Ты — женщина, и этим ты права.
Валеры Брусаў
Ад рук, ад вуснаў, ад вачэй тваіх
Пачаўся свет — ласкавы і пакорны.
А што было, скажыце мне, да іх
У заінелай з нелюбі прасторы?
Як грэліся б ад позіркаў цяжкіх
Мужчыны у сваім мужчынскім горы,
Калі б цябе не выснілі вякі —
Цябе, што гэтак шчодра ўсіх адорыць.
Прыйшла ты — кветкі выраслі ля хат,
І гнёзды нараджалі птушанят,
цёпла стала ўсюды, нібы ў леце.
Мужчына усміхнуўся сам сабе,
Бо зразумеў, самотны,— за цябе
Няма нічога ласкавей на свеце!
Няма нічога ласкавей на свеце,
Як чуць тваё святочнае імя,
Цябе, яшчэ нядократкаю, стрэціць
І позірк сарамлівы пераняць.
І са спакусаю змаганне весці,
І зразумець, што свет твой — чысціня,
І лаяць вусны — іх жа не адвесці,
Іх, нібы хваляванне, не суняць.
Шаптаць у радасці «Кахаю» — як замову,
І цалаваць у лёце твае словы —
Мой дзень пагодзіцца ад іх, ад іх.
І, несучы святло тваё праз годы,
Да ісціны дайсці, што назаўсёды
З’яднала нас прырода удваіх.
З’яднала нас прырода удваіх,
Як два крылы — свайго палёту прыклад,
Як два вечназялёныя гаі,
Як хвалі дзве, што абняліся звыкла.
Я да цябе, сасмаглы ўвесь, прынік,
Ты да мяне, шчаслівая, прынікла,
І радасная тоеснасць, бы крык,
На ўсе вякі адна — адна! — узнікла.
І хто сказаў, што наш саюз — палон,
Што, нібы крыж, цяжкі і сумны ён?
Я ўсё жыццё яго гатовы несці!
З табою не цяжкі ніякі крыж:
На нас, сівых, ты строга паглядзіш —
І мы дабрэем пры табе, як дзеці.
І мы дабрэем пры табе, як дзеці,
І галаву кладзём табе ў прыпол.
Мы, неслухі, даёмся нават песціць
І зла не заўважаем навакол.
І супакойваемся ў ціхай песні
Ад свету тлумнага, што меле нас на змол.
І нават чуем, як далёка дзесьці
Спадае ліст, бы мятлушка, на дол.
Калі ж ты і параніш нас, бывае,
Сама і лечыш — хутка зажывае,
Як ты душы кранешся, ран саміх.
І зноў ля нас засвецяць шчодра промні,
І мы тады з удзякаю успомнім:
Тваё жыццё — як бліскавіцы міг.
Тваё жыццё — як бліскавіцы міг.
Да войнаў — землятрусаў нечаканых —
Праводзіш ты мужоў, сыноў сваіх,
А сустракаеш — немасць пахаванак.
Свой чорны жаль на свята хоць здымі,
Ідзі на хрэсьбіны — у смех гулянак...
Хай крэматорыяў жахлівыя дымы {дымы
}Мінаюць новых дзетак і каханых!
Ідзі, прымай жа новых немаўлят:
Паболей свят для новых трэба хат —
Застолле кожнае цябе прывеціць.
Твая прысутнасць нам спакой дае.
Як вочы добрыя і светлыя твае,
Твая усмешка век нам цёпла свеціць.
Твая усмешка век нам цёпла свеціць,
І мы ідзём на гэтае святло.
Зімою ад яе, збудзіўшы вецце,
Давер’е — наша дрэва — скрозь цвіло.
І дзе б мы ні ўмярзалі на планеце —
Каханне ўсюды гнёзды ў нас віло.
Праз турмы, голад, холад, ліхалецце
Тваё святло дадому ўсіх вяло.
Вярталіся, адвыклыя, мы з войнаў
І слухалі, як у цішы спакойнай
Твой шэпт ля вуснаў радасна прыціх.
Усмешка плакала твая ад шчасця,
Што мы, мінаючы усе напасці,
Спяшаем да цябе з нягод усіх.
Спяшаем да цябе з нягод усіх,
Каб бачыць, як твае світаюць вочы,
Каб груз нялёгкі радасна насіць —
З сабой насіць і дні твае і ночы.
Мы не баімся рук тваіх зусім,
Калі яны абвіць нас шчыра хочуць.
Мы ведаем, ты волю нам дасі
І ласку ў сарамлівасці дзявочай.
Каханне — клетка? Дык такой бяды —
Хутчэй туды, хутчэй хачу туды,
Абы з табой — хай і ў няволю, ўрэшце...
Любіць цябе — як усё роўна жыць,
Нібы да сонца ліст, мой век к табе спяшыць,
Як на кругі свая спяшае вецер.
Як на кругі свая спяшае вецер,
Так мы спяшаем на твае кругі.
Цябе шукаем, дзе сляды ў суквеццях,
Дзе ў сонцы і ў дажджынах спяць лугі.
