epub
 
падключыць
слоўнікі

Іван Пташнікаў

Бежанка

Іх звалі бежанцамі. Паявіліся яны ў нас перад канцом вайны, у сорак трэцім годзе ўвосень. Шапталі ў вёсцы, што гэта паліцэйскія сем'і, якія баяцца нашых і ратуюцца, падаючыся на захад, далей ад фронту; гаварылі, што немцы проста эвакуіравалі іх з Браншчыны, адступаючы і гонячы ўсіх перад сабой; казалі яшчэ, што гэта толькі голыя, галодныя і бяздомныя людзі, якіх багата было вайной і якія, бадзяючыся па свеце, прыблукалі нарэшце ў наш кут.

Аселі яны ў Сушняках, можа, не дабраўшыся да нашай вёскі праз гразь на грэблі. Было іх тры сям'і. Дзве пасля нешта незалюбілі Сушнякоў і зімой падаліся шашою далей на захад са сваімі хатулькамі.

Асталіся толькі Барабанавы, дзве пажылыя, змардаваныя жанчыны - сёстры. Адна з іх была з дачкою Валяй.

Валю я за вайну бачыў толькі адзін раз, калі немцы бамбілі Сушнякі і нашы Ельнікі і калі абедзве вёскі, не чакаючы такога ліха, сыпанулі да ракі ў альшэўнік. Валя з маці не пабеглі, як усе, яны ўпалі нічком на дзядзінцы недалёка ад могілак за вёскай, дзе іх засталі самалёты, і калі мы вярталіся назад, яны сядзелі ўпобачкі і пра нешта ціха гаварылі. Прыйшоўшы з-пад фронту, яны не баяліся бамбёжкі.

Валю я тады бачыў здалёку, не разгледзеў і не запомніў.

Жылі Барабанавы спачатку ў адзінокай старой Сымоніхі, пасля перайшлі да Жардэцкіх - на самы канец вёскі пад нашы Ельнікі. Сымоніха не магла адна пракарміць трох чалавек, а ў Барабанавых з сабой толькі таго і было, што лахманы на плячах ды рукі. Жанчыны, каб пражыць, не стыкаліся ніколі дома - шылі ў каго, мялі лён, а то і пралі кудзелю: людзі ў вайну жылі, як хто ўмеў і як хто мог.

Жардэцкія ж раптам разбагацелі, калі з немцамі вярнуўся сам гаспадар, якога судзілі за кражу.

Вярнуўшыся, Жардэцкі не пайшоў ні ў паліцыю, ні ў партызаны, а з сынам пачаў карчаваць пасеку. Яму трэба былі рукі, і ён узяў у хату Барабанавых.

Так і жылі ў Сушняках у Жардэцкіх Барабанавы, аж пакуль не прыйшлі нашы.

Ніхто не ведаў чаму, але да сябе дамоў яны не спяшаліся. Зноў у вёсцы пра іх пачалі гаварыць благое («Дурная тая птушка, якой сваё гняздо няміла»), не даючы веры, што ад іхняга сяла нават вуголля не асталося. Але Барабанавы ні на кога не злавалі, з усімі былі ветлівыя і заўсёды віталіся, чаго ні ў Сушняках, ні ў нашых Ельніках не было ў модзе.

Я неўзлюбіў Пецю Жардэцкага яшчэ да вайны, калі мы хадзілі ў школу і ён загадваў насіць яго кнігі. Можа б, мы з ім ніколі і не спаткаліся больш на дарозе, калі б яму, васемнаццацігадоваму бамбізе, не захацелася вучыцца і ён разам з малымі не пайшоў у шосты клас. Школу ён быў ужо кінуў - за два гады перад вайной, калі пасадзілі бацьку. Яго ні на якім ланцугу тады не змаглі зацягнуць у Грыневічы, дзе была школа, - ні старшыня сельсавета, ні настаўнікі. Не бацькава віна была прычына - гультай знайшоў зачэпку, каб закінуць «арыхмеціку»: быў тупы.

- М-муха, мазгі сушыць. Кароста ад яе на лбе выступіць...

«Мухай» ён зваў не толькі арыфметыку: гэта слова было ў яго заўсёды напаяўку.

Ён быў на тры гады старэй за Валю, але яны пасля вайны пайшлі ў адзін клас.

За Валяй ён поўзаў усюды, не спускаючы з яе вачэй: відаць, дзеля гэтага пайшоў зноў і вучыцца. Спачатку ён на ўсіх, хто быў бліжэй да Валі, глядзеў здаля, пасля стаў адпіхаць і нарэшце перасеў ад грубкі з задняй парты ледзь не наперад - да Валі.

