Дарагая мая Ніначка!
Каб пазнаёміцца з маімі творамі, якія яшчэ нідзе не друкаваліся, табе трэба, па-першае: пайсці ў выдавецтва «Беларусь», узяць вялізную папку ў Барадуліна і прагледзець у ёй сшытак пад тытулам «Новыя вершы».
Вершы апошніх часоў ляжаць ва ўсіх рэдакцыях газет і часопісаў. (Калі не знішчаны.) Проста пазвані ва ўсе і папрасі пазычыць іх табе на час, табе патрэбны. Сягоння атрымала пісьмо ад Паслядовіча, ён рыхтуе падборку, пісала Васілевіч, яна рыхтуе таксама. Ва ўсіх рэдакцыях вершаў новых многа — чытай на здароўе, дарагая. І ў «Полымі» ёсць таксама. Зрабі мне ласку, правер, што робіцца з маёй кнігай, аднатомнікам. Пісаў мне Барадулін, што ў першых днях студня яе падпішуць у набор. Ідзе люты, а дагавора абяцанага няма. Яшчэ просьба: усё, што не ўвайшло ў кнігу (а там 750 старонак), прасіла звярнуць мне назад. Ні слова дабіцца не магу. Ніхто не лічыць патрэбным адказаць на пісьмы, не толькі спаўняць просьбы. Прасіла, каб абавязкова была падпісана фамілія Буйло, а не разляпаная Буйла. Доўга спрачаліся, потым згадзіліся. Цяпер Казека там не працуе, бадай, зноў прыйдзецца пачынаць спор спачатку. Шмат сіл і энергіі трачу на гэтую барацьбу з непрыязнымі абставінамі. А ты кажаш — любяць мяне на Беларусі... Хто? Вось ты і Еўдакія Лось збіраецеся пісаць артыкулы аба мне. Дзякуй Вам, дарагія. Сардэчна дзякую за Ваша старанне. Еўдакія Якаўлеўна збіраецца нават прыехаць. Не вельмі гэта зручна. У мяне сястра ў бальніцы, яе аблучаюць рэнтгенам... Разумееш? Тут і не да гасцей і не да артыкулаў. А пісаць хоча артыкул пад назвай: «За рабочым сталом». Каму патрэбны такі артыкул, калі ўся прадукцыя з рабочага стала ідзе на паліцы, а мо і ў карзінкі, пад сталамі. Горка гэта і крыўдна.
Калі даведаешся аб кнізе — напішы. Можа, яе перанеслі на 69-ты год??? Чакаюць смерці аўтара, няйначай...
Пішу горкі ліст. Ты мне прабач, родная мая. Сястра выйдзе з бальніцы ў канцы сакавіка. Калі будзе ўсё добра, рада буду бачыць у сябе і цябе і Еўдакію Якаўлеўну. Парай і ёй прыехаць тады. Цяпер я ўвесь час езджу туды, і душа страшэнна неспакойна.
Рада, сардэчна рада, што ўспамінаеце мяне добрым словам. Гэта памагае жыць. Адзінока мне тут і самотна, але ж уся сям’я тут, куды падзенешся. Моцна і шчыра цалую цябе, родная Ніначка.
Усім сэрцам твая
Кан. Буйло.
Масква, 5/11-68 г.
Дарагая мая Ніначка!
Атрымала тваё пісьмо і твой артыкул — цудоўны, поўны такой хвалюючай цеплыні да мяне і маёй работы, што я заплакала. Не вельмі шмат давялося мне ў жыцці адчуваць такое цяпло — тым даражэй яно цэніцца. Ніякіх паправак уносіць у твой артыкул не трэба. Апроч прозвішча, цяпер і кнігі і вершы будуць падпісвацца не Буйла — а Буйло. Вось гэта і перарабі. Што датычыцца месца майго нараджэння, то я і сама добра не ведаю: ці Маладзечна, ці Вільня. Барсуковіна — гэта месца, дзе мой бацька доўга жыў, і напісала я Барсуковіну ў час культу, калі Вільня і Маладзечна лічыліся заграніцай, і да таго чапляліся тыя, якім гэта было патрэбна, каб правіць свой нялюдскі здзек над людзьмі. Барыс, мой муж, перадрукаваў «Хвою», ці, лепш, сфатаграфаў у Ленінск. б-цы, я табе яе пасылаю. І якую там вартасць мае даведка, што першае было надрукавана? Дзіцячыя, нічога не вартыя вершы.