Як хораша, пужлівую, прыкмеціць
Там, дзе няма ні сварак, ні тугі,
Дзе мы з табой дваіх. Ды яшчэ трэці —
Вялікі свет — нам шырыць берагі.
Табою, сарамлівай, любавацца
І разумець, што каб табе прызнацца,
Не хопіць ва ўсім свеце, мусіць, слоў.
І ўчырванець у гэты міг шчаслівы;
Што сам — усё ж нячысты, памаўзлівы,
А ты — святая, як сама любоў.
А ты — святая, як сама любоў,
Цішэеш ад абуджанай надзеі.
Адчула: за дваіх віруе кроў
І за дваіх душа ўжо ласкавее.
Цяжарная, нялоўкая ты зноў.
Пакорнасць светліць з-пад дрыготкіх веек.
Надзею носіш, ціхая, без слоў,
І сама з надзеяй маладзееш.
Хвалюешся і плачаш, можа, ўпотай —
Твае не за сябе, а за яго турботы,
Хто прыйдзе ў свет наступнікам бацькоў.
Даруй нам, што ў балеснасці вялікай —
Заўсёды з плачам і заўсёды з крыкам —
Раджала фараонаў і рабоў.
Раджала фараонаў і рабоў,
Герояў і нікчэмных палахліўцаў,
Сама ж ішла ты чыстай між вякоў
І толькі чысціні магла маліцца.
Мы ўсе, мы ўсе з тваіх надзей і сноў...
А ты трывожышся, табе не спіцца:
Хто ж б’ецца каля сэрца зноў —
Сусветны геній ці які п’яніца?
Малодзяць маці ўдалыя сыны,
І стараць — як няўдалыя яны,
Хоць і раслі аднолькава як быццам.
І ўсё ж раджай, жанчына, нас раджай,
Гадуй, спялі, наш вырай памнажай,
Каб жыццядайнасць не магла спыніцца.
Каб жыццядайнасць не магла спыніцца,
Ты ў гэтым свеце хараства жывеш.
Пакуль ты ёсць — працяг наш будзе віцца
За далеч часу — без канца, без меж.
Ты неперасыхальная крыніца
І поўная заўжды — не перап’еш.
Табой ніколі нам не наталіцца.
А дзе ж шукаць ратунак смазе? Дзе ж?
Яно нярэдка гэтак вось бывае,
Што смага — смагу большую раджае,
Дабро — несупакоенасць дабра.
І мы, да слёз расчуленыя самі,
Вяселімся, што ты заўсёды з намі:
Ты — маці, жонка; ты — дачка, сястра.
Ты — маці, жонка; ты — дачка, сястра.
Ты маеш столькі за жыццё абліччаў!
Хоць ты — такі ж, як мы, мужчыны, прах,
А ўсе цябе аздобай свету лічаць.
Дачку мы не стамляемся гушкаць,
З сястрой — супольнасць шчырая за звычай,
Мілуем жонку, носім на руках,
І маму, калі цяжка дужа, клічам.
Былі дзяўчаткамі усе бабулі,
І ўсіх дзяўчатак старасць папрытуліць:
Там вочы ўжо не так, не так гараць.
Але, жанчына, сумаваць не трэба:
На гэтым свеце і пад гэтым небам
Твая заўсёды гожая пара.
Твая заўсёды гожая пара —
Красуе і вясною і пад восень.
І павуцінкі — завязь серабра —
Цябе малодзяць, нібы маю просінь.
Ты не саромейся гадоў. Гадоў гара —
Нібы для нівы спелае калоссе.
Хто будзе за ўраджай сябе караць?
За тое, што жыццё, як сон, збылося?
І восенню суцішнай, і зімой
Нам хораша, журботная, з табой
З красы жыцця і ў старасці дзівіцца.
І маладую у табе спазнаць
Не перашкодзіць нават сівізна —
Дазволь, жанчына, ў ногі пакланіцца.
Дазволь, жанчына, ў ногі пакланіцца
За тое, што змагла мяне радзіць,
Што я трымаўся за тваю спадніцу,
Калі вучыўся, немаўля, хадзіць.
Што памагла каханню нарадзіцца,
Што навучыла ўсё вакол любіць,
Што свет адкрыла, ім дала здзівіцца,
Каб гэтым змог і ўнукаў я здзівіць;
Што, дзеўчанё, мяне пацалавала,
Што потым шчыра век мяне кахала —
І як нам хораша было ўдваіх!
Што засланяла ласкай ад няслаўя,
Што цеплыню заўсёды адчуваў я
Ад рук, ад вуснаў, ад вачэй тваіх.
Ад рук, ад вуснаў, ад вачэй тваіх
Няма нічога ласкавей на свеце.
З’яднала нас прырода удваіх,
І мы дабрэем пры табе, як дзеці.
Тваё жыццё — як бліскавіцы міг,
Твая усмешка век нам цёпла свеціць.
Спяшаем да цябе з нягод усіх,
Як на кругі свае спяшае вецер.
А ты — святая, як сама любоў —
Раджала фараонаў і рабоў,
Каб жыццядайнасць не магла спыніцца.
Ты — маці, жонка; ты — дачка, сястра,
Твая заўсёды гожая пара.
Дазволь, жанчына, ў ногі пакланіцца.