У хаце было ціха. Ад лямпы з укручаным кнотам кругамі разыходзілася святло, і на сценах плямамі рухаліся мутныя цені. Аляксандра Пятроўна ляжала з расплюшчанымі вачамі, намагалася заснуць, але не магла. Натруджанае за дзень цела ныла, ламала ад раматусу ногі.
Цяжка вось гэтак, пад старасць гадоў, жыць адной... Дні цякуць аднастайна, доўгія ночы здаюцца цэлай вечнасцю. Недзе далёка, у горадзе, жыве дачка. Як хочацца хутчэй пабачыць яе, паняньчыць унукаў! Кожны прыезд дачкі быў для Аляксандры Пятроўны незвычайным шчасцем. Цэлыя дні яна забаўляла ўнучку, насіла па суседзях, і з яе старэчага худога твару не сыходзіла радасць. І хоць у кожным пісьме дачка з зяцем запрашалі прыехаць да іх жыць або хоць у госці, Аляксандра Пятроўна ўсё не згаджалася. У госці ехаць — гаспадарку няма на каго кінуць, ды і ехаць трэба недзе за свет. А на жыхарства... І адпісвала Аляксандра Пятроўна, што пачакае крыху, што хутка... сын павінен прыехаць, а з кім жа ёй жыць, як не з сынам?
Сын Алёша... Аляксандра Пятроўна кашлянула, павярнулася да акна. Позірк яе ўпаў на невялікую з мудрагелістымі ўзорамі этажэрку, стол з вытачанымі ножкамі. І ёй успомнілася, як кожны вечар Алёша прыходзіў з работы, увесь прапахлы дрэвам, вясёлы, са стружкамі ў чорнай капе валасоў. А ў нядзелю да Алёшы часцяком наведваўся майстар сталярнага цэха Іван Прохараў, пажылы, з доўгімі абвіслымі вусамі чалавек. Гаварылі аб розным: аб справах у цэху, аб палітыцы. Часцей за ўсё майстар расказваў, а Алёша слухаў — моўчкі, сур’ёзна. У такія хвіліны Аляксандра Пятроўна не зводзіла вачэй з сына, прагна ўглядалася ў яго твар, знаёмы і дарагі да самай маленькай рыскі. Пагутарыўшы, майстар уставаў, сурова, быццам папракаючы, звяртаўся да Аляксандры Пятроўны: «Вось што... Добры ў цябе сын, Аляксандра, добры... Сапраўдны чалавек з яго выйдзе».
Далёкі ўспамін абудзіў перапоўненае тугою сэрца, разварушыў уяўленні. Спаць Аляксандра Пятроўна не магла і ўсё думала, думала пра сына.
Па вуліцы прайшлі дзяўчаты. Галасістая песня доўга не змаўкала, па-маладому лілася, будзіла наваколле. «З кіно, мабыць»,— мільганула ў галаве Аляксандры Пятроўны. І ёй здалося, што зараз стукне брамка, дробна-дробна зазвініць пад Алёшавымі пальцамі шыба ў акне... Яна нават прыўзнялася, але кругом было ціха, толькі надакучліва папіскваў цвыркун ды недзе ў другім канцы сяла заходзіўся ад брэху сабака.
Цяжка... Аж трашчыць галава ад думак і ўсё — пра Алёшу. Цэлых тры гады чакала Аляксандра Пятроўна сына. Кожнае пісьмо ад яго ўваходзіла ў хату, як святло, і хата быццам рабілася прастарней. А калі доўга не было пісьмаў, Аляксандра Пятроўна ішла на пошту, дапытвалася: ці не прапала яно, ці не згубіў паштальён Мішка... Апошні тыдзень яна таксама нецярпліва чакала весткі ад сына. І вось сёння атрымала. Аляксандра Пятроўна кідае позірк на стол, вочы затрымліваюцца на разгорнутым аркушыку. Некалькі разоў перачытвала пісьмо і не ведала, як адказаць сыну. Так і лягла спаць з пакутлівым пытаннем: згадзіцца з ім ці запярэчыць...
