На дварэ даўно сцямнела.
Людзі ў вёсках леглі спаць,
Толькі моладзь не хацела
Слаўны вечар пакідаць.
І дапраўды: быў прыўдалы
Першы цёплы вечарок!
Прэллю пахнуў грунт адталы,
Глуха булькаў ручаёк,
Аб вясне разносіў весці
Мілым шэпатам сваім.
Смех дрыжаў у адным месцы,
Песні чуліся ў другім.
Так зычліва ззялі зоры,
Мабыць радыя вясне,
А знямелыя прасторы
Штось таілі ў цішыне,
Мусіць, радасць, бо дзяўчаты
Спевы ладзілі ў сяле.
А Паўло, йдучы дахаты,
Быў зусім навесяле.
– Ці тая дарога,
Ці не тая? –
Сам сябе, нябога,
Ён пытае. –
Дзе ты ходзіш, Паўлючок,
Гэтак позна?..
Ну, ну, годзе!.. Маўчок.
Выпіць можна!
Пі, але розум май,
Меру, браце,
І парадак трымай,
Вядзі ў хаце!
Чалавек жа з цябе –
Ой, гаручы!
Кожны дʼябал скубе,
Гад смярдзючы!
Не адзін жа такі
Ты на свеце.
Плюнь, Паўлюк! Паўлюкі,
Пацярпеце!
Ды чаго мне цярпець?
Што цярпенне?!.
Ша, Паўлюк, не дурэць –
Тут каменне!
Ой, глядзі, там раўкі...
Стой ты, морда!..
Не, Паўлюк не такі,
Ідзе цвёрда!
Не ўпадзе, не ўпадзе,
Хоць і выпʼе.
Гартаваны ў бядзе,
Не, не грыб я!..
Стой!.. Бадай жа ты спух –
Паваліўся!
Ну і зух з цябе, зух!
А хваліўся!
Пачакай, не пары
Так гарачкі!
Ах, ядры, да ядры
Тваю качку!
Ці ж не бачыш, дурны,
Ты прычыны?
Вінаваты яны,
Раўчавіны!
Тут не хмель вінават
І не ногі.
Паднімайся, мой брат,
Не будзь строгі!..
Дзеткі... эх, бедакі!
І ты, жонка!
Тата ваш не такі –
Ёсць скарбонка!
Ось дзе, ось дзе яны,
Грашаняткі!
З імі будзем паны,
Небажаткі!
Зарабляў ад Каляд
Усю зіму,
Не паддаўся ты, брат,
І Яхіму!
«Вось я й дома, дзякуй Богу,–
Сам сабе сказаў Паўлюк. –
Расцягнуў жа чорт дарогу –
Унь які зрабіў ты крук!..
Эх, не хата, а хібарка!
Цыц! Замкніся, Паўлючок!
Спіце, дзеткі! Спі ты, Дарка, –
Павал пʼяны, як глячок!»
Прытуліўся ён да плоту,
Нібы ўжо ў сваім куту,
І скрозь пʼяную дрымоту
Меле розную лухту.
У яго мазгах зацьменне,
І здаецца Паўлюку,
Што ён сеў не на каменне,
А на печы у кутку.
Праўда, печ халаднавата,
Дый адкуль там быць цяплу?
Ветрам шыта яго хата
І ліпіць, як на калу,
Сцены тонкі і дзіравы.
Гвалт крычы хоць – няма дроў.
Холад злосна дзьме з-пад лавы,
Як бы мех той кавалёў.
«Бадай вас спалілі дымы,
І хаты такія і печы!
Няма, відаць, горшай турмы,
Як гэты прыпынак галечы.
Дзівота, які ты жывучы,
Ну, проста, як кот!»
І вешае Павал анучы
І лапці на плот:
«Хай за́ нач прасохнуць на печы.
І выпіў ты, Павал, а робіш дарэчы!»
І грошы дастаў ён з кішэні,
Памацаў квіткі,
Іх трохі пагоцкаў у жмені
Ды ў плот пад віткі!
«Нашто ў кішэні іх дзяржаць?
Няхай пад балькаю ляжаць:
Заснеш –
Памнеш!
А заўтра ўставай, брат, раней...
Але ж дзьме, падла, з сяней!»
Вось сяк-так прымайстраваўся
На халодных камянёх,
Звіўся ў крэндзель, скарцаваўся
І заснуў, як толькі лёг.
* * *
Прачнуўся назаўтра Паўлюк,
Зірнуў на пасцель,
І ног ён не чуе і рук,
Прапаў яго хмель.
Ён цоп за кішэню, другую, –
А грошай няма!
І пазуху вытрас пустую,
Калошы, – дарма!
Агледзеў усе закарвашкі,
Каменне і плот,
І ўздых вырываецца цяжкі,
І кідае ў пот.
Нуда агарнула такая,
Знямеў чалавек!
І грошай ён больш не шукае –
Прапалі навек!
Бы сціснуў яго ў самоце
Жалезны абруч...
Вісяць адны лапці на плоце
Ды пара ануч.
1910, [1929]