Я з вельмі вялікай непавагай адносілася ўсё жыццё да анкет. Ненавідзела іх. Гэта мяне абражала, асабліва ў час культу, калі муж быў забраны, калі я ўсюды павінна была аб гэтым пісаць, ведаючы, якую дзікую расправу вядуць над бязвінным, такім чэсным і благародным чалавекам, як Віталій Калечыц. І ні слова пратэсту.
Ну, не буду ўспамінаць. Усё «блытанае» ўзнікае адсюль.
Пасылаю табе маё фота. Калі табе часам захочацца зрабіць мне вялікую прыемнасць, напішы мне. [...]
Ну, бывай здаровая! Нічога я аб табе не ведаю, як і чым ты жывеш, як табе жывецца.
Цалую моцна і шчыра. Твая Кан. Буйло.
21/Х-68 г.
Дарагая мая Ніначка!
Сардэчна табе дзякуй за шчыры, добры ліст, за гатоўнасць выканаць маю просьбу, за цеплыню тваіх адносін да мяне, за ўсё добрае. Не адразу адказала табе, хварэла, яшчэ і цяпер недамагаю. Сэрца. Вымушана была адмовіцца ад вечара ў Мінску і Маскве. Хоць учора вельмі сардэчна запрашаў Мазалькоў, каб прыйшла ў канферэнц-залу СП, дзе збяруцца людзі, якія шмат зрабілі для папулярызацыі беларускай літаратуры, дзе будуць чытаць мае вершы артысты і перакладчыкі, а потым у рэстаране Дома СП абяцалі сервіраваць стол (у складчыну!), як падкрэсліў Мазалькоў, дзе мне будзе ўручаны дагавор на кніжку, якая ідзе ў «Советском писателе». Усё гэта прыемна і добра, толькі ні сэрца маё, ні нервы не выносяць напружання. Не будзе побач маёй Уладкі, якая галоўны націск перанесла б на сябе — і я... вытрымала б. А так — не вытрымаю. Так і сказала. Вельмі шкадавалі хлопцы і Міхась Васільевіч, і Яўген Сямёнавіч. Напісаў мне надта сардэчнае пісьмо Мікола Гаўрылавіч Ткачоў, запрашаў у Мінск, дзе таксама планавалі вечар. Ніначка, не з маімі нервамі гэта. Учора запісвала на магнітафон вершы для дзіцячага сцэнарыя ў Мінск, і так расхвалявалася, што не спала ўсю ноч. Хоць з’ела аж тры сонныя парашкі... Была б Уладка, я прыехала б абавязкова, а так, быць выстаўленай на абзор усёй залы, дзе хтосьці будзе штосьці аба мне гаварыць — не магу! Не вытрымаю. Вось ты зразумей мяне і не судзі строга. Хочацца, чамусьці, залезці ў куток зацішны, і каб ніхто не кранаў маю асобу.
Вядома, я ўдзячна таварышам, якія мяне ўспомнілі, якія хочуць адзначыць... А што адзначаць? Што не памерла, як памерлі многія, што з плеяды «нашаніўскіх пісьменнікаў» адна асталася, як сасна на прагалінцы, хістацца над магілаю зрубленых дрэў, ад якіх асталіся толькі пні помнікаў, а ў таго-сяго яшчэ і помнікаў няма.
[..]
Цалую цябе, родная, твая Канстанцыя.
Масква, З/ХІІ-68 г.
Ніначка, мая родная!
Ад усёй душы дзякуй табе за цудоўную кнігу «Наш бор». Колькі ў ёй паэзіі сапраўднай, глыбіннай. «Нас вабяць дарогі». Сіла! «Наш бор» — цудоўна! «Беларусі», як жа добра, як сардэчна і верна. І кожны верш — хапае за душу, бо гэта сапраўдная, глыбінная паэзія. Люблю цябе як паэта, люблю як чалавека. Вельмі нейкая ты сціплая, скромная і — сільная. Так учора па тэлефоне ахарактарызаваў цябе Яўген Мазалькоў, якому я шчыра хваліла твае вершы. Праўдзіва ахарактарызаваў.
