У скверыку адцвітаюць ліпы... Так буйна, так напорыста яны, здаецца, яшчэ ніколі не цвілі. Акно шырока расчынена, і лёгкі ветрык, блытаючыся ў залацістых грывах старых дрэў, прыносіць у пакой гаркава мядовы пах прывялых кветак, прэлай травы.
— Не магу больш працаваць! — не па гадах жвава ўсхопліваецца з-за стала мой напарнік Іван Данілавіч і, нібы злуючыся, фацэтна ўзнімае ўгору рукі.— Чорт ведае што! Як у маладосці — аж галава кружыцца ад гэтага водару...
Дробненькімі крокамі ён падбягае да акна, цяжка навальваецца на падаконнік усім сваім грузным целам. Над шырокімі плячамі смешна тырчыць вялізным ружовым яйкам голеная галава. Адкінутая назад, яна на нейкі момант замірае, якраз як у насцярожанай чарапахі... І калі праз хвіліну Іван Данілавіч вяртаецца да стала, я заўважаю на яго падзёўбаным воспінкамі твары заклапочаную ўсмешку.
— Зноў гэтая жанчына сядзіць у скверы,— паціскае ён плячамі.— У альтанцы, пад ліпамі.
Бадай што, можна і прамаўчаць, не адказваць на яго бясхітраснае паведамленне — Іван Данілавіч не пакрыўдзіцца, усё ці амаль усё ён ужо ведае пра «гэтую жанчыну» ад мяне ж: і што некалі мы з Зояй працавалі ў адным палескім саўгасе, і быў я па вушы закаханы ў яе; і што выйшла яна замуж за нейкага настаўніка і вось прыехала пагасціць на школьныя канікулы ў горад; нават пра тое, што Зоя жыве з мужам кепска і хоча разысціся... Ну, а што кожны дзень бавіць час з малым у скверыку — нічога дзіўнага, побач жыве ў сваёй цёткі!
Але пад уважлівым позіркам Івана Данілавіча я адчуваю раптам няёмкасць і, каб схаваць збянтэжанасць, насмешліва пытаюся:
— Можа, Данілавіч, вы думаеце, што яна... мяне чакае? Дарэмна! Учора намякнула, што ёсць у яе ў горадзе адзін чалавек, на яго спадзяецца... Каханне ў іх...
Далікатны Іван Данілавіч робіць выгляд, нібы не чуе маіх апошніх слоў, усю сваю ўвагу засяроджвае на старым ручным гадзінніку — у такім пацёртым корпусе, што ўжо і марку завода вызначыць немагчыма. Ён з наўмыснай заклапочанасцю прыціскае яго да вуха, слухае, трасе на ўсякі выпадак і, пераканаўшыся, нарэшце, што гадзіннік ідзе, задаволена цмокае тоўстымі губамі, аб’яўляе жартаўлівым шэптам:
— Абед!
Зараз ён, ціхенька насвістваючы свае любімыя «Амурскія хвалі», пакорпаецца ў чорным партфелі, звыкла выцягне адтуль блішчасты мяшэчак з рознымі прысмакамі, каб падсілкавацца на месцы. Ну, а я, як звычайна, пашыбую ў сталоўку, праз скверык, напрасткі, скарачаючы шлях — якраз ля той самай альтанкі пад ліпамі...
І вось, прычыніўшы за сабой дзверы, паспешліва выбіраюся на вуліцу. Гарачыня стаіць нясцерпная. Плыве, мігціць паветра над шэрым асфальтам. Нагрэты, ён нават пад дрэвамі мяккі, як воск. Прагінаецца, прыхоплівае туфлі. Ногі вязнуць, пакідаючы адбіткі абцасаў. Збочыўшы, іду да альтанкі.
— Прывітанне, Зоя...
Зоя павольна ўзнімае на мяне вочы — цёмна-жоўтыя, вільготныя, як два глянцавітыя жалуды. Пазірае без здзіўлення, нібы так і павінна быць: яна — чакаць, я — прыходзіць. Нібы і не праляцелі гэтыя апошнія гады і нічога не змянілася... Праўда, што датычыць мяне, то яно, найверагодней, так і ёсць: тая ж надакучыўшая халасцяцкая вольніца, амаль тая ж праца. Ну, а Зоіны навіны — вядомыя. Вунь бегае хлапчанё... Ды і сама перамянілася: некалі задужа жвавая, непаседлівая, яна прыкметна пасаліднела, паспакайнела, у вачах і кроплі не засталося ад колішняй гарэзлівасці...