Але толькі на адзін дзень: яго назаўтра ж адсадзілі на заднюю парту, аднаго - на ім на ўроках аж скура гарэла.

Валя была невысокая, чорнавалосая, свае дзве тоўстыя касы яна заўсёды перакідала на грудзі. Вочы ў яе былі чорныя і блішчалі. Яны ў яе, мусіць, балелі і слязіліся. Яна яшчэ смяялася, ціха, нясмела, але доўга. Закіне галаву, як маладое бусляня на гняздзе, і смяецца, аж пакуль яе хто не пачне тузаць за косы. Смяялася яна і на перапынках, і на ўроках, - забывалася. Але яе ўсе любілі. Яна, як і яе маці, была прыветная з усімі, з кожным дружыла і добра вучылася. Толькі Пеці Жардэцкага яна ніколі не кратала. Невядома, як яны былі між сабой дома, Валя ж пражыла ў Жардэцкіх цэлы год, але пра тое ніхто не ведаў, бо нідзе не гаварылі. Калі Пеця браў яе кнігі ці сшыткі, яна давала яму адразу: няважна - перапісаць ці толькі паглядзець. Яна не шкадавала, але ніколі з ім не гаварыла.

Мы вучыліся ў чацвёртым класе. Школа ў Грыневічах была ў даўнейшым панскім двары - новую спалілі немцы, - цёмная, з вузкімі класамі і козламі замест парт. Наш чацвёрты быў у самым апошнім вузкім пакоі, і мы заўсёды на перапынках бегалі праз шосты клас, абыходзячы здалёку Пецю Жардэцкага, які з лінейкай стаяў у дзвярах і хвастаў па нашых стрыжаных галовах. З ім мы не гаварылі, як і Валя.

Але Валі ён не чапаў, а з нас на дарозе віў вяроўкі: настаўнікам жаліцца на сябе ён забараніў, - гразіў расшчапіць галаву.

Ад Сушнякоў у Грыневічы трэба было ісці кіламетры з чатыры па густым ельніку, які рос у нізкіх лагах, дзе заўсёды стаяла вада.

З Ельнікаў нас хадзіла чатыры хлапчукі, усе ў чацвёрты клас; ля Сушнякоў далучаліся Валя з Пецем Жардэцкім, і мы ўшасцёх ішлі праз лагі ў «другую змену». Увосень, калі мы вярталіся дадому, заўсёды нам цямнела ў ельніку, і калі б не Пеця, мы баяліся б. Але Пеця, бачачы, што мы азіраемся па кустах, выпростваўся, разгінаў свае шырокія ў кажуху плечы і знарок ступаў паволі, як бык ад ракі, напіўшыся вады. У вачах у яго тады і праўда было нешта бычынае: яны цьмяна паблісквалі ў цемнаце, як зацягнутыя дымам. І тады ён рагатаў на ўвесь лог:

- А-а-а... Муха! Выдатнікі!.. Ану, падхапіце мой чамадан. Я паддам вам смеласці.

Ён даваў нам свой чамадан каторы ўжо раз, і мы неслі яго - вялікі, з белай фанеры, якая, відаць, збольшага была прыбіта, бо цвікі рвалі штаны.

- Не хныч! Матка новыя паш'ёць і старыя падаб'ёць, - рагатаў ён сам сабе.

Чамадан быў цяжкі: напакаваны асінавай шчапой. Пасля вайны не было ні сшыткаў, ні паперы, і ў першыя дні, калі пайшлі ў школу, мы пісалі на шчапе. Лепш за ўсё было пісаць на асінавай: яна белая-белая, як папера, і адмывалася, не тое што сасновая - рашыў задачу, занёс у школу і выкідай у печ. Толькі асінавай шчапы цяжка было дастаць, як і любой. Але Пеця даставаў. Яна ляжала ў хлеве ў Сымоніхі, пад сенам. Сымоніха пры немцах пачала перакрываць хату і не кончыла: не хапіла дроту на цвікі. Шчапу яна берагла, але ж ад Пеці Жардэцкага нічога нельга было ўпільнаваць: кожны дзень у яго быў поўны чамаданчык шчапы.

