Мы з галавой хаваемся ў высокіх каноплях — ідзём цёплай разорай і размаўляем: Шурка, я і Сцёпка кульгавы.
— Ох, і драпаў я ўчора ад Панасіхі! — кажа са смяшком Шурка.— Толькі падкраўся да бомбы, а Панасіха — за мной... Ох, і драпаў! Думаў, ужо зловіць.
— Дык ты ж казаў, што яна спала? — не верыць Сцёпка.
— «Спа-а-а-ла»! — перадражнівае Шурка.— Яшчэ як спала, а потым прачнулася і — за мной...
Недаспелыя каноплі пахнуць саладкавата і духмяна. Ад іх вострага паху і спякотнага летняга сонца хочацца хутчэй схавацца куды-небудзь у цень. Блізка, адразу ж за поплавам, бярэзнік. Адтуль цягне прыемнай сырасцю. Але цяпер мы нізашто не звернем з разоры — страшэнна хочацца абдурыць сярдзітую Панасіху: падпаўзці да бомбы ў жыце і пакратаць рукой яе гладкае, нагрэтае сонцам цела.
Канечне, гэтую бомбу не раскурочыш, як які-небудзь снарад. Бомбу цяжка, чарцяку. От снарад — справа іншая. Заклаў паміж штыкецін у плоце, туды-сюды, туды-сюды, і — гатова... Галоўку ў адзін бок, медны бліскучы стакан — у другі. А потым даставай са стакана чорныя, доўгія саломінкі пораху.
Але бомба ёсць бомба. Яна нам не дае спакою. Яшчэ вясной нямецкі самалёт некалькі бомбаў скінуў. Усе паўзрываліся, а гэтая ўрэзалася ў зямлю, ды так і тырчыць цяпер у жыце.
Вось мы і крадзёмся да яе.
— Падай!—шэптам загадвае Шурык.— Вунь Панасіха сядзіць...
Мы бухаемся ў шэры цёплы пясок мяжы: недалёка ад нас, у жыце, чарнее постаць Панасіхі. Сэрца ў мяне тахкае так моцна, што, здаецца, нават Шурка чуе.
— Што, струсіў? — кпіць ён.— Паўзі, паўзі. Панасіха дрыхне!
— А калі... не спіць?
Але Шурка больш не размаўляе. Ён пагардліва цыркае праз рэдкія зубы слінай і першы перапаўзае мяжу. Мы — за ім. Жыта драпае голыя рукі. Але мы паўзём услед за Шуркам. Вунь і бомба чарнее. Недалёка ад яе — Панасіха. Шурка падпаўзае да бомбы, прыўзнімаецца і махае нам рукой: паўзіце хутчэй...
Але Сцёпка і я ляжым, як прышытыя, не варушымся, пазіраем на Панасіху: а што, як прачнецца?
Толькі яна сядзіць нерухома. Прама на зямлі, абхапіўшы рукамі вострыя калені. Спіна выгнулася абручом. Галава, прыкрытая белай хусцінкай, звесілася ўніз. Твару не відно. Адны ногі — вялікія босыя ногі — тырчаць з-пад сіняй спадніцы. Панасіха спіць.
Шурка ўжо ўзлез на бомбу, усеўся, нібы на той пень, і немаведама што вытварае: крывіць морду, паказвае нам язык, круціць кукішы... Сцёпка ўжо не можа стрымацца, заціскае рот рукой і хіхікае. І раптам Шурка закладвае ў рот два пальцы і... свішча!
— Палундра! — крычыць ён, кідаючыся нацянькі да вёскі.
Імчымся і мы за ім што ёсць духу. Хутчэй, хутчэй! Каласы балюча хвастаюць па твары, шыі, руках.
— Ой-я-ёй!
Нага мая слізгае некуды ўбок, і я з разгону плюхаюся носам у пясок. Учэпістыя пальцы хапаюць і моцна сціскаюць маю руку. Гэта — Панасіха... Страшная Панасіха! Крычаць — няма сілы. Яна ўжо апускаецца побач, яна паднімае мяне, прыціскае да сябе, і я чую, як яна хутка-хутка гаворыць:
— Віцечка, сынок, родненькі мой... Ну, чаму ж, чаму ж ты мяне не слухаеш? Чаму? Ці ж я не прасіла, ці ж я не маліла цябе — не лезь ты да етых снарадаў... От, дурненькі, от, непаслухмянец! Ты ж адзін у мяне, а-дзі-ін...
Панасіха плача. Плача і ўсё мацней прыціскае мяне да грудзей.
— Не хадзі ты болей сюды, чуеш, Віцечка? Не хадзі, хлопчык мой!
Я цішэю, перастаю шморгаць носам: што гэта яна гаворыць? Панасіха называе мяне Віцькам. Яна прымае мяне за свайго Віцьку... Віцьку, якога разбамбіла ў хаце, якога пахавалі той жа вясною!..
— Ну, паабяцай мне, Віцечка, што ты сюды ніколі-ніколі не прыйдзеш... Не прыйдзеш, сынок, а? І хлопцаў не прывядзеш? Не прыйдзеш, а? — ласкава просіць Панасіха і ціхенька трасе мяне за плечы.— Скажы...
— Не прыйду-у...
— Ну і разумнік, ну і малайчына...
Яна адпускае мяне.
— Бяжы, сынок, дамоў, а я пасяджу яшчэ тут.
Я раблю крок, другі і — зрываюся з месца. Імчуся, нібы за мной зноў гоніцца Панасіха. Толькі на мяжы спыняюся, каб аддыхацца. Не, Панасіха стаіць нерухома ў жыце. І нават не глядзіць на мяне.
Шурка і Сцёпка вылазяць з канапель, баязліва падпаўзаюць да мяне.
— Ты чаго равеш? Біла? — спалохана пытаюцца яны.
— Не-е, не біла...
— Дык чаго ж ты?
— Яна думала... што я... разбомблены Віцька...
— Ну-у...
А сонца смаліць. Залівае залацістым святлом усё навокал, хоць вочы заплюшчвай. Але мы стаім і доўга пазіраем у той бок, дзе ў спелым жоўтым жыце чарнее постаць Панасіхі.
1968