Пасылаю табе свой аднатомнік. Ёсць там крыху і новых вершаў.
Дома яшчэ не пішу. Нават пісьмы. Хоць вельмі хочацца адказаць сябрам, якія пісалі сардэчна, больш сардэчна, чым я спадзявалася. Думаю, што ўсё гэта шчыра, сапраўды па-сяброўску. Дзякую Піліпу Пестраку, што пацікавіўся маімі абставінамі. Самаадчуванне пакуль што слабасільнае. Гэта таму, што я ў бальніцы вельмі доўга нічога не хацела есці. А цяпер таксама апетыту яшчэ няма.
Ну, няма, дык будзе, гэта ўсё няважна. Цікавыя лісты атрымала, шмат ад зусім незнаёмых людзей. Асабліва цікавае пісьмо прыслаў нейкі вельмі культурны таварыш з Заходняй Беларусі, які апісвае, як моладзь беларуская пад панскай Польшчай у купальскую ноч разыгрывала ў лесе мой абразок з «Курганнай кветкі» — «Кветка папараці». Вельмі прыгожа апісаў усё, проста атрымаўся літаратурны нарыс. Ён пасля вызвалення папаў кудысьці далёка. Цяпер працуе ў брыгадзе ў калгасе. [...] Вельмі шкадуе прапаўшай бібліятэкі. Усё іншае, кажа, падабралася, і на долю не жаліцца, жыве не горш за другіх. Хацела паслаць яму кнігу таксама. Толькі мне чамусьці дзіўна, што ён, чалавек, як відаць адукаваны, не знайшоў работы па сваёй спецыяльнасці. Хто ён, што ён, вельмі цікава. Адраса майго ён не меў, адправіў сваё пісьмо нейкаму Каханоўскаму, а той ужо адправіў мне.
Пісьма пад рукой не маю, Барыс даў яго перадрукаваць. [...] Таму не магу табе напісаць ні фаміліі яго, ні адраса. Ніначка мая, мне вельмі хочацца, каб ты часцей пісала мне, шырэй аб усім. Я таксама буду табе пісаць часта. Мне вельмі не хапае Уладкі. Яна была жывой сувяззю маёй з Беларуссю, з сябрамі. Я адчувала пульс жыцця Радзімы. Цяпер вельмі хочацца мець сяброў, якія запоўнілі б гэтую страшную пустоціну, якая ўзнікла са смерцю маёй Уладкі. Я сама не думала, што так асірацею, і не толькі таму, што страціла блізкага друга, але яшчэ і сувязь з маёй Радзімай. Цяжка мне ездзіць у Мінск. Гады, нічога не зробіш. А яшчэ цяжэй не адчуваць дыму з комінаў Радзімы, якія пахучымі хвалямі плывуць над вёскамі раніцой... Разумееш?
Ну, будзь здарова, родная. Хай муза верна дружыць з табой і далей.
Цалую цябе шчыра, сардэчна, моцна.
Твая Костка.
Масква, 5/11-69 г.
Ніначка, мая родная!
Тваё цудоўнае, змястоўнае, цікавае і цёплае пісьмо атрымала. І вельмі, вельмі была рада, што ты ўжо паправілася, што крыз прайшоў, што ты ўжо ходзіш у лес і адчуваеш сябе добра. Я таксама ўжо здаровая, хаджу ў садок, бываю на свежым паветры не меней двух гадзін у дзень. Усё стараюся рабіць па доме, пішу вершы і пасылаю іх у рэдакцыі. Вершы, прысвечаныя Леніну, паслала ўжо. І нават атрымала падзяку за іх ад Танка. Адзін з гэтых вершаў будзе надрукаваны ў «Работніцы і сялянцы», як піша мне Алёнка. Добрую старонку аба мне даў часопіс «Сельское хозяйство» і прыслаў мне два экземпляры. Надрукавала штосьці «Чырвоная змена». Толькі я не атрымала газету. Вельмі мяне парадавалі Пятрусь Броўка і Алесь Пальчэўскі, прыслаўшы свае кнігі з сардэчнымі прысвячэннямі. Атрымала шмат пісьмаў, паштовак, тэлеграм з віншаваннямі з нагоды Першага мая. Ведаеш — цяплей на душы, калі адчуваю, што мяне помняць на Радзіме і ставяцца да мяне цёпла і лагодна. [...]
