Раніца. Яшчэ не горача, не спякотна, нават павявае свежым ветрыкам. Але зыркія залатыя промні досыць шчодра падаюць на зямлю і мякка асвятляюць плошчу з трактарам на пастаменце, будынкі, прахадную. Ля прахадной — стоўпатварэнне. Ідуць людзі і ідуць. У чыстым, добрым выходзяць з завода — нібы і не працавалі за станкамі... Бясшумна круціцца на восі крыжавіна-веснічкі, толькі пройдзе чалавек, а следам — другі ўжо. Побач праз такія ж веснічкі на завод праходзяць: ну, чыста на свята якое народ валіць. Дзед Андрэй стаіць, здзіўляецца ўсяму, што бачыць, усхвалявана чмыхае і ўсё па звычцы наровіць абвіслы свой вус прыхапіць губамі... І ўсё непакоіцца: не прапусціць бы, не правароніць яму ўнука Івана. Спецыяльна прыехаў, за колькі гадоў у горад вырваўся. Заклаў назад рукі, пераступае з нагі на нагу, нікому не замінае асабліва, нікому не кідаецца ў вочы — сівы, сухенькі, што грыбок той пад сваім карычневым капелюшом... Такім зашмальцаваным, што ўжо, здаецца, нібы ніколі і не здымаў яго з галавы дзед Андрэй, гэты сынаў падарунак. Зморшчаны даўгаваты тварык напружаны, востры падбародак вытыркнуўся наперад, і насцярожаныя вочкі пад рэдзенькімі светлымі бровамі падслепавата шмыгаюць па постацях, шукаюць унука. Мо вунь той асілак у пінжаку? Якраз падобны на Івана: і высакаваты, і шыракаплечы такі, і кулакі — па пуду... Ды не, абмінае, не затрымліваецца каля яго. А калі нейкі хлопец дружалюбна ўсміхаецца дзеду Андрэю, ён аж ззяе, радасна трасе галавой, ківае, бы на самай справе знаёмца сустрэў. Толькі ж не ўнук гэта, не Іван...
Раптам дзед Андрэй уздрыгвае і сярдзіта азіраецца назад, на плошчу,— адтуль у які ўжо раз чуюцца настойлівыя сігналы: піпікае аўтамашына... «Ах ты, чортава качарыжка! — не стрымліваецца, сярдзіта лаецца ён.— Не можа і мінуты пачакаць, такі начальнік мне, ну і едзь сабе, каціся сваёй дарожкай. Распіпікаўся! Вось мо дапіпікаешся...»
Гэта ён так Косціка Сіўца лае, таго, што прывёз яго да ўнука і чакае на калгаснай машыне ля сквера. З-за яго і ўвесь сыр-бор у дзеда Андрэя. Растрэсла за дарогу, усё цела баліць-ные, ды і ногі гэтыя ў кірзачах наліліся свінцом, не трымаюць.
— Гэй, дзед, ты што ж тут стаіш, як казанская сірата? — чуе ён чыйсьці жартаўлівы голас над сабой.— Можа, падсабіць нам прыехаў?
Узнімае галаву — малады мужчына побач.
— Ды я, дзіцятка, унука чакаю...
— Якога ўнука, дзе працуе, у якім цэху?
— Іванькам, Іванам завуць яго... А дзе працуе, забі, не ведаю. Нічога я тут не ведаю...
Мужчына са шкадаваннем і спагадаю пазірае на бездапаможнага дзядка, разважае, як памагчы яму. Потым, нешта скеміўшы, усміхаецца і вядзе старога да шчытоў са здымкамі.
— А ну, зірні, дзядуля, сюды: тут твой унук? Гэты, гэты? Выбірай — усе лепшыя трактаразаводцы...
Дзед Андрэй пільна, строга ўзіраецца ў твары маладых і пажылых рабочых, ды зусім нечакана разгублена вохкае, аж прысядае ад хвалявання.
— Ён... Іванька... Ах, чортава качарыжка... Іванька на палтрэці!
— Іван Бельчык?! Ну і гісторыя... Дык мы ж з ім, дзядуля, з першага дня разам на зборцы...
