Доўга пад трамай ляжала
Сцішна ў вясковым жыцці,
Доўга ляжала, чакала
Скрыпка адна ў забыцці.
Колькі йшло лет за лятамі,
Колькі йшло, сходзіла сіл! —
Скрыпка драмала. Пластамі
Клаўся і рос на ёй пыл.
Потам залітыя вочы
Гэткі не мог слязіць глум,
Пальцу мазольнаму ўночы
Страшна крануць было струн.
Доўга чакае і смягне,
Покі хто з сэрцам такі
Скрыпчыны струны нацягне,
Гэткай чакае рукі!..
Шоў вёскай той падарожны,
Чэзла дзе струнніца так,
Шоў і ў хаціну трывожна
Смеліцца стукнуць бядак.
Зважна дамок адчыніўся,
Просіць гасціць гаспадар...
Скрыпка пад трамай... здзівіўся...
(Быў падарожны — пясняр.)
Цягне скрыпулю з-пад трамы,
Пыл абмятае палой,—
Струны заенчылі самі,
Жаляцца самі сабой.
Льюцца пяснярскія словы,
З дошкай ліповай пяюць;
Звесіўшы людзі галовы,
Слухаюць, думкі снуюць.
«Доўга шукаў цябе, скрыпка,—
Гэткая песня плыве,—
Быў без вадзіцы я рыбка,
Ягадка ў буйнай траве.
Рвалася сэрца і думы,
Гэт, да нязгадных святліц,
Клікалі хвойныя шумы,
Клікалі шэпты крыніц!
Клікалі... Поўнілісь грудзі
Смуткам надзей і трывог...
Шоў між людзямі ў адлюддзі,
Што мог, і то ўжо не мог!
Вёску мінаў я за вёскай,
Плёўся праз выдмы, кусты;
Трэ было, трэ было свойскай,
Музыкі свойскай, як ты.
Слаўся, святая здабыча!
Пан я сягоння ўсіх ніў!
Песень маіх не паліча
Той аж, хто зоры злічыў!
Птушкаю з выраю буду,
Пеці зязюлькай пачну,
Радаўніц жалямі люду
Ў вочы цікава зірну!
Громаў, маланак ахвотна
Буду і цар, і пастух,
Лягу расіцай вільготнай,
Выш’ю вясёлкавы круг!
Дзівамі кветкі купальскай
Кожную зваблю душу;
Буду няласкай і ласкай,
Богаў фальшывых скрышу!
Прыйдзе Узвіжанне — стану
Ў лесе парадак вясці:
Ў думкі жывіне ўсёй гляну,
Буду ўсёй пушчай трасці.
Ночкай асенняй засяду
За стол спраўляці «дзяды»;
З тым светам буду мець раду,
Ўспомню магілкі тады.
Вымкну зноў птушкай на вырай;
Свет не захоча ўжо спаць:
Будзе праводзіць ён шчыра,
Будзе ён шчыра чакаць.
Грай жа ты, скрыпка жывая,
Кожнай расходзься струной!
Хто мае сэрца? хто мае?!
Гэй жа, за мною, са мной!
Я пакажу ўсе вам чары —
Чары ўсе неба, зямлі,—
Шчасця другога пажары,
Дзе б вы сагрэцца маглі.
Праўду ў лад новы настрою,
Новыя песні злажу...
Гэй жа, за мною, са мною!
К сонейку шлях пакажу!..»
Так прызывае-галосе
Скрыпка ў руках песняра.
Рэха пад неба няслося.
Днела ўжо; гасла зара.
Музыку чуюць суседзі —
Камень бы зрушыць магла!
Спеў пясняр. Глянуў, угледзеў:
Хата пустая была...
1909