Ён прыязджае да нас заўсёды неяк нечакана — па дарозе... Шасейка праходзіць побач з вёскай, і разы два я нават бачыў, як спынялася на мосце машына, Альберт Іванавіч саскокваў з кузава і крочыў, высокі і хударлявы, напрасткі праз мяжу ў вёску. Крочыў нейкай смешнай хадой — дыб, дыб... Здавалася, што хадок правальваецца ў пясок то адной, то другой нагою, і ад гэтага ўся яго цыбатая постаць хістаецца, як ад ветру.
Таропка злазіць ён з машыны і на гэты раз... У кузаве на мяшках сядзяць трое мужчын у светла-зялёных брызентавых куртках. Яны, смеючыся, нешта гавораць Альберту Іванавічу, потым кідаюць яму знаёмы ўжо мне жоўты партфель, і абшарпаная зялёная трохтонка, якіх адразу пасля вайны яшчэ было шмат, коціцца далей па шашы.
— Віцька, браценік твой прыехаў! — узрушана крычаць хлопцы, з якімі я гуляю на поплаве. — Вунь ідзе...
— Сам бачу!
Ды я, узрадаваны, не кідаюся з абдымкамі насустрач да свайго стрыечнага брата, не магу нават падумаць пра такую смеласць. Трохі счакаўшы, плятуся з хлопцамі следам, пачціва аглядаючы ягоную постаць. Усё, усё ў ім падабаецца мне: і выцвілая вайсковая шапка, і сіняе паношанае галіфэ, і гімнасцёрка з залатымі гузікамі, падпяразаная такім шырачэзным рамянём, што з яго, пэўна, папружак пяць мог бы я зрабіць сабе. Але найбольшую павагу і зайздрасць выклікае стары скураны партфель Альберта Іванавіча — вялікі, ёмісты, перахоплены пасяродку, як і гаспадар, шырокім поясам з блішчастым замком... Побач з гэтым шыкоўным партфелем я нават не бачу брудных трафейных ботаў сваяка, якія даўно просяць кашы. Што боты! Што ўвогуле нейкія нязначныя недахопы ў знешнасці чалавека, калі ён мае столькі яўных пераваг! Слухаючы, з якім захапленнем шэпчуцца за маёй спіной хлапчукі наконт самавітай асобы Альберта Іванавіча, я адчуваю сябе на сёмым небе.
— Ого, які начальнік Віцькаў родзіч! Бачыш рэмень? Камсастаўскі...
— А штаны, штаны шырачэзныя — як у генерала.
— Кінь! Лепш зірні на шапку з чорненькім брыльком... Мне б такую! І партфель...
— На, схапі... партфель яму! Яшчэ вырасці ды зрабіся такім начальнікам, як Віцькаў браценік!
Мы падыходім да нашай хаты. За Альбертам Іванавічам грукаюць веснічкі. Але сябрукі і не думаюць разыходзіцца. Яны ўмольна пазіраюць на мяне: дазволь ім хоць у двор зайсці...
— І не прасіце, і не маліце — не пушчу: чалавеку з дарогі адпачыць трэба,— якраз як маці, строга, заклапочана кажу хлопцам.— Пачакайце нас на лавачцы! Ды цішэй тут...
На вуліцы — гарачыня. Прыпякае чэрвеньскае сонейка. А ў хаце прыемны халадок, нейкая незвычайная цішыня. Толькі куры пад вокнамі квокчуць-сакочуць... Альберт Іванавіч ужо сядзіць за сталом з расшпіленым каўняром, курыць, спаважна гутарыць з маці, але як толькі заўважае мяне — жвава падхопліваецца.
— А-а, вось і партызан наш! Малайчынка... Мы тут толькі што пра цябе гаварылі... Скажы, хочаш у горадзе жыць, а?
Па праўдзе кажучы, не дужа мне хочацца ў той горад. Боязна. Ды каб не крыўдзіць стрыечнага брата, я ківаю галавой у знак згоды.
— Ну і добра... Вось толькі куды цябе ўладкаваць, а? Трэба падумаць... Хлопец ты з галавой?
Я зноў старанна ківаю кучаравай галавой: не бачыш, ці што, галава як трэба...
— Ну, калі з галавой, то можна не тое што ў рамеснае, а нават у сувораўскае... На ўсё, братка, гатовенькае! І накормяць, і апрануць, і ў кіно тое зводзяць... Ведаеш, цётачка, у мяне ж усюды сувязі, я — магу...
Маці ўзрадавана ўсміхаецца і хуценька гаворыць, сарамліва пазіраючы яму ў самы твар:
— Уладкуй, уладкуй, Альбертка, я ўжо так цябе прасіць буду, так дзякаваць... Сам бачыш — у мяне ж, акрамя гэтага, яшчэ двое бязбацькавічаў... Хоць аднаго б куды ўтыркнуць! Усё б лацвей...