У чамадане яшчэ былі: крэйда - белая, зялёная, чорная; сухія скарынкі хлеба, «энзэ», якімі ён хрумсцеў ля грубкі на ўроках; патроны ад нямецкай вінтоўкі; паўлітровая бутэлька чорнага чарніла з фарбы; кавалак сала і яшчэ нешта ў маленькіх баначках. Казаў ён, што там пёры і кручкі ад вуды, але нам не паказваў.

Мы бачылі ўсё яго багацце, калі ён сам вытрасаў чамадан, дастаючы патроны, якія заўсёды ляжалі на дне.

Аддаўшы нам чамадан, ён даставаў з кішэні кажуха страшэйку. Страшэйка - пята ад гільзы з-пад гарматы-саракапяткі, адрэзаная так, каб яе толькі можна было ўзяць у руку. Капсуль з гільзы быў выбіты - у дзірку гладкім каменем альбо малатком заганяўся патрон ад нямецкай вінтоўкі. Гільзу тады трэба было браць у левую руку і настаўляць на капсуль патрона баёк. Баёк - стальны асяродак ад бранябойнага пэтээраўскага патрона, што ўстаўляўся ў раменьчык, які пасля прыціскаўся пальцамі да гільзы. Па такому байку трэба было добра ўдарыць тым жа каменем ці малатком.

Страшэйка біла моцна, як нямецкі карабін, нават куля з яе ляцела далёка, метраў на сто, і цюмкала. Парваную гільзу са страшэйкі трэба было доўга выбіваць «шомпалам» - кавалкам іржавага жалезнага шыла, якім стары Жардэцкі пры немцах калоў па вёсках свіней.

Выбівалі гільзы мы, нюхаючы дым. Ёмкі стрэл, ад якога шумела ў ельніку рэха, агонь, што вырываўся з гільзы, прыдавалі нам смеласці, а Пеця Жардэцкі бурчаў і лаяўся:

- Э-э-э, муха... Выдатнікі...

Страляць са страшэйкі было боязна, але вунь як хацелася, ды Пеця Жардэцкі даваў страляць толькі таму, хто яго баяўся і слухаўся. Мяне ж да сваёй страшэйкі ён не падпускаў і блізка:

- Смаркач, муха...

Я быў маладзейшы за Валю аж на тры гады, а ў нашай кампаніі - самы меншы. Можа, таму за мяне заступалася Валя. Учэпіцца за руку Пецю, нічога нават не скажа, і той выпускае мяне з лап.

- Шчасце маеш, што яна за цябе, абрымзонік, душу роніць. А так бы... Паглядзі, на каго ты падобны.

Я, худы, у рваных матчыных чаравіках, якія яна яшчэ купляла да вайны і берагла, у пашытых з абноскаў кажушку, выкачаны ў снезе і мокры, быў, і праўда, падобны невядома на каго. Але Валя дружыла са мною. Яна, мусіць, шкадавала мяне. Калі мне трэба было цягнуць Пецеў чамадан, яна сама брала яго ў мяне з рук і несла; яна падносіла і мае кніжкі, абівала ў мяне з плячэй снег, калі Пеця качаў нас у гурбах. Ён тады забіраў у яе з рук свой чамадан і аж рыкаў са злосці, як бычок:

- Пашкадавала... У мужыкі, мусіць, яго гадуеш... Скажу дома, хоць старая Барабаніха парадуецца... А ты, муха, з дарогі прэч! - і ён замахваўся на мяне, але не біў.

Валя ж маўчала. І так усю восень.

Прыйшла зіма. Адразу ўдарылі маразы і закруцілася мяцеліца. З усяго поля дзень і ноч дзёрла снег і пясок і несла ў вёску. Ад марозу трашчалі вуглы і лёд ля студні - вымярзала вада, у ельніку на дарозе з-пад снегу падымалася пара - там была крыніца.

Занесла лагчыны, не прайсці - правальваешся па пахі. Па твары, як сухім надзежнікам, хвастаў вецер, мерзлі шчокі і нос. Цяжка было хадзіць у Грыневічы, але нас не распускалі: мароз не даходзіў да дваццаці пяці градусаў.

Трэба было мясіць снег уцэла - пракладаць сцежку.

Пецю Жардэцкаму за зіму пашылі доўгі чырвоны кажух з вялікім чорным каўняром; на валёнкі Пеця надзяваў боты, раскошныя, бацькавы. Бацька яго сам вырабляў скуру, сам і шыў. Боты пахлі дзёгцем усю дарогу і ўвесь дзень у школе: Пеця іх сушыў, паставіўшы ля грубкі, а па класе гойсаў у валёнках. Чырвоны, з круглым тварам, з вялікім носам і тоўстай шыяй, ён ішоў у сёмы клас «да дзяўчат», аж пакуль яго не сталі вадзіць у настаўніцкую на педсаветы.

Хацелі састрыгчы яму польку - ён не даўся, затое пацішэў. Але рот у яго не закрываўся.

- Ну дык не збіраешся?.. - падступаўся ён да Валі. «Не збіраешся» - значыла ў яго «не збіраешся замуж». - Усё малішся. Гады недзе ўрвала. Пара. Ты, мусіць, мая равесніца, факт.

Валя раз не сцярпела. Дала яму па твары і плакала ўвесь урок. Яе ніхто тады не мог суцешыць: у яе разбалелася галава. Валя адпрасілася дадому.

У той вечар мяцеліца зусім ашалела. Ад снегу не было відаць ні дарогі, ні ельніку. На горку ад Грыневіч мы падымаліся, пабраўшыся за рукі.

Снег увачавідкі мякчэў, не сек па твары, - відаць было, што адваліцца мароз, - але сыпаў, як хто мякіну шуфлем. Дарогу зраўняла, поле было белае і чыстае, як абрус на стале. Добра, што Валя пайшла дадому днём.

Мы былі ўпяцёх, пяты - Пеця Жардэцкі. Ісці было цяжка, нылі і балелі ногі. Пеця цягнуўся ззаду, наставіўшы каўнер кажуха, і соп. Ён быў сёння ціхі і злосны.

Калі мы выйшлі з лагчыны на поле, - выбіліся з сілы. Вецер тут быў у вочы і валіў з ног. Мы адварочваліся і ішлі задам наўгад, але зрываліся з дарогі і правальваліся па пояс. Пеця, ідучы па нашых слядах, улазіў у снег аж па калені.

- Я вам, муха, адвярнуся! Ану!.. - ён крычаў на ўсё горла, і вецер гнаў яго голас па полі. - Сняжку баіцёся, выдатнікі. Папрабуй хто яшчэ збіцца з дарогі - там і астанецца. Шчаняты. Яны вучыцца захацелі... Кіну школу, дык некалі воўк без мяне... Я ў вашы гады... А ты, смаркач, - гэта ён крычаў на мяне, я ішоў наперадзе, - у жаніхі ўжо збіраешся... Сняжку яшчэ многа трэба патаптаць... Гэта табе не задачку рашыць ды адказ зверыць, ці правільна. Тапчы, тапчы, падмяніць няма каму. Усе яны слабей за цябе, ты самы жылісты. Гэ-гэ... З тваёй сілай яшчэ мяне можна... Давай, давай, выдатнік, муха... Тая бежанка днём лінула дахаты, збаялася снегу заступніца ваша, - аж скрыгатаў ён зубамі.

У мяне вылазіў з рота язык і ў горле рабілася горка-горка: я не мог нікуды ўцячы па такім снезе...

Чаго на нашай дарозе кожны дзень гэты чалавек?

Пасвятлела. У небе за хмарамі над самай галавой паявіўся далёкі месяц, яшчэ не зусім круглы. Здавалася, пацішэла, толькі ўгары хмары несліся некуды як шалёныя, набягаючы адна на адну. Сыпаліся цяпер зверху адны дробненькія крупы.

Былі ўжо відаць агні ў Сушняках за ельнікам. Хоць бы адчапіўся Пеця Жардэцкі.

Ён, здавалася, раптам субожыўся:

- Ну, выдатнікі, вярні ў кусты. Ламі лапкі і кладзі пад сябе. Аддуха. Слабыя вы яшчэ, а ад Сушнякоў да Ельнікаў яшчэ вярста. На гары ля могілак замяло не так. Ну, не стойце, бярыце мой чамадан... Вунь пад тую елачку, дзе сухая папараць.

Я ніколі б не астаўся з Пецем Жардэцкім у ельніку, але ісці далей не мог.

Агню мы не расклалі: не гарэлі ні папараць, ні яловыя лапкі. Пеця распальваў сам; у нас скрэплі рукі і былі што граблі. Пасля ён вылаяўся і засоп, бы за дарогу намарыўся горш за нас.