У брата гора, памірае жонка ад рака. Брат на пенсіі, кватэра ў яго добрая на першым паверсе. Але таксама шмат работы і па доме, і трэба даглядзець хворую. Езджу і туды, стараюся дапамагчы чым магу. І звару, і спяку дома, еду да яго, вару і пяку там, мужчыны народ бездапаможны. І сягоння — прыехала да мяне сястра, з ёй разам паехалі да брата. Добра ў іх, цёпла, чыста, утульна, а гора ў хаце: ляжыць нявестка, худая, бледная, сумная бяздонна. Так шкада яе. Яна не ведае, што хвароба яе невылечная. Усё збіраецца штосьці рабіць. «Калі папраўлюся...» — а мы ўжо ведаем, што паправіцца ёй не прыйдзецца. І так горка чуць гэтыя планы на будучыню, якой у яе няма. [...]
Часам бывае вельмі сумна, што не магу быць з Вамі ўсімі, мае дарагія сябры. Хочацца ўбачыць беларускія гаі і лясы, пагоркі і схілы, рэчкі і азёры. Хочацца бачыць беларускае лагоднае неба, якога ў Маскве не ўбачыш. Часам аж страх бярэ, што больш яго так і не ўбачу. Усё часцей прыходзяць думкі аб тым, што жыццё пражыта, што канец яго на носе, а зроблена так мала, так мала. Каб жыццё не біла так нялітасціва, можна было б зрабіць куды больш. Я і так дзіўлюся, што яшчэ жыву і тое-сёе раблю. Цяжкі быў час нашага пакалення наогул. А мае асабістыя абставіны — і таго цяжэй. Вось цяпер — толькі б жыць. Усё добра, спакойна, утульна. Нават любоў, якой могуць пазайздросціць маладыя, суправаджае маю глыбокую старасць. Сын, муж, брат, сястра — вельмі шмат цяпла даюць мне, шмат увагі, дапамогі. Як і я ім, вядома. А жыцця астаўся кароценькі хвосцік. Аб пражытым — нават успамінаць цяжка. А там жа была кіпучая энергія, маладосць, сілы — усё гэта трацілася на змаганне з кашмарамі 37-га года, замест на нешта патрэбнае людзям. Шкода сіл, шкода загубленага часу, шкода агню душы, спаленаму ў барацьбе з горам, нікому не патрэбным, бяздушным, подлым і нікчэмным. Ну, прабач, выліла ўсё, што часам дрэнчыць душу.
Цалую цябе сардэчна. Папраўляйся, родная, будзь здаровая і шчаслівая. Твая назаўсёды Костка.
Масква, 7/V-69 г.
