Сабраліся вечарам хлапцы. Гаварылі аб тым і сім. У канцы зайшла мова пра страхі. Многа страшных здарэнняў гаварылі хлопцы.
– Усё гэта выдумкі! – кажа адзін хлапец – Апанасам зваўся.
– А ты хіба не баішся? – абярнуліся к яму хлопцы.
– А вось і не баюся! – смела прамовіў Апанас.
– А калі ты і ўзапраўду смелы, то схадзі на могілкі.
– А то мо і не пайду?
Хлапцы паспорылі і залажыліся на кварту гарэлкі.
– Ну, дык бяры гвоздзь і сякеру і прыбі яго да крыжа.
Узяўшы цвек і сякеру, Апанас пайшоў. Могілкі былі не вельмі далёка ад сяла. Адышоўшыся троху, Апанас пачуў нейкі невядомы страх. Ён крэпіцца і ідзе далей. Чорная ноч ляжала кругом. Пустыя адзінокія могілкі прытуліліся ў полі на пясчаным узгорку і нудна пазіралі скрозь густую цьму сваімі пахіліўшыміся старымі крыжамі, каторыя смутна вырэзываліся ў пацёмках. Пераскочыўшы вал, каторым абведзены былі могілкі, Апанас стаў, аглянуўся ўкруг, прыслухаўся. Усё было ціха. Падышоў Апанас пад адзін крыж і стаў убіваць цвек. Убівае, а самому здаецца, што нехта працягівае да яго рукі. Кроў прыйшла яму ў галаву. «Цяк-цяк-цяк!» – стукае сякера па галоўцы цвека. Адагнуўся Апанас, каб ісці – дзержыць яго нехта за палу. «Ай!» – дзікім голасам закрычаў ад страху Апанас. Пачулі хлапцы і кулем кінуліся на могілкі ратаваць сябра.
– Чаго ты?
– Трымае нехта, браткі, за палу.
Хлапцы падышлі бліжэй. І што ж яны ўбачылі?
Апанас са сполаху прыбіў да крыжа сваю палу.
Хлапцы адчапілі яго і прывялі дахаты.
Як расказалі яны пра гэту штуку, дык дзяўчаты чуць верацёнамі не запаролі беднага Апанаса. А смеху было, смеху! Нават сам Апанас нарэшці не вытрымаў і стаў смяяцца сам над сабою.
– Ось, каб ты згарэла! От табе і страх.
Проста-такі не шанцавала нашаму Апанасу ў гэты вечар!
Як толькі ўсё ўгаманілася ў хаце, Апанас, каб апраўдацца, кажа, што каб ён не закладаўся, то нічога гэтага не было б. Закладацца ў такіх выпадках ніколі не трэба, бо пэўна спалохаешся.
– А то ж, няможна! – кажа Алена, самая смелая і шустрая дзяўчына ў сяле. – Закладацца-то можна, але не такім хвато́м, як ты.
Меж Апанасам і Аленаю завязалася спорка. Хлапцы і дзяўчаты ўзялі руку Алены.
– Ну, Алена, не паддайся Апанасу!
– І не паддамся! Хоць вот цяперачкі йду ў заклад на што хочаце, – крычыць Алена.
– Ся! – кажа Апанас. – Калі ты такая смелая, то пайдзі прынясі вады з тае крыніцы, што за цэрквай.
– А мо не прынясу?
Другі заклад.
Кінула Алена прасніцу, за збан і пайшла.
Апанас ціхачом за ёю, узлажыўшы белы кажух. Прытуліўся ён за вуглом, чакае Алену.
Алена, як і не было таго, зачарпнула вады і йдзе...
Шусь Апанас ёй насустрэчу і стаў на дарозе.
Алена як дзяржала збанок з вадою, дык і выліла яго ўвесь на белы кажух Апанасаў.
– Дзе ж твая вада? – пытаюць Алену.
– На Апанаса выліла ўсю.
Брыдка было Апанасу і ў хату паказацца.
[1906-1907]