На другі дзень мы пайшлі разам у лес за Урлікамі.
Жыта за вёскай стаяла сцяной, вышэй чалавечага росту. Адразу за нівай, пасля лугавінкі, пачынаецца вільготны лес.
— Нам трэба ісці вунь на тыя яліны, — гаворыць Лёня, паказваючы на ўскрай лесу, дзе злева ад нас з цёмна-зялёнай зубчастай сцяны ўзвышаюцца вострыя пікі вялізных ялін.
Мы прабіраемся скрозь густы падлесак ад адной калматай яліны да другой.
Лёня ідзе наперадзе, я — за ім.
На зялёным фоне ляснога гушчару яркай каляровай плямай вылучаюцца яго чырвоная клятчастая каўбойка і сінія штаны.
— Вось тут, — упэўнена гаворыць Лёня, спыніўшыся пад адным з лясных волатаў.
Перад намі высокая яліна з магутным стромкім ствалом, з шырокімі сівымі лапамі.
Мы глядзім угору.
На вышыні чатырох метраў ад зямлі чарнее ў ствале пад адным з сукоў адтуліна авальнай формы, дастаткова вялікая, каб у яе свабодна мог пралезці дарослы сіваграк.
Вакол яліны, сярод маладых бярозак і елачак густа растуць буякі. Пад старым дрэвам цёмна і вільготна. Ноччу быў дождж, і на лісточках буякоў зіхацяць буйныя дажджавыя кроплі.
— Паглядзім, ці сядзяць яшчэ ў дупле птушаняты, — гаворыць Лёня.
Абхапіўшы ствол рукамі, ён спрытна лезе на дрэва, ставячы ногі ў мяккіх кедах на сучкі. Вось ён дабраўся да першых вялікіх галін.
Саламяны брыль зляцеў з галавы ў студэнта. Цёмна-каштанавыя валасы рассыпаліся.
Лёня схіляецца з верхняга сука над дуплом і запускае туды руку.
— Ёсць, — гаворыць ён урачыста. — Яшчэ не вылецелі!..
Лёня выцягвае з дупла птушаня сіваграка і паказвае мне. Велічынёю яно з дарослую птушку, але лятаць яшчэ не ўмее, хоць і пакрыта пер’ем.
Лёня адварочвае галаву.
— Прыгожая птушка, а якая неахайная. Гадуе сваіх дзяцей у такім брудзе і смуродзе!
Разгледзеўшы птушаня, Лёня асцярожна кладзе яго зноў у дупло.
— Там яшчэ двое, — тлумачыць ён, злазячы з дрэва. — Але гэты большы. Ён сядзіць наперадзе, каля самага краю дупла, і таму расце шпарчэй за іншых, бо яму перападае больш корму.
Дзесьці паблізу з’явіўся сіваграк.
З трывожным крыкам лётае ён вакол нас недзе па-за дрэвамі, але на вочы не паказваецца.
— Дупло выдзеўб, мусіць, чорны дзяцел, — мяркуе Лёня. — Ён на гэта майстар. А потым гатовым памяшканнем завалодаў сіваграк.
— Як вы яго знайшлі? — пытаюся я.
— Знайшоў не я, — адказвае Лёня. — Мне паказаў гэтае гняздо Антон Канстанцінавіч, наш прэпаратар з універсітэта. Ён гаворыць, што знайшоў яго яшчэ ў 1946 годзе. З таго часу сівагракі штогод выводзяць у ім сваё патомства. Магчыма нават, што адна і тая ж пара гняздзіцца тут на працягу ўсіх гэтых гадоў.
Мы выбіраемся з лесу.
Пачаўся дождж. Высокая трава адразу намокла. Мы выходзім на дарогу.
У лесе за вёскай Урлікі ўсё яшчэ гучыць рэзкі крык сіваграка.
Дождж неўзабаве скончыўся. З’явілася сонца, і, пакуль мы дайшлі да біястанцыі, адзенне наша высахла.
Па дарозе я ўспомніў пра сіваграка, якога бачыў у верасні над Чорным морам, і расказаў пра гэта Лёню.
Мне давялося ў той час жыць каля Адэсы.
Пахмурнай раніцай я ішоў паўз бераг мора. Пад нагамі была сухая гліністая глеба з норкамі суслікаў сярод рэдкіх кустоў палыