Яшчэ вісеў на блізкім ліхтары
Яўрэй апошні, й азвярэлыя вятры
Ад жудасці, ад сораму і дыму
Яшчэ зрывалі тэлеграму з тыну,
Што ад Растова ўсе чырвоныя далёка
Й няма што трасцай кідацца нялёгкай,—
А паміж тым, у прадчуванні рымскіх ласк,
Свой разрахунак меркантыльна знізіў
І, як жанчына, ўвесь дрыжэў Новачаркаск
Ад наступу дэнікінскіх дывізій.
Яны з абозам на усход цяклі,
Сузор’ямі апошні мерачы свой шлях,
У прадчуванні, але йшчэ не верачы ані,
Што гэта ўжо сапраўды эпілог дасяг,
Што ўжо няма каму тут спадчынныя іскі
Цяпер чыніць, і што ў гэты год
Пашоў на дно ўвесь цяжкі пакебот,
Што звалі мы імперыяй расійскай...
— Глыток вады.— Нельга, запёрта будка.
— Глыток вады.— Нам на сям’ю вядро,
Ды во чарга ад раніцы ўжо тутка...
— А нашая чарга во ў гэты чорны роў?
—Глыток вады, а за яго вазьмеце
Вось гэты шаль — цяпер ўжо ўсё адно...
І чэрпае, пакуль не гляне дно,
І ўсё не можа смагі адалеці.
І потым, адыходзячы ў глухую ночку,
Назад сумысля азірнецца ён у мгле,
Але яго свідруюць праз «цапочку»
Палохлівыя шэранькія вочы...
Два словы так сабе — аб гуннах, аб Атылле
(На акяніцах — шруб, а на дзвярах — замок)
І хціва мерыць шаль перад трумо
Пры цмяным блізку дымлівых капцілак.
О, абываталь, белая за каўняром ты гніда!
Як страшны аб табе сказ-абурэнне:
Жыццё за камізэльку аддаеш ты без агіды,
На соль мяняючы сваё сумленне.
Як вымераны ўтоптаныя сцежкі!
Бо дорага яйцо к Хрыстосаваму дню,
Бліны к Калядам, к Сёмусе адзежка,
Ды тое, што хаціна ўстала на краю.
Хай час ідзе, хістаючыся ў дыме,
І хай ляжыць стары ў абломках свет,—
Ў грызні за іх і з гэтымі і з тымі
Ты скарыстаеш іх на свой клёзэт.
Дзе ж, ой, матулькі, вашы дзеці?
Рукі слабы, вецер — дуж ён,—
Відаць, здзьмуў іх вясёлы вецер,
Скіфскі вецер з сямі старон.
Як ён свішча і як гамоніць
Ў гэты страшны, значаны год!
Было двое іх — двое — помніш?
А не стала ні аднаго.
У кажусе і ў куртцы новай
Сінявокі хлопчык кадэт
У канаве злажыў пад Растовам
За цара свае дзевяць лет.
Вецер блытаў валасы ночкай
І нейкія словы спяваў,
Палатнянай яго сарочкай
Выцірала вочы трава.
І пакуль шукалі ў трупярні
Паміж штабаляў сініх цел,—
У прамежак ад смерці к спальні
Скіфскі вецер з смехам ляцеў.
А другі — ты прыпамінаеш?
Над брывёю шрам на услонь,
І ў вачах яго сінь такая ж,
І сухая таксама скронь.
Як няведаннем мы багаты,—
Гэта маці і неўнамёк,—
Можа быць, гэта ён для брата
У стрэльбе націснуў курок.
І цяпер у гарадской бальніцы,
Грудзі прабіты штыхом —
І яму нічога не сніцца,
Ані ты, ні бацька, ні дом.
Як стаяла яна над гэтым —
Над пасцеллю з чырвані тэй!
Быў з ёй добрым вясёлы ветрык —
Загасіў, як свечку яе.
І над сэрцам яе замёрлым
Як мяккай і лёгкай зямля!
Вецер, вецер — такі вясёлы,
Так абшырна воля твая!
Далі волю любіць Колю,
Цяпер хочуць яе ўняць;
Камень кінулі ў палонку,
А цяпер цяжка падняць.
Колю знаю па хадзе я —
Вось к вакенцу падышоў.
Мы цяпер тавар не ходкі —
Збыт на дзецюкоў пашоў.
Ой, сяброўка з вечарынкі,
Нам з табою не дружыць,—
Радасць, гора мы дзялілі,
А любоў не падзяліць.
Ох, ты сіняя, ты сцюжная зіма,
Сярод лета прышла к дзеваньцы сама.
Белай шэраняй пасцель залягла,
Ці ж мая мне прастата памагла?!
Круціць вецер пласконны падол.
Вецер весел ды цёмен дол.
Ой, і рэдкі ў палетку лён!
Дзе ж то бачана да нашых дзён,
Каб дзяўчына лезла ў рукі сама,
Абы поўнай была дзеўчая машна.
Цяпер бабія ў развяз вузелкі,
Усе з вайной у расходзе мужыкі;
На бязмужжы і дурань муж,
Ды і дораг стаў дурань к таму ж.
Думкі бабскія ў мяне ўсё адны:
Хай бы хоць і ад дурняў, ды сыны...
Ах, вы грудзі мае,
Двохфунтовыя!
Цяпер ходзяць у нас
Дзеўкі ўдовамі.
Надаелі адны,
Будуць новыя,
Ах, вы грудзі мае,
Двохфунтовыя!
[1926]