— Зробім, цётка... Раз сказаў — зробім. Адно маё слова, і, лічы, твой Віцька — гараджанін. Вось так!
Альберт Іванавіч адным махам перакульвае ў свой шырокі рот цэлую конаўку малака, з задавальненнем злізвае белыя кропелькі з губ. Потым, заклаўшы нагу на нагу, пачынае заўсёдную гаворку пра сваю адказную пасаду, пра тое, што вельмі мала мае вольнага часу: бясконцыя камандзіроўкі ды камандзіроўкі... Усё прыходзіцца трымаць на сваіх плячах, лічы, увесь той гарадскі гандаль... Што зробіш — плечы дужыя, ды такая ўжо і работа. Затое ж як прыемна ўварваць хвілінку і заскочыць у святыя родныя мясціны!
— Ці паверыш, цётка, вось жыву не горш за іншых: і кватэра як мае быць, і зарплата, як гаворыцца, міністэрская, а толькі без нашай бульбачкі не магу. Прывык да яе, роднай, рэж мяне, еш мяне — не магу.
Расчуленая маці замілавана слухае Альберта Іванавіча, сама зрэдку нясмела ўстаўляе слова-другое — што праўда, то праўда, такой картоплі, як наша, пашукаць... Ды вось прыкрасць якая, на гэты раз Альберту Іванавічу яна не зможа насыпаць у кайстру бульбы, толечкі кончылася... Адна дробненькая ў падполлі засталася.
— Хіба што пайсці ды падмацаць на агародзе маладзенькай? — Твар маці аж ззяе ад гэтай выратавальнай думкі.— Пайду! Памятаю, колькі кустоў скараспелкі садзіла...
— Падмацай, падмацай, цётачка,— дзякуй скажу,— гудзе Альберт Іванавіч.— Можа... памагчы?
— А што ж, хадзем, Альбертка, весялей будзе... Ты, відаць, ужо і адвык ад нашай працы? Усё з начальніцкімі паперкамі возішся?
Толькі зачыняюцца дзверы за імі — я тут як тут, ля партфеля. Кручуся вакол стала, на якім ён ляжыць, бы кот ля смятаны. І так мне карціць яго пакратаць, так хочацца хоць па хаце панасіць, што сіл маіх не стае болей. А тут яшчэ ў акно сябрукі заглядваюць:
— Віцька, дурны, вазьмі партфель... Чаго баішся? Братан жа на агародзе!
Не вытрымаўшы спакусы, я хуценька бяру партфель са стала, заціскаю пад пахай і — сам не свой ад радасці ды гонару: чым не начальнік! Выпяў грудзі, шчокі надзьмуў — чак-чак, чак-чак да акна... Хлопцы чмыхаюць, аж кіснуць ад смеху.
— На-чаль-нік!.. І пузца тое тырчыць каўбушком... Дай, дай партфель памацаць!
Цягнуцца рукамі з акна. І раптам — цоп, нехта хапае партфель моцна — не вырваць.
— А ну, аддайце! — крычу.
Не аддаюць: я да сябе цягну, яны — да сябе... І тут замок шчоўкае, партфель адкрываецца, і ўсё, што ў ім, вывальваецца на падлогу: бліскучае доўгае шыльца, клубок нітак, паперка нейкая... У гэты момант, як на тое ліха, рыпяць дзверы, уваходзіць маці. Ад нечаканасці і прыкрасці стаіць, збялелая, на парозе і слова не можа прамовіць.
— Во-о-ой! Што ж ты нарабіў, ідал? — нарэшце спалохана крычыць яна.— Заб’ю! Збірай хутчэй рэчы... А гэта што яшчэ за паперка? З партфеля?
Бярэ ў мяне з рук, чытае ўголас:
— «...сапраўдная выдадзена... Альберту Іванавічу Канапляніку ў тым, што ён працуе на гандлёвай базе... грузчыкам...» Ай, божачка мой...
Голас у маці дрыжыць, яна ледзь паспявае ліхаманкава сунуць тую паперчыну ў партфель, як з’яўляецца і наш сваяк з добрай кайстрай бульбы. Пануры твар яго пасвятлеў, ён нават спявае нешта вясёленькае сабе пад нос.
— Шкада, цётачка, ехаць ад цябе, павер! — уздыхае ён.— Такое хараство навокал! Але сама ведаеш, колькі на маёй шыі... На гэтых вось плячах цяжару... Давайце развітвацца.
Маці неяк паспешліва суе ў рукі Альберту Іванавічу партфель і сумна пазірае то на яго, то на мяне. Няўжо прагаворыцца, няўжо скажа? Не, маўчыць. Толькі на вачах чамусьці блішчаць слязінкі.
Ужо ў дварэ яна крычыць Альберту Іванавічу наўздагон:
— Дык ты не забывай нас, прыязджай, чуеш? Як бульба падрасце...
1978