Кажуць, грамадзяне, што ў Амерыцы лазні найсамалепшыя.
Туды, напрыклад, чалавек пройдзе, скіне бялізну ў адмысловую скрыню і пойдзе сабе мыцца. Баяцца нават не будзе, што табе там кража ці прапажа здарыцца - нумарка нават не возьме.
Ну, можа, там які руплівы амерыканец і скажа лазеншчыку:
- Гуд бай, даражэнькі, кінь вокам.
Толькі гэтак і скажа.
Памыецца гэты амерыканец, назад вернецца, а яму чыстую бялізну даюць - памытую і папрасаваную. Анучы і тыя бялейшыя за снег. Падштанікі зашыты, зацыраваны. Чаму не жыць!
А ў нас лазні таксама нішто сабе. Але горшыя. Хоць таксама мыцца можна.
У нас толькі з нумаркамі бяда. Мінулае суботы я пайшоў у лазню (не паедзеш жа, думаю, у Амерыку), - даюць два нумаркі. Адзін за бялізну, другі за паліто з шапкаю.
А голаму чалавеку куды нумаркі дзяваць? Проста сказаць - няма куды. Кішэняў няма - кругом жывот ды ногі. Грэх адзін з нумаркамі. Да барады не прывяжаш.
Ну прывязаў я да ног па нумарку, каб тут жа не згубіць. Увайшоў у лазню.
Нумаркі, ведама, па нагах ляпаюць. Хадзіць не вельмі зручна. А хадзіць трэба. Ну хоць бы ражку ўзяць. Без ражкі якое ж умыванне? Грэх адзін.
Шукаю ражкі. Гляджу, адзін грамадзянін у трох ражках мыецца. У адной стаіць, у другой галаўню намыльвае, а трэцюю леваю рукою прыціскае, каб не сцібрылі.
Пацягнуў я трэцюю ражку, хацеў тым часам сабе яе ўзяць, а грамадзянін не дае.
- Ты што ж гэта, кажа, чужыя ражкі крадзеш? Як гахну, кажа, табе ражкаю паміж воч - не ўзрадуешся.
Я кажу:
- Не царскі, кажу, рэжым ражкамі гахаць. Эгаізм, кажу, які. Трэба ж, кажу, і другім памыцца. Не ў тэатры, кажу.
А ён задам павярнуўся і мыецца.
«Не стаяць жа, думаю, над яго душою. Цяперака, думаю, ён знарок тры дні будзе шаравацца».
Пайшоў далей.
Праз гадзіну, гляджу, нейкі дзядзька зазяваўся, выпусціў з рук ражку. Па мыла нагнуўся ці задумаўся - хто яго ведае. Але тую ражку я ўзяў сабе.
Цяперака і ражка ёсць, а сесці няма дзе. А стоячы мыцца - якое ж гэта ўмыванне? Грэх адзін.
Добра. Стаю стоячы, трымаю ражку ў руцэ, мыюся.
А наўкруга, людцы добрыя, усюды паласканне самасільна ідзе. Адзін штаны мые, другі падштанікі шмаруе, трэці яшчэ нешта круціць. Толькі, скажам, ты вымыўся - але зноў брудны. Пырскаюцца неймаверна. І шоргат такі стаіць ад паласкання - мыцца няма прыемнасці. Не чуеш, куды мыла трэш. Грэх адзін.
«Ну іх, думаю, у балота. Дома дамыюся».
Іду ў прылазнік. Выдаюць на нумар бялізну. Гляджу - усё маё, штаны не мае.
- Грамадзяне, кажу. На маіх тутака дзірка была. А на гэтых вунь дзе.
А лазеншчык кажа:
- Мы, кажа, да дзірак не прыстаўлены. Не ў тэатры, кажа.
Добра. Надзяваю гэтыя штаны, іду па паліто. Паліта не выдаюць - нумарок патрэбен. А нумарок на назе забыты. Раздзявацца трэба. Скінуў штаны, шукаю нумарка - няма нумарка. Матузок тут, на назе, а паперкі няма. Змылася паперка.
Падаю лазеншчыку матузок - не хоча.
- Па матузку, кажа, не выдаю. Гэтак, кажа, кожны грамадзянін нарэжа матузкоў - політаў не набярэшся. Пачакай, кажа, - калі публіка разыдзецца - выдам, якое астанецца.
Я кажу:
- Братачка, а раптам ды дрэнь астанецца? Не ў тэатры ж, кажу. Выдай, кажу, па прыкметах. Адна, кажу, кішэня падраная, другой няма зусім. Што да гузікаў, то, кажу, верхні ёсць, ніжніх не выстарчае.
Усё-такі выдаў. І матузка не ўзяў.
Апрануўся я, выйшаў на вуліцу. Раптам успомніў: мыла забыўся.
Вярнуўся зноў. У паліце не пушчаюць.
- Раздзявайся, - кажуць.
Я кажу:
- Я, грамадзяне, не магу трэці раз раздзявацца. Не ў тэатры, кажу. Аддайце хоць тое, што яно каштуе.
Не даюць.
Не даюць - не трэба. Пайшоў без мыла. Ведама, чытач можа пацікавіцца: якая там гэта лазня? Дзе яна? Адрас?
Якая лазня? Ды звычайная. Што грыўню каштуе.
1924