Гэта было адзін раз увосень, за горадам: на зямлі попел і дзындра, і лапаты нашы скрабуць зямлю.
Мы прывыклі да мяккае хмурнасці дзён і вострага стуку сваіх лапат і з думкамі лёгкімі, як бяздумнасць, варушымся на дарозе.
Уверсе растае дым — кагадзе прайшоў поезд, і чорныя дзікія птушкі зноў ляцяць сюды, спакайнеюць і нешта клююць на пяску. І гэтая ціш — як пачатак спакою, што схаваў у сабе неспакой.
Аб гэтым я думаў і глядзеў, як патроху пусцела дарога — канчалі работу і ішлі назад, на таварную станцыю.
Я не спяшаў, я хацеў застацца адзін, вярнуцца ў горад раней. Дык я сеў на вільготны пясок і чакаў, і бачыў, як хутка схаваліся за ўзгоркам апошнія постаці работнікаў — дзве дзяўчыны ў белых хустках і ў сінім адзенні.
Патроху ў мяне з’яўлялася журба, што не пайшоў я з імі... Вакол нікога ўжо не было.
Тады я пайшоў паволі, каб хутка звярнуць па прысадах у горад...
Нехта даганяў мяне — я выразна пачуў шырокія крокі і скрып пяску і дробных каменняў пад нагамі. Я пайшоў яшчэ павольней, каб ён мог хутчэй мінуць мяне.
А ён дагнаў і сам трохі прыпыніўся і сказаў мне:
— У горад?
— У горад.
— От якраз па дарозе.
Ён быў шырокі ў плячах і нізкі ростам, год пад пяцьдзесят. Крокі яго былі вялікія, моцна шараваў ён палкаю па пяску. І стараўся ісці поплеч са мною.
— Куды гэта мне там пайсці парадзіцца?
— А чаго?
— З жонкаю хачу разлучыцца.
Ён цяпер трохі маўчаў і азіраў мяне, мусіць, каб упэўніцца, ці можна мне ўсё гаварыць. Пасля сказаў:
— Трыццаць год жыву з ёю, як ажанілі.
— А чаму цяпер разлучацца прыспела?
— І раней трэба было. Адзін раз, калі агарнула мяне нешта — вёз воз снапоў з поля, год сем таму, ды ішла дзяўчына па дарозе, з закрытым хусткаю ад гарачыні тварам, толькі вочы відаць. Я глянуў на яе, дык тады з паўгода нешта давіла душу.
— Дык гэта з тых часоў усё?
— Не, і раней было.
Але я іду з ім поплеч і вось ужо думаю аб ім — гэта не ад гэтага, гэта тып непакойнага чалавека, слаўнага і цікавага ў сваім вечным кіпенні.
— А хто тая дзяўчына, што спаткалася на дарозе, тая, з завязаным хусткаю тварам?
— Не ведаю, хто яе ведае.
Я так і думаў... І вось ужо буры ўскалыхнулі мяне. І зямная воля, неабдымная ў бяздоннях суму і радасці вечнага кіпення свайго, агарнула мяне. Глыбіні, поўныя вечных бур, глянулі ў вочы мне.
— Я не пайду сюды. Я пайду гэтаю дарогаю, вось куды!
— Куды?
— На работу. А горад — унь па прысадах.
Ён трохі як бы здзівіўся, прыпыніўся, паглядзеў на мяне. Ён, здалося, пашкадаваў, што гаварыў мне аб гэтым.
— Што ты мне расказаў — гэта добра, мне цікава... Ён узяўся за казырок і пайшоў.
Я дагнаў рабочых. І вось мы едзем у таварным вагоне ў новыя абшары зямлі. І ў мяне настрой — як адзнакі суму і вясёлы бунт.
Хутчэй у прасторы, у трывогу, у востры сум, у вострую радасць людзей!
Едзем лясамі і полем.
Якія туманы кладуцца вакол!
Восень. І як востра пахне зямля!