Кіўнуўшы мне галавой, назірае, як я, таўстун, нязграбна праціскаюся паміж круглым дашчаным столікам і гэткай жа круглай лаўкай, машчуся побач. Пасля нязначных фраз — замаўкаем. Ды аб чым, уласна, гаварыць? Яшчэ пры першых сустрэчах аб усім перагаворана: і аб агульных знаёмых, і аб пераменах у старым раённым гарадку. Цяпер я раблю выгляд, што вельмі зацікаўлены, як яна вяжа, як спрытна рухаюцца ў яе тонкіх пальцах бліскучыя сталёвыя пруткі... Калі раптам да маёй свядомасці даходзіць, што Зоя вяжа цёплыя панчошкі, недарэчнасць гэтага занятку ў трыццаціградусную спякоту ледзь не абурае мяне.
Але я тут жа з’едліва супакойваю сябе: ці не гэтак жа недарэчна марную і я ў альтанцы свой абедзенны перапынак?
І ўсё ж з наўмыснай бадзёрасцю выціскаю з сябе:
— Хваліся: як твае справы рухаюцца?
— А — ніяк...
— Што... перадумала?! Не падаеш на развод? А як жа... твой... Той знаёмы?
Зоя неяк дзіўна-ўзрушліва ўтаропілася ў мяне, нібы чакае, што я запярэчу. І я сапраўды пярэчу, з нечаканай гарачнасцю пачынаю дакараць яе ў боязі цяжкасцей, пераконваю ў тым, што ніколі не трэба адступаць ад прынятых рашэнняў, бо гэта таксама баязлівасць. Устрывожаны, я ўжо не думаю, што нясу несусветную лухту, паўтараю прапісныя ісціны. Прысаромлена замаўкаю толькі тады, калі заўважаю на яе вейках слязінкі.
— Ну, вось... і пагаварылі, і высветлілі ўсё,— амаль шэпча яна, паспешліва хаваючы недавязаную дзіцячую панчошку. Падхопліваецца з месца і дрыготкім голасам кліча:— Сынок! Пойдзем...
Маленькі хлапчук у сінім касцюмчыку паслухмяна бяжыць да маці. Густая зялёная алея неўзабаве праглынае дзве знаёмыя постаці.
Крыху пазней, азадачаны, вяртаюся і я ў наш змрочны пакойчык на першым паверсе. Іван Данілавіч, схіліўшы галаву, упёршыся шырокім падбародкам у грудзі, старанна выводзіць на паперы лічбы... Я шумна саджуся насупраць, ляпаю шуфлядкамі, але ён не адрываецца ад папер, не звяртае ўвагі. На ўсёй яго вуглаватай постаці — адзнака выпрацаванай гадамі строгай дзелавітасці. Нават мой наўмысны кашаль не дзейнічае... Калі я ўжо губляю надзею на размову, насуплены Іван Данілавіч з дрэнна прыхаваным дакорам, з нейкім шкадаваннем пытаецца:
— Што, пайшла? Адпусціў?
— Пайшла...
Але далей гэтага так і не клеіцца ў нас гаворка...
Назаўтра, якраз у абедзенны час, Іван Данілавіч — негаваркі, пануры, з такім выглядам, нібы паміж намі адбылася сварка,— сунецца да акна, звыкла расчыняе яго. Я напружана сачу за нетаропкімі рухамі Івана Данілавіча і з нейкім няўцямным хваляваннем чакаю, што вось-вось ён развядзе рукамі, лагодна, з лёгкім здзіўленнем, як і ўчора, скажа: «Зноў гэтая жанчына...» Але ён маўчыць. Маўчыць, нават павярнуўшыся да мяне.
Унурыўшыся, маўчу і я,..
Тады Іван Данілавіч асцярожна кладзе мне руку на плячо і паволі, прыпыняючыся, з цяжкасцю вымаўляе:
— Паслухай... Гэтая жанчына... Ніякага мужа ў яе няма... Я ведаю — гаварыў з ёй... І з хлопчыкам... Эх ты...
Саладкавы, душны пах жоўтых кветак напаўняе пакой. І няма куды дзецца ад гэтага паху, і цяжка дыхаць, і ніяк не ўзняць галавы пад позіркам Івана Данілавіча...
1977