
- Але ж я сяджу тут, на скрыні, - крычу я да іх, і нячулыя слёзы халоднай зімы засцілаюць мне вочы. - Прашу вас, паглядзіце ўгору, і вы адразу мяне ўбачыце. Мне трэба ўсяго адзін шуфель, а калі насыплеце два, дык шчасцю майму не будзе мяжы. Вы ж усім астатнім насыпалі... Ах, я ўжо чуў, як ён, вугаль, грукоча ў маёй скрыні!
- Іду, іду, - кажа гандляр і хоча на сваіх кароткіх нагах узлезці па сходах, ды жонка ўжо стаіць побач і трымае яго за руку, кажучы:
- Стой, куды? А будзеш упарціцца, дык я сама паднімуся. Успомні, як сёння ноччу кашляў. А з-за гешэфту, хай сабе і ўяўнага, ты забываешся на жонку і дзіця і нішчыш свае лёгкія. Я сама пайду.
- Тады назаві яму ўсе гатункі, што ёсць у нашых сховах; а колькі які каштуе, я табе скажу пасля.
- Добра, - адказвае жанчына і паднімаецца ў завулак. Зразумела, тут яна адразу бачыць мяне.
- Пані гаспадыня, - кажу я. - Вітаю ад душы. Адзін шуфель вугалю - проста сюды, у скрыню; я завязу дадому сам; адзін шуфель - няхай самага дрэннага... Вядома, я за ўсё заплачу, толькі не цяпер, не цяпер.
Гэтыя два словы - нібыта спеў званоў: «не цяпер», і як яны бянтэжаць розум, блытаючыся з вячэрнімі званамі, што акурат чуюцца з блізкай званіцы.
- Ну, дык чаго яму трэба? - падае голас гандляр.
- Ды так, нічога, - адказвае кабета. - Нічога там няма, нічога мне не відаць і не чутно: толькі вось б'е шостую, і нам трэба зачыняцца. Сцюжа, напрамілы бог, - заўтра ў нас, гледзячы па ўсім, будзе яшчэ шмат працы.
Яна нічога не бачыць, нічога не чуе, але ўсё-такі адвязвае свой хвартух і спрабуе хвартухом прагнаць мяне прэч. На жаль, ёй гэта ўдаецца. У маёй скрыні ўсе якасці шпаркага скакуна: сілы супраціўляцца няма, яна занадта лёгкая, і ад жаночага хвартуха яе ногі ўзлятаюць у паветра.
- Злюка! - крычу я кабеціне, адыходзячы ад яе, у тую самую хвілю, калі яна, ужо вяртаючыся ў сваю краму, трохі пагардліва і трохі задаволена махае рукою ў паветры.
- ...ты, злюка! Я прасіў адзін шуфель самага дрэннага, а ты не дала. - І з гэтымі словамі я ўзношуся да ледзяных гор і знікаю на векі вечныя.