- Нічарта, муха, не адубеем. Больш лапак пад сябе. Мароз адваліўся - што, не чуеце сваімі насамі? Што, яны ў вас паадмярзалі? Га-га... А тая бежанка драпанула. Ну, я... Эх вы, смаркачы. Нічога вы не разбіраеце. Вам толькі табліцу грызці: два ў два - чатыры... А тут... Яна мне, гэта бежанка, душу назнайніцу вывернула... Што натапырыліся? Вочы гараць, як у катоў. А ты, малы, што нос адвярнуў? Што? Ніколі такога не чуў? Ці, можа, слухаць не хочаш? Га-га-га... Школу скончыўшы, усё трэба знаць. Думаеце, вам Валянціна Мікітаўна пра тое раскажа, выдатнікі? Яна толькі пра табліцу. А я, муха, вас трошкі адукую. А то так і памерзнеце, не ведаючы, што на свеце яшчэ нешта ёсць, не толькі табліца, ха-ха...

Мне не хацелася слухаць, бо такое ад Пеці Жардэцкага я чуў ужо не адзін раз. Я падумаў быў пайсці адзін, але той дагнаў мяне, прыцягнуў назад і кінуў у снег ля тых лапак, дзе я быў сядзеў.

- Звяжу, муха! Што, мамка адлупцуе, калі дачуецца? Пара ўсё знаць. Што? Сам я нічога не знаю? А-а-а, смаркач. На вечарынку прыйдзі да Сымоніхі... Мне вось толькі гэта бежанка... Як дзічка якая. І цяпер рубцы во, не пагаіліся. Што? Варта было? Я табе зараз заткну рот. Думаеце, яна такая ціхая, як на дарозе і ў школе? Не-е... Дома яна горш за Сымоніху. Сымоніха, калі ўсходзіцца, - адна вечарынку з хаты выганіць. І гэта... Толькі... - Ён раптам паляпаў па кішэні ў кажусе; забразджэла, відаць, ударыўшыся аб шомпал, страшэйка. - Нічога, скора ўсё будзе ясна, на гэтым тыдні. Толькі вы, дзеці, замок на губы. Хаця, хто вам паверыць? Ты, малы? - чапіўся ён усё да мяне. - Думаеш, калі я не люблю гэтай алгебры, а плюс бэ, то ні на што не здатны?.. Ну, выдатнікі, марш на дарогу. Пасінелі, што курыныя пупы. Памерзнеце, праз вас тады яшчэ і па мяне прыедуць...

Мы зноў выйшлі на дарогу. Мне хацелася яму сказаць, што па яго трэба было прыехаць яшчэ тады, калі перад вайной па бацьку прыязджалі - разам жа хадзіў красці ў калгасны свіран, - але я маўчу. Маўчу, злосны на яго самога, на яго бацьку. Я не люблю яго цяпер больш за ўсё на свеце, больш за паліцэйскіх, якія ў вайну бегалі па вёсцы за Веркай Язэпкавай, я гатовы яго прасадзіць цяпер наскрозь, каб у мяне быў ражон. Але ў мяне няма ражна, і я са злосці раскідваю нагамі снег наперадзе ва ўсіх. За мной ззаду сапуць хлапчукі, за імі недзе цягнецца спацелы ў кажусе, абслімачаны Пеця Жардэцкі. Ён, мусіць, дурны, пачынае здавацца мне, і я пра нешта здагадваюся: «Ага, яго ж не ўзялі ў армію, значыць, ён і праўда дурны!..» Але я забыўся, што ў Пеці Жардэцкага змалены гады, што яму запісалі васемнаццаць... Пасля вайны гэта рабілі. Калі Пеця Жардэцкі і не дурны, то ён дэзерцір. Ён схаваўся, не пайшоў у армію. Ён думае, што я нікому не скажу, збаюся. Я сам пайду да старшыні сельсавета, людзі пацвердзяць, што ён стары бугай, хай толькі ён стане чапіцца да Валі.

Пецю Жардэцкага мы пакінулі на гарушцы, - ён пайшоў у Сушнякі не гародамі, як заўсёды да сваёй хаты, а яму нечага захацелася пайсці цераз усю вёску.

Мы яшчэ не сагрэліся пасля седні ў ельніку, і цяпер у нас ні ў кога не трапляў зуб на зуб.

Зноў паваліў снег і ўсхадзіўся вецер. Сухі, калючы. Адлігу, мусіць, скруціла. Пасля апагодзілася; далёка над галавой за белымі хмарамі зноў пабег месяц, ля яго блішчаў вялізны круг - на вецер; пад нагамі пачынаў шорхаць снег - падмарожвала.

У Сушняках ва ўсіх гарэлі агні. Вецер нёс дым: пахла падгарэлай бульбай і смаллю.