Не хочацца верыць Аляксандры Пятроўне, што яшчэ доўга давядзецца жыць ёй без Алёшы, са сваімі бясконцымі трывогамі-думкамі аб сыне. А як бы добра было, калі б цяпер вярнуўся дахаты Алёша! Многія сябры яго папрыходзілі з арміі, жэняцца... Гэта ж толькі за два тыдні на сяле тры вяселлі згулялі! Жылі б і яны ўдваіх пакуль, а там... Сухія вусны Аляксандры Пятроўны ледзь-ледзь разыходзяцца ва ўсмешцы. Бачыць яна перад сабою смуглявы твар Марынкі, суседавай дачкі, побач — кірпаты нос Алёшы... Нездарма ж амаль кожны дзень заходзіць дзяўчына да Аляксандры Пятроўны, стараецца памагчы ёй па гаспадарцы... Заўважае часам Аляксандра Пятроўна ў вачах Марынкі такую засмучанасць, што хочацца прытуліць яе да сябе, прылашчыць, як роднае дзіця. Ды і хто не паважае Марынку на сяле — такая яна працавітая, прыгожая...
Рояцца думкі, знікаюць, і ўсплывае другое, сапраўднае. Хоча Аляксандра Пятроўна выкарыстаць сваё мацярынскае права і — не можа. Ёсць штосьці такое, што мацней за матчыны пачуцці, жаданні, штосьці больш важнае. Вочы Аляксандры Пятроўны нечакана цямнеюць, сціснутыя сківіцы паглыбляюць і без таго глыбокія ямкі на выцягнутых шчоках.
Скрыпнуў ложак. Аляксандра Пятроўна скінула з сябе коўдру, паднялася. Падышла да стала, выкруціла кнот. Начныя матылькі спалохана закружыліся ад яркага святла. Аляксандра Пятроўна села, нахілілася над пісьмом. З хвіліну, прыжмурыўшыся, яна шукала нейкіх радкоў. Калі знайшла, шэптам сама сабе пачала чытаць: «А цяпер парайце, мама, як мне быць. Не хачу адставаць ад таварышаў, ды і ў самога жаданне вялікае... Як даведаўся я ад камандзіра, што прапаноўваюць ехаць дэмабілізаваным на новыя землі, дык адразу падумаў: паеду. Толькі вось засумаваў вельмі па вас, мама, ды і вы хутчэй прыязджаць просіце...»
Аляксандра Пятроўна адклала ўбок ліст, дрыготкімі пальцамі выняла з канверта сынаву фотакартку. Глядзела доўга, быццам упершыню, глядзела, пакуль не ўздрыгнулі бровы і не заслала вочы туманам. Твар Алёшы напомніў пра старэйшага сына, Васіля, які загінуў у час вайны на фронце. Мала жыў ён з маткай, здаецца, што толькі хлапчуком і запомніла яго.
Баляць старыя раны, цяжка стрымаць слёзы. «І гэты ж такі самы... непаседлівы»,— думае Аляксандра Пятроўна пра Алёшу, выціраючы ражкамі хусткі вочы.
Але вось яна цяжка ўздыхнула і падсунула да сябе пачатае яшчэ днём пісьмо сыну.
Шурпатыя патрэсканыя пальцы паволі выводзілі словы — простыя, поўныя бязмежнага мацярынскага пачуцця. «Цяжка мне,— пісала Аляксандра Пятроўна,— змірыцца з тваім жаданнем, сынок. Старая я, бог ведае, колькі мне жыць засталося... І чакала я цябе, Алёшка, чакала ўсю тваю службу. Ды толькі не магу пайсці супроць сумлення: едзь, сыночак,— справа гэта вялікая, дзяржаўная... Брат твой, Васіль, таксама на Амур ездзіў...»
Заснула Аляксандра Пятроўна пад самую раніцу, і сніўся ёй добры, асветлены ўсмешкай твар сына. Бачыла Аляксандра Пятроўна яго на полі, сярод высокага каласістага жыта, якое бясконцым морам бегла ўдалячынь... А першыя ціхія праменні мітусіліся па сценах і ласкава асвятлялі сівыя валасы маці.
1956