Дарагая мая Эдзінька!1
Атрымала тваю сардэчную і цёплую паштоўку, як быццам сапраўды пабывала між Вамі і абагрэла душу Вашай спагадлівай увагай. Прачытала артыкул у «ЛіМе» — і ні адгалоску таго, што адбылося, не адбілася ў ім. Ну што ж, усяму свой час. Сардэчна парадавалася за цябе, за тваю новую песню, за твой аўтарытэт, жаночы і паэтычны. Жадаю і табе ад усяе душы ўсяго самага лепшага ў жыцці і творчасці. Дзякую за цеплыню і дабрату тваю, паважаю тваю скромнасць — ты і не ўпамянула ў лісце, што дэбютавала новай песняй. Хацела напісаць, атрымаўшы твой сувенір. Дзякую табе за памяць. Але ён покуль што не дайшоў да мяне, можа, яшчэ дойдзе, а мо спадабаўся каму-небудзь па дарозе, дык ты не сярдуй вельмі — хтосьці атрымаў прыемнасць,— а ўдзячнасць мая за памяць і ласку нічуць не меншая, калі б я яго атрымала. Не атрымала ліста ад Марыі Канстанцінаўны, як яна там маецца, як яе здароўе? Перадай ёй, калі ласка, самае сардэчнае прывітанне і добрыя пажаданні. Атрымала вельмі шмат віншаванняў ад беларусаў. Ад Ніны Тарас вельмі сумнае — хварэе яна і маці яе цяжка хворая. Бедная Ніначка, цяжка ёй жывецца, а я яе вельмі люблю і паважаю і хацела б неба прыхіліць да яе, каб жыццё ўсміхалася ёй лагодна і праменна. Перад вачамі Ваш жаночы вечар. Бачу твары Вашы, асветленыя натхненнем, гордасцю за сваю Радзіму, за сваю жаночую гордасць, і — успомнілі мяне! Не помню, што я пісала, не помню каму, не помню, якія словы гаварыла, не знаю, як гэта гучала, відаць, не вельмі, раз «ЛіМ», апісваючы вечар, абмінуў мяне і маё выступленне — як быццам мяне няма, не было і не будзе на свеце. Я табе, родная, яшчэ і яшчэ раз дзякую за памяць і за тое, што напомніла аба мне ўсім сябрам і сяброўкам. Я часта вельмі тужу аб Вас усіх, хоць і суцішаю тугу тым, што я так даўно забыта ўсімі і нікому аніяк не патрэбна. Вось пасыпаліся адкрыткі — і святлей на душы і сэрцы. Быццам павязалася зноў танюсенькая нітачка сувязі з маёй роднай Беларуссю, якая днём і ноччу стаіць у мяне ў вачах са ўсёй сваёй духоўнай прыгажосцю, са сваімі роднымі мне людзьмі, са сваімі барамі, лясамі, вёскамі, палеткамі і Вамі ўсімі, якія блізкія маёй душы, як радня. Мне здаецца, што ўсе Вы цесна дружыце, добра Вам жыць разам у цеснай, дружнай, цёплай грамадзе. А я — як той лісток адарваны, далёка, далёка, далёка... Гэта старасць прадзе такія шэрыя ніці дум, і быццам пылам апутвае імі душу — і, што сказаць, сумна...
Цалую цябе моцна, моцна. Твая Костка.
Масква, 10/1-76 г.
Дарагая мая Эдзінька!
Сардэчна віншую цябе са святам Першага Мая. Вясёлых табе настрояў. Высокага натхнення ў працы, добрага здароўя ў жыцці. Як табе жывецца-пішацца?
У мяне дрэннавата і тое, і другое. Адзін за другім ідуць мае аднагодкі туды, куды час збірацца і мне. Балюча ўразіла смерць Лынькова, а тут яшчэ і Дубоўка. Непераносна цяжка нам, а як перанесці гэта іх блізкім і родным, іх жонкам. Страшна падумаць. Гэта ж ломка ўсяго ўкладу жыцця, гэта адзінота да канца — як жа горка пераносіць такое! Эдзінька, дзякую табе за ласку, за цеплыню, якую адчуваю ў тваіх пісьмах. У старасці гэта асабліва дорага. Шчасце, што мой Бора такі добры, лагодны, турбуецца аба мне вельмі. Баіцца адзіноты...
Цалую цябе моцна. Твая Костка.
1976 г.
Дарагая Дзіяна Цімафееўна!
Атрымала Ваша пісьмо. Адказваю не адразу, трохі прыхварэла, сэрца, дыябет і ўсякая другая трасца. Трошкі ачуняла і вось пішу. Я разумею так: Вы сабралі матэрыял аб тым, што тварыла я ў вершах, што пісала я аб сабе і сваіх сябрах ва ўспамінах — і гэта лягло ў аснову Вашай кніжкі2. Гэта патрэбна таму, што памяць у мяне слабая і асноўваць аповесць аб тым, што змагла б я сказаць ізноў аб тым, што ўжо напісала, магло б не саўпадаць. Таму, на мой погляд, трэба выкарыстаць поўнасцю тое, што ўжо абнародавана, і так, як яно выйшла ў друку. А мы з Вамі пры сустрэчы праверым і дапоўнім тое, што выклікае патрэбу ў гэтым. Напішыце, калі Вы збярэцеся прыехаць у Маскву, і мы дагаворымся аб сустрэчы, бо я буду жыць на дачы ў сястры, але прыехаць на сустрэчу з Вамі змагу заўсёды. Дзякуй Вам за адкрытую душу. Усё зразумела, усё прыняла. Сардэчнае прывітанне Вацлаву Генрыхавічу3.