Брахаў не сціхаючы сабака, звінелі ў некага ля студні пустыя вёдры.

Ад Сушнякоў трэба было падымацца дарогай да могілак па чыстым полі. Замяло. Мы ішлі адзін за адным, як галодныя гусі, ледзь цягнучы свае палатняныя торбачкі з кнігамі. У мяне былі адталі ў ельніку чаравікі і цяпер зноў змярзаліся, стукаючы адзін аб адзін, як капыты, калі я спатыкаўся. Я не чуў на нагах пальцаў.

За нашымі Ельнікамі завылі ваўкі, - нам здалося, што ля могілак. Добра, што на горцы, дзе да вайны была школа, нас дагнаў начальнік леспрамгасаўскага ўчастка і забраў усіх на вазок. Начальнік быў у такім кажусе, як Пеця Жардэцкі. Мне ён даў у рукі лейцы і загадаў паганяць каня, каб я грэўся, бо, едучы, магу зусім акалець. Ён слухаў разам з намі воўчыя песні і расказваў, як учора ноччу конюх у іх на ўчастку з кладоўкі праз акно аблажыў аднаго старога канятніка. Цмокаў усё губамі і гаварыў, што звяры абнаглелі зусім і каб мы без агню не хадзілі больш поначы.

Я паганяў каня і не слухаў, як вылі ваўкі і як гаварыў не сціхаючы начальнік участка. Я думаў пра Валю. Яна стаяла ўвесь час перад вачыма: смуглая, у сваёй маленькай цюбецеечцы, якую насіла ў класе, з чорнымі доўгімі косамі на грудзях, вясёлая і ціхая...

Мы ўз'ехалі на грэблю. За кустамі паказаліся агні з нашых Ельнікаў.

За мастом начальнік участка сагнаў нас з саней, каб мы не «пакачанелі», і хлыснуў лейчыной каня. Нам не хацелася злазіць. У нас не гнуліся ногі, але вылі ваўкі - і мы пусціліся даганяць сані. Беглі аж праз усю грэблю.

Праз тыдзень пачаліся вялікія маразы, і нас распусцілі. Маразы пяклі тады цэлы тыдзень. На дварэ было ціха-ціха, трашчалі толькі зрубы ў студнях. Усё наўкола аб'інела - хаты, платы, дрэвы. З комінаў увесь дзень валілі дымы і ў нашых Ельніках і ў Сушняках; у такія маразы было холадна ў хатах. Мерзла ў хлявах жывёла і бульба ў выстопках.

Калі адпусціла, мы зноў пайшлі ў школу. Дарога за тыдзень была расцёрта і блішчала на сонцы - леспрамгасаўцы маразамі вазілі з Грыневіч на ўчастак сена, - і па ёй было лёгка бегчы. Мы былі рады: не трэба мясіць цалік.

У Сушняках да нас не далучыліся ні Пеця Жардэцкі, ні Валя, і мы ішлі ў Грыневічы сваёй кампаніяй.

Пеця Жардэцкі, кінуўшы школу, паехаў маразамі ў Данбас на шахты.

Пра гэта нам сказалі ў школе. І вечарам мы ішлі дамоў адны, не баючыся без страшэйкі. Дарога была выслізганая палазамі, і мы, коўзаючыся, беглі і беглі адзін за адным.

Пасля маразоў не пайшла ў школу і Валя. Не было яе тры дні запар.

Дырэктар напісаў запіску і папрасіў мяне па дарозе перадаць Валінай маці.

Да Жардэцкіх я ішоў першы раз, але мяне не пусцілі ў хату.

На ганак выбегла старая Жардэцкая, зірнула на мяне, кальнуўшы вачыма, схапіла запіску з рукі, нічога не сказаўшы, зачынілася ў сенцах - запёрла за сабой дзверы.

Я стаяў на двары: хацелася хоць у каго запытацца, дзе Валя.

 

Валя больш не хадзіла з намі ў школу: казалі, паехала з маці і цёткай да сябе на Браншчыну, - прыйшло ад Валінага бацькі пісьмо.

Валі больш я не бачыў. Усё чакаў - яна прыедзе некалі яшчэ раз у Грыневічы: па даведку, што вучылася ў шостым класе. Але яна не прыехала.

Бежанка збегла... Я ўспомніў, што Валю ніколі не назваў бежанкай. Пачуў, што мне нечага не хапае і ў школе, і дома, што я згубіў нешта назаўсёды.

 

1962


1962

Тэкст падаецца паводле выдання: невядомае
Крыніца: невядомая