Усяго на хвілінку затрымліваецца электрычка — толькі сысці пасажырам — і вось ужо зноў імчыць наперад, пакідаючы нас на паўстанку...
— Дык вам у Рэчкі? Тады — разам... Дарога недалёчка: пасядзім тамака, пакукуем, мо якая спадарожная і падкіне да вёскі.
Зеленаватыя вочы цыбатага хлопца весела іскрацца, паблажліва, нават ганарыста пазіраюць на мяне. Ссутуліўшыся, ён трымае ў кожнай руцэ па чамадану, усміхаецца пухлымі губамі. З-пад зашмальцаванага бушлата бялее светлы клінок нацельніка. Цяжка адразу здагадацца, колькі хлопцу гадоў: на круглым, па-жаночы мяккім белым твары час не пакінуў ніякіх прыкметных адзнак, ні адной зморшчынкі. Такі твар і ў пяцьдзесят застаецца маладжавым.
— Трымайцеся за мной... Не бойцеся: я тут, бы кулік у балоце, усё ведаю! У гэтай глухамані нарадзіўся, выхаваўся, спасціг, як той казаў, сэнс жыцця... Праўда, у родных мясцінах даўнавата не гуляў, але, спадзяюся, землякі прызнаюць Ваську Кісяля... А вось і яна, рэчкаўская дарога!
Каменная шасейка глянцавіта блішчыць наперадзе паміж кустоў лазы. Шчодрае майскае сонца аж слепіць вочы. Цёпла. Карціць хутчэй скінуць пінжак ды паляжаць на зялёнай траўцы. Так і раблю. Васька Кісель з асалодай чмякаецца побач на абочыне. Адразу дастае з кішэні пачак цыгарэт, доўгі жоўты муштук, закурвае. Дымок папяросы ляніва блытаецца ў раскошнай рыжай чупрыне — яна ў яго зухавата навісае над самымі вачамі. Але і цяпер ён не маўчыць: звонкі галасок яго нахабна лезе ў вушы... Здаецца, хлопец з той пароды людзей, для якіх галоўнае — расказаць пра сябе.
— Пашвэндаўся я па свеце не адзін гадок... Бацюхны-матухны, дзе толькі не быў Васька Кісель! Ды і тое скажу: чаго ў вёсцы марнець! У зямлі корпацца? Які толк? Рыба шукае, дзе глыбей, чалавек — дзе лепш... Так? Вось і я змікіціў: няма чаго мне ў калгасе ацірацца. З маёй спецыяльнасцю трактарыста ўсюды прымуць, асабліва ў прасторных краях сібірскіх... Агітнуў свайго сябрука Кандрата: давай разам паедзем! Жывую капеечку закалымім... Не захацеў, дурань. Тады я адзін... эмігрыраваў. Чакай, кажу яму, вось прыкачу на сваіх колах — слінкі ад зайздрасці глытаць будзеш. А ў нас з Кандратам яшчэ ў школе мара была: купіць сабе па «Запарожцу»...
— Ну і як, зарабіў на колы?
Маё бесцырымоннае пытанне, мабыць, не дужа падабаецца хлопцу. Ён надта ўжо старанна і доўга чысціць саломінкай муштук, прадувае яго, круціць у руках. Нарэшце, уздыхнуўшы, адказвае ўхіліста:
— Зарабіць там можна... Я і па Енісеі паплаваў, і на лесанарыхтоўках палазіў. Усюды жывая капейка... Вось толькі ўтрымаць яе, праклятую, цяжкавата: чарку ж бясплатна не даюць... Але тое-сёе вязу. Такіх пару касцюмчыкаў адхапіў — закачаешся! Адзін — шарсцяны, другі, гэты... з моднага матэрыялу... плен... крым...
— Крымплен? — падказваю я.
— Во, во, ён самы... Ну, скажы: хіба такі купіш у нашых Рэчках? А транзістар японскі — усе радыёстанцыі свету слухае. Цудам у аднаго штурмана набыў...
Кісель яшчэ нешта гаворыць, узрушана, з захапленнем называе яшчэ нейкія рэчы, якія — ён ганарліва стукае па баку аблупленага чорнага чамадана — у Рэчках і не сніліся нікому, але мне ўжо сумна яго слухаць. Прыгрэўшыся на сонейку, я падрэмваю ціхенька ды з надзеяй пазіраю на дарогу: раптам выскачыць з-за павароту якая-небудзь машына... Добра было б хутчэй трапіць у гэтыя Рэчкі, зрабіць свае службовыя справы ды паспець назад, на чарговую электрычку. Кісялю таксама надакучыла ляжаць. Ён устае, старанна атрасаецца і нечакана ўзрадавана крычыць:
— Едзе! Чыёсь шчасце да нас коціць... Галасую!
Пранізліва рыпяць тармазы: блакітны «Масквіч» застывае побач. З машыны высоўваецца малады мужчына:
— Куды?
— У Рэчкі! У Рэчкі, каб цябе чэрці... Кандрат! Няўжо не пазнаеш? Мяне не пазнаеш, Ваську Кісяля?! Мы ж з табой...
У машыне Кісель ніяк не можа супакоіцца, круціцца, мітусліва трасе руку сябра, ляпае яго па плячы, тарахціць, узрушана распытвае аб сваіх родных... У люстэрка над ветравым шклом я лаўлю позірк вадзіцеля: ён усміхаецца.
— Дарэмна ты са мной тады не паехаў, Кандрат... Як хочаш думай, а дарэмна. У нас там капейка жывая... Прыбарахліўся б... А тут што, скажы? Якія радасці, які заробак? Не ўсміхайся, не ўсміхайся, хвастун, сам бачу — цяперака ў цябе работка чыстая, старшыню возіш...
— Не важу я старшыню...
— А каго... возіш? Можа, міністра? Га-га-га! — весела рагоча Кісель.— Машына ж чыя, чыя машына ў цябе?
— Мая...
— Ой, жартаўнік! Кінь...
— Ды не жартую я... На тым тыдні з магазіна прыгнаў. Так што мая, брат, законная. У нас цяпер у Рэчках, ведаеш, машын легкавых колькі? Антона Беляка з трактарнай брыгады помніш? «Жыгулі» мае. Твой сваяк Юзік на «Масквіча» разжыўся. Нават стары Рыбнікаў, гэты, кульгавы, на «Запарожцы» раз’язджае... Ну а я што, лысы? Таксама купіў... Ды і па службе мне, брыгадзіру трактарнай, зручна — сеў і паехаў, куды трэба.
— Ты... брыгадзір?
— Дзякуй богу, другі год.
Мой спадарожнік слухае з разяўленым ротам, зялёныя недаверлівыя вочы як не выкаціліся з арбіт, і ў іх — нямое здзіўленне. Ён ёрзае на сядзенні, нешта, мабыць, хоча яшчэ спытаць, удакладніць, але ўжо не адважваецца і толькі хмурыцца, крывіць тоўстыя губы. Яго разгублены, пазбаўлены самаўпэўненасці твар чамусьці мне не здаецца такім маладжавым, як раней. Гэтаму Кісялю, бадай што, усе трыццаць, калі не болей. Ва ўсялякім выпадку, цяпер ён выглядае куды старэй свайго сябра... А той, адкінуўшыся на спінку сядзення, круціць баранку, вядзе машыну — пазайздросціш. Нясецца наш «Масквічок» наперад упэўнена і роўна.
Васька Кісель маўчыць.
1977