Дзед Андрэй асцярожна водзіць па здымку шурпатымі счарнелымі пальцамі, нібы ўсё яшчэ не верыць вачам, потым задаволена, ласкава смяецца і ўжо непрыкметна выпроствае сутулаватыя плечы, разгладжвае вусы і кідае на хлопца насмешліва-задзірлівы, ганарлівы позірк: «Ну што, пажартаваў? А мы ж, Бельчыкі, вунь якія!»
Але хлопец заклапочана просіць старога:
— Скоранька, дзядуля, скоранька, на прахадную... Зараз твой унук з’явіцца.
І сапраўды, праз якіх дзесятак хвілін яны заўважаюць у людскім патоку бялявага Івана. Ён такі ж сутулаваты, як дзед, нетаропка крочыць, незалежна пазірае па баках.
— Іван! — заве хлопец.
— Іванька! — слаба варушыць вуснамі ўзрадаваны дзед Андрэй.
Але Іван ужо і сам спяшаецца да іх, і дзед Андрэй у той жа момант адчувае цёплыя дужыя рукі, якія абдымаюць яго, ціскаюць, тармосяць:
— Ды адкуль ты, дзеда, дарагі? Як з Месяца зваліўся... Можа, здарылася што? Захварэў, кажы?
— Не-е, нічога не здарылася... Рыплю во яшчэ патроху. Прыехаў паглядзець на цябе, на дзетак тваіх. Жыццё ж такое ў старога: сёння яшчэ тупаеш, а заўтра...
Вочы яго вільгатнеюць, хоць і ўсміхаецца бадзёра. А ўнук толькі здзіўляецца: як стары ў свае гады адважыўся на такое падарожжа ў сталіцу?
— На машыне, Косцік Сівец прывёз,— тлумачыць дзед Андрэй і чамусьці адразу хмурыцца.— Ён у нас цяпер за кладаўшчыка...
— А дзе ж ён?
— Там! — неахвотна паказвае ў бок сквера стары.— Тамачка...
— Трэба ж неяк аддзячыць за такі падарунак, вядзі, дзеда, вядзі да яго,— узрушана гаворыць Іван.
Але стары хапае ўнука за руку і просіць:
— Чакай, Іванька, не хадзі... Стой тут. Я — сам.
І столькі рашучасці ў яго маленькіх вочках, столькі трывогі ў голасе, што ўнук мусіць адступіць ад старога і нават не спрабуе настойваць на сваім.
— Чакай мяне, Іванька, я — бяжком...
І яму сапраўды здаецца, што ён — «бяжком», а не сунецца марудна праз плошчу, ледзьве цягне ногі.
Косцік Сівец бялее шоўкавай кашуляй каля машыны, курыць і панура назірае за дзедам Андрэем. Сустракае пытаннем:
— Ну, як, пагаварыў са сваім унукам, згодны ён?
Стары маўчыць. Цяжка дыхае. Толькі рукой махае: дай аддыхацца трохі...
— Потым адпачываць будзеш. Няма, даражэнькі, у мяне часу,— Косцік Сівец нецярпліва дастае з кішэні блакнот, вырывае з яго лісток.— Вось, трымай. Тут усе запчасткі запісаны. Хай Іван заўтра іх мне падрыхтуе. Заўтра і магарыч разап’ём. За мной — не прападзе...
Але дзед Андрэй нібыта і не заўважае паперчыны.
— Нічога не выйдзе, Косцік,— нарэшце гаворыць ён.— Дарэмна ўсё гэта. Я адразу казаў: начальства не дазволіць...
— Ну і неразумны ж ты, дзед! — абураецца Косцік.— Навошта начальства прыплёў? Ці ж не тлумачыў я табе: праз прахадную вынесці дэталі і — шыта-крыта... От, прывёз на сваю галаву... Усю справу сапсаваў... Сам бы дамовіўся...
Ужо ўскочыўшы ў кабіну, ён раптоўна высоўваецца з яе, недаверліва свідруе старога жоўтымі, як жалуды, вачыма і сярдзіта сіпіць:
— А можа, ты нічога не казаў унуку, га?
Не дачакаўшыся адказу, раз’юшана клацае дзверцамі — ажно шкло дрыжыць. Гурчыць матор. Машына як не зрываецца з месца... І толькі тады, калі яна знікае за скверам, дзед Андрэй з палёгкай уздыхае і, не хаваючы задаволенай, хітраватай усмешкі, вяртаецца да ўнука.
1973