Вас цалую моцна.
Ваша Кан. Буйло.
Масква, 17/V-77 г.
Дарагая Дзіяна Цімафееўна!
Выбачайце, што не адразу адказала на Ваша пісьмо. Так выпала, што праходзіла праверку ў паліклініцы. Выявілася, што не ўсё добра са здароўем, ды так яно быць павінна. Старасць не адна прыходзіць, яна вядзе за сабой карагод недамаганняў. Здаюць паасобныя дэталі арганізма. Патроху выходзяць у тыраж, а замяніць іх нельга. Такая ўжо сітуацыя, з якой нічога не зробіш. Самага цікавага пісьма дагэтуль не знайшла, помню, ім вельмі зачытвалася Паўлінка4. Але ёсць другое пісьмо, ужо на мой адказ на першае. Пасылаю Вам яго, мо Вам як-небудзь удасца звязацца з аўтарам. Арсеня Ліса Вы ведаеце. Ён мне пісаў, што яго маці пела песні на вершы «Курганнай кветкі», амаль на ўсе. З ім Вы таксама можаце звязацца.
Вядома, мае выказванні аб кнігах могуць быць Вамі выкарыстаны.
Вершы ў час вайны я здавала ў друк у Маскве. Яны друкаваліся тут. Як называлася газета і хто ў ёй працаваў — не помню, гэта было вельмі даўно. Але гэта можна спраўдзіць у Мінску, хто працаваў у рэдакцыі ў Маскве, якая змяшчалася на плошчы Страстной, побач з рэдакцыяй «Известий». Туды мяне вадзіла Уладка. Не спрачайцеся са мной, дарагая, пішыце і пра мяне ўсё, што Вам здаецца патрэбным. Пасылаю Вам тое-сёе з найдзенага. Усё, вядома, не пашлеш. Калі што, прашу пісьмы мне вярнуць, калі ласка. Усяго добрага Вам і ўсёй Вашай сям’і.
Ваша Кан. Буйло.
Не ведаю, што і пасылаць. Не помню, што адказвала гэтым людзям, што мне пісалі, — але неяк сагрэлася сэрца цяплом гэтых пісьмаў і не так адзінока зрабілася ў душы. Помняць, пішуць — дзесьці, штосьці запала ў душы людзей, як добра гэта адчуваць! Ну, покуль што ўсё, здаецца.
Кан. Буйло.
Масква, 8/Х-77 г.
Дарагая мая Дзіяна Цімафееўна!
Дзякуй Вам за шчырае, добрае пісьмо. Шкадую, што міжвольна псую Вам добры настрой і жыццё. Але ж, дальбог, я ў гэтым не вінавата. Узвалілі Вы сабе на плечы цяжкі груз — ведаю, цяжкі, але ж — не па маёй волі. Учора атрымала пісьмо і кніжачку «У тапаліную замець» Ніны Тарас. Піша сардэчна:
«Дарагой маёй Канстанцыі Буйло.
...«Палявая кветка» —
«Колас адзінокі»...
Друг ты мой харошы,
Друг ты мой далёкі!
Не завяла кветка —
Колас не зламаўся —
У народзе песняй
Вечнаю астаўся».
«Палявая кветка», «курганная», «колас адзінокі» — з верша, які ўспамінае і Дубоўка. Дарагія мае, родныя сябры. Як цёпла на сэрцы ад гэтых слоў. [...]
«Песня» добра ўяўлена Вамі, так яно і ёсць, а мне нават няма чаго дабавіць! Усё сказана ў вершы, і Вы яго добра зразумелі. Калі ласка, не стрымлівайце сябе, калі Вам захочацца мне напісаць. Вашы пісьмы мне прыемныя, як і Вы сама. І не бойцеся мяне стаміць, я чытаю цэлымі днямі. Барыс абаніраваўся ў дзвюх бібліятэках, каб я не сядзела без новых кніжак. Чытаю — запоем. Магу абысціся без хлеба, але без кніг — аніяк. Дома ўсё так-сяк. Абышлося пакуль што без аперацыі. Вельмі таму рада.
Праверылі ўсё. Сказалі: узрост Ваш 62 гады — не болей. Я сказала — а я болей і не хачу. Урачы рады падтрымаць дух у хворым і ўмеюць гэта рабіць. [...]
Атрымала пісьмо ад Вацлава Ванчукевіча, ён піша, што разам з лістом да мяне адпраўляе пісьмо Вам аба мне. Ніна піша: «У мяне была Дзіяна Чаркасава. Доўга і прыемна мы з ёй пагаварылі — і ўсё пра цябе, мая родная. Трымайся для ўсіх тых, хто цябе помніць і любіць. А іх многа!»
Ну, дай Бог Вам шчасця за тое, што даносіце да мяне іскрачкі той любові, яна так мне патрэбна, каб жыць і не сумаваць у адзіноце ад найбліжэйшых сяброў.
Цалую Вас моцна.
Кан. Буйло.
Масква, 26/Х-77 г.
Дарагая мая Дзіяна Цімафееўна!
Выпаўніла просьбу Вашу і Вацлава Генрыхавіча. Сягоння адпраўляю артыкул, які Вы прасілі. Не ведаю, як ён удаўся, аднак амаль адным дыхам напісала я яго. Сардэчнае Вам дзякуй за кніжачку Содаля. Гэта Б. М. без майго ведама звярнуўся з гэтай просьбай да Вас, за што яму ад мяне трошкі папала. Не люблю, калі ён што-небудзь такое робіць без майго пазвалення. Я ж яшчэ жывая і сама магу паклапаціцца аб сабе. [...]
Сястру маю яе сын Алег прывёз да сябе ў Маскву, у госці. Я рада вельмі. Мы па два-тры разы гаворым па тэлефоне з ёй аб усім. Яна цудоўны, мудры і мужны чалавек, з ёй так лёгка гаварыць і нават моўчкі думаць. Яе прысутнасць у Маскве напаўняе мяне вялікай радасцю, не так самотна. Быццам маё дзяцінства і ўсё ў ім перажытае на Беларусі наблізілася і стала маім цяперашнім днём. Сястра Іна таксама горача любіць Беларусь і тужыць па ёй. [...]
Пішыце мне, родненькая. Неяк цяплей жыць на свеце, калі ўяўляеш, што там, на Радзіме, хтосьці помніць цябе, а часам і слоўца напіша. Такім верным другам, звязваючым мяне з Беларуссю, былі Янка і яго жонка Уладка. Цяпер я асірацела, і вось падабралі сірату Вы з Вацлавам Генрыхавічам. Дзякую Вам, родная.
Ваша заўсёды Кан. Буйло.
Снежань, 1977 г.
Дарагая мая Эдзінька!
Атрымала тваё пісьмо. Вершы ў «ЛіМ» паслала. Фота ў мяне няма. У Марыі Канстанцінаўны ёсць мае фота, папрашу яе выкарыстаць іх. Дзякую табе за добрыя, цёплыя словы. Той-сёй заглядвае да мяне. Нядаўна быў Алесь Пальчэўскі. Рада была, як роднаму брату, такі ён нейкі свойскі і блізкі. Атрымала ліст ад Уладзіміра Содаля. Просіць дазволу зайсці хоць на гадзінку. У мяне высокі ціск, і ўсякія эмоцыі мне не дазволены зусім. Таму не змагу пазволіць сабе раскошы прыехаць у Мінск і пабачыць Вас усіх, мае дарагія сяброўкі, сёстры і браты, пісьменнікі роднай і любай мне маці-Беларусі. Моцна абнімаю і цалую Вас усіх, любімых і дарагіх на ўсё жыццё.
Пішыце не толькі ў свята і не толькі па справах, а таму што хочацца падзяліцца думкамі і пачуццямі аб жыцці. Ваша ўсім сэрцам Костка.
1978 г.
Дарагі Сяргей Міхайлавіч5!
Сардэчнае дзякуй Вам за кнігу Гальяша Леўчыка «Доля і хлеб». Чытаю яе і перачытваю. Усе людзі знаёмыя, з Людвікай Антонаўнай інтэнсіўна перапісваюся — цікавы і цудоўны чалавек. Ваш артыкул прачытала з задавальненнем. Прыемна было даведацца, што Вы актыўна працавалі на беларускай справе. Вось і пацярпелі на гэтым. Але гэта не мінала амаль нікога. І ўсё ж людзі не баяліся ніякіх пагроз і пакаранняў, а ішлі ў бой з адкрытым забралам. Віншую Вас са святам Кастрычніка. Жадаю ўсяго найлепшага ў жыцці. А ці паслалі кніжку Людвіцы Антонаўне? Яна мне пісала, што нават рабіла карэктуру яе.
Са шчырым прывітаннем Кан. Буйло.
31/Х-1980 г.
Дарагая, родная мая Эдзінька!
Атрымала твой ліст аб вечары, такі цёплы, сардэчны, такі душэўна ўзрадаваны, у мяне проста душа зайшлася ад расчулення. Дзякуй табе за артыкул з «ЛіМа», таксама вельмі цёплы. Сягоння атрымала «Лит. газету» маскоўскую, і там поўна любві, цеплыні і сардэчнасці. Проста залівае мяне пяшчотная хваля дабраты чалавечай. Дзякую Вам за добрую параду. Толькі не ведаю, як з гэтым быць. У мяне шмат вершаў, якія ніколі не друкаваліся. Толькі я думала, хай пасля маёй смерці разбіраюцца, што варта друкаваць, а што не. А выбранае друкавалі ў «Мастацкай літаратуры» два гады таму. Ці будуць друкаваць зноў выбранае? Неяк нязручна падаваць заяву, не ведаючы што і як.
Даражэнькая! Я не атрымала «ЛіМа» з артыкулам аб юбілеі Ганчарыка. Няма артыкула Янішчыц, Баравіковай і другіх. Было б вельмі пажадана атрымаць іх. Ты кажаш, што, каб я была на вечары, сіл бы хапіла яшчэ на 80 гадоў. А я ўпэўнена, што я бы там памерла. Трудна тут пераносіць наплыў пісьмаў, тэлеграм, усяго добрага, што сыпле мне ў далоні Радзіма. Эмоцыі вялікай сілы разрываюць душу і сэрца. А там — ну, сталася тое, што было пасля юбілею з Мазальковым, з Глебкам і многімі другімі. Дзякую Вам, родныя — табе і Ніначцы, што Вы так «по-дочернему» рады святу Вашай маці — Косткі. Вам я гаджуся ў мацеры — вы мне ў любімыя дочкі. Я вельмі рада вашым поспехам у літаратуры. А ты такая прыгожая, сядзіш на вечары ў глыбокім мяккім крэсле, а Максім, такі элегантны, выступае з прамовай. Другіх нікога не пазнала, слепаваты здымак.
Яшчэ раз сардэчна дзякую табе, родная, і ўсім сябрам маім за ласку, за цеплыню, за сардэчнасць. Гэта мой апошні юбілей пры жыцці, і вельмі цёпла Радзіма прывячае мяне, сваю родную дачку, якая да апошняга дыхання будзе любіць яе больш за ўсё на свеце.
Цалую, абдымаю, дзякую.
Твая Канстанцыя.
1983 г.
1 Эдзі Сямёнаўна Агняцвет.
2 Гаворка ідзе пра кнігу Дз. Чаркасавай «Люблю».
3 Вацлаў Генрыхавіч Мацкевіч, рэдактар газеты «Голас Радзімы».
4 Паўліна Мядзёлка, актрыса.
5 Сяргей Міхайлавіч Новік-Пяюн.