ПРАДМОВА
Барыс Жанчак "ЖМЕНЯ НАСЕНЬНЯ"
Гэта радок зь верша Барыса Жанчака. Словы пра свайго паэтычнага alter ego. У розных кропках Зямлі і ў розны час пра паэтаў і паэзію казалі нешта накшталт: тыя, што ўглядаюцца ў траву і неба. Помніце, у Янкі Брыля – “глядзіце на траву”. Гэта і пра вершы гэтай кніжкі.
Углядацца ў траву і неба цяжка. Асабліва ў наш час. Ідзе ў галаву, што паэт або эпігон або какетка. Але ня гэтым разам. Усякая простая праўда банальная: Барыс Жанчак жыве ў сваіх словах, радках, вершах. Ягоныя пачуцьці і думкі разьлітыя ў прадметах навакольля, гуках, пахах, рухах, відзяжах аж да самага неба.
І вышэй за неба. Пра кожную ягоную “звычайную” страфу ці хокупадобную карацельку можна пісаць эсэ. Але ж ці словам акрэсліш тое, што адчуваеш, чуеш, бачыш, ведаеш? Хіба толькі музыкай, жывапісам, рухам… Гэтыя вершы трэба нетаропка чытаць, яны нетаропка пісаныя. Яны несучасна-сучасныя.
Я маю месца, якое ніхто ня зойме,-- кажа ён. Але, каб “наблізіцца” да паэтыч- нага alter ego аўтара, добра было б “наблізіцца” да: Рыльке (раньняга і позьняга), хоку, Алеся Разанава, Арсенія Таркоўскага (чалавек), Пушкіна і Багдановіча (яны ў прыродзе), Лермантава (я і зоркі), першых радкоў хрэстаматыйнай казані Кірылы Тураўскага, карцінаў Чурлёніса, Рэрыха, ілюстрацыяў Красаўскаса да “Чалавека” Межалайціса, музыкі Дэбюсі і нават Антона фон Вэберна, уявіць сабе кітайскі іерогліф, што абазначае Чалавека… І ўсё гэта пад скрыпку і арган.
Натуральна, гэта мае асацыяцыі, мой шлях. Але ня варта нават неспрактыкаванаму чытачу Паэзіі баяцца. У Барыса Жанчака верад тонкі ад незавершанага верша перацякае ў ёмкі выраз…
Вершы не абгрувашчаныя культурна-цывілізацыйнымі алюзіямі ці непасрэд- нымі ўзгадкамі. Хіба што: кентаўр, скіфскі грабянец, зьмяя-спакусьніца, ньютонаў яблык, дыснейленд ды беларускія Нарач і Ўшача, Барысаў і Слуцак…
Сам пра сваё: Талент – тое сузіраньне, сузіраньне – тое акрэсьленасьць, акрэсьле- насьць – тое асэнсаваньне, асэнсаваньне – тое адзінота, адзінота – тое ўсё… Гётэ ў свой час напісаў: Wer Grosses will muss sich zusammenraffen.In der Beschrдnkung zeigt sich erst der meister. (Хто хоча дасягнуць вялікага, павінен – спахапіўшыся --сабрацца. Толькі ў самаабмежаванасьці праяўляецца майстар).
Хрысьціянскі Бог мае (царкоўнае) аблічча. Аўтараў шукальнік Бога шукае не аблічча, а Божую сутнасьць праз Слова, шукае свой рэй і вырай. Ягоны пантэізм раьліваецца ад адзінокай чараціны да пякучых зорак. Слова Бог у вершах Барыса Жанчака хочацца пісаць як у царкоўна-славянскай ці арабскай (з цітлай і без галоснай, толькі семантыку-бясконцасьць):
Бг, БГ…Паводле тэорыі навышняй наканаванасці імя і прозвішча Чалавека хочацца запісаць ініцыялы Барыса Жанчака: БЖ (=БоЖа). Ён шукае Бога, укленчыўшы, звяртаецца да Яго: Божа, пакуль я стаю перад БОЛЬШЫМ, я маю працяг… Паэт не зборная (“не-соборная”, не-уцаркоўленая) істота. Ён сам-на-сам са сваім Богам. Не я сярод людзей – яны вакол мяне… Як у Відзежы Яна, паэта прычакае час, калі Імгненьне спыніцца і Ён (сам) спалучыць бязмежныя шаты, каб сілу ад неба прыймаць, калі мы станем ЯСНАЙ часткай Свету.
…у бездані чыстай крыштальнай…ляціць чалавек распрастаны… Не над гарадскімі смуроднымі акрайцамі… Як шчасьлівы стомлены араты адпачывае ў траве ды слухае тонкі і чысты сьпеў-шоргат цвыркуноў. Ды і гарадскі вусень-трамвай, атулены “правільнымі” рэйкамі (рэй-вырай) можа заўсёды павярнуць у добрым накірунку. Сам паэтычны герой ідзе да запаветнай мары, мякка адхінаючы камароў, трыпутнік абмінаючы на сьцяжынцы…
Паэт пасылае сваё Эвангелле землякам: Я пасылаю прывітаньне народу, што ня мае сьлёз з нагоды слуцкага паўстаньня… Я проста бескарысны чалавек: дабра і зла раблю занадта мала… Мяне ў хаўрус ня возьмуць змагары: не разбуру, ня зьвергну, не прыстукну…
Для жанчыны як да правадзейнай асобы у паэтычных пошуках адведзена на- лежнае месца і час: жаданьне злучэньня і немагчымасьць адзінства. Жанчына і су- зіральнасьць несумяшчальныя. А паэтачалавек-мужчына ляціць стрымана-распра- стана над нязьведанай безданьню вечнага, зусім як мужчына-абстынент у фрэйдаў- скіх снах-тлумачэньнях.
Бо трымае нетаропкую справаздачу перад Бацькам, які цяпер разліты па ўсім сьвеце. А паэт на паўшляху ці болей свайго веку у самым цэнтры сьвету думкай набрыняў. А Паэзія ж блукае недзе спаміж нас… Так што толькі трэба сузіральна супыніцца, засяродзіцца і акрэсліўшыся задзіночыцца: раптам недзе паблізу думка мільгане.
Жадаю кожнаму чытачу вершаў прайсці сваім шляхам і наблізіцца да гэтага вельмі беларускага паэта. І ўсё добрае застанецца з вамі. Бо сапраўдная паэзія гэта тое, што спадае на вас, калі зьнікаюць словы.
Пётра Садоўскі: беларус, філёлаг, удзячны чытач,
які ўжо прайшоў свой шлях да паэта
БЖ і просіць прабачэньня за свае
занудлівыя разважаньні