Свабоды звон з глыбокай трэшчынай,
са шчэрбай.
Цьмяныя позіркі партрэтаў з глухлых сцен.
«Страйк» на грудзях у хлопца. І Радэн
З пажарам мыслі пад спалохам вербаў.
Музей мастацтваў. Рэмбрандт і Далі.
Як карты, пераблытаны эпохі.
Світанне. Ноч. Сум і літаўры...
Мо таму патрохі
І гэтыя санеты наплылі.
Чамусьці глянец вылізанай плошчы
Нагадвае бязладдзе чорных скал.
Чамусьці ў цішы чуецца абвал,—
Здаецца, загрукоча і захвошча
Якаясь сіла страшная навокал...
А паратунак — дзе ён?..
Ён — далёка!..
*
Лянотных слоў пра мудрасць Джэферсона,
Ах, болей не казаў бы ты, мой гід.
Травінка, што прабілася з-пад пліт,
Пра волю лепей сведчыць, чым твой голас
сонны.
Цяпер я разумею. Як ён, мусіць,
Свабоды звон, званіў у свой трывожны міг!
Як ён стагнаў, каб сытых і глухіх
Пачуць свой кліч пакутлівы прымусіць.
І гэта шчэрба-трэшчына — як рана,
Якую не загоіць вечны сон...
Спыніся, гід! Паслухай!.. Джэферсон?..
Так! Джэферсон крычыць з зямлі калянай,
Крычыць,— няўжо не чуеш? — «Сціхні,
годзе!
Не прыніжай хоць мары аб свабодзе!..»
*
Дэльфінаў, бы дзяцей, амерыканка
Частуе, песціць, ухваляе: гуд!
І гэты мне малюнак — нібы цуд:
Такая ж у мяне сястра ёсць на радзіме —
Ганка!
Вось гэткая ж — з душою галубінай,
Усё жывое люба ёй да слёз!..
Ды раптам — стрэл... І вецер гул панёс...
І каля ног амерыканкі — кроў дэльфіна...
Стракоча кінакамера. Схіліўшы голаў,
Стаіць амерыканка. І маўчыць.
Каля яе паскудны смех гучыць.
Яна ж — маўчыць. Яна свой атрымала долар...
Ах, божа мой. Даруй мне, Ганка.
Параўнаў цябе няўдала.
Не, ты прад катам так бы не стаяла!..
*
Латунная пампезнасць, гром латунны,
Пыхлівых поз крыклівасць, шык вітрын.
А гэта?.. Што за дым — нібы з руін?..
Кроў на асфальце... Бы прайшлі тут гуны...
Паліцыянты... Свіст... Дубінкі свенцяць
Па тварах дэманстрантаў маладых.
Прэч, жаль і асцярога!..
І на ўсё, стаіўшы дых,
Глядзяць, нібы дзяды, ў задуме дзеці.
Глядзяць на мардабой,
на гвалт, на шык вітрын, на сейфы.
Пра што іх мроі зараз? — пра бяздушны кольт?
Ці ўжо гняце іх невымоўны боль
Тугі? Ці вабіць кліч: «Пакуты сейце!»?
Ці можа, ўсё ж, дайшоўшы з дзён няблізкіх,
Збудзіў іх сэрцы звон філадэльфійскі?
*
Даруйце вы, святыя прашчуры,—
Петрарка,
Камоэнс і Шэкспір,—
што сённяшні паэт
У ваш задумны, сонечны санет
Пусціў жальбу і боль з жудою-перастаркай.
І я б хацеў святло пачуццяў славіць,
Красу душы пяшчотную ўхваліць,
Ды што рабіць, калі душа свая баліць,
Як апынешся ў непяшчотнай яве.
Амерыку хацеў знайсці ў красе і волі,
А ўбачыў у гарачцы й калатні.
Здаецца ёй самой: ляціць яна, нясе жыцця
агні.
А збоку бачна: ў цемры сунецца паволі.
Маўчыш, Свабоды звон... Што ж, не журыся,
звон Свабоды,—
Ёсць факел ля Нью-Йорка —
ледзь мігціць і ён пад наступам нягоды.
Лістапад 1969,
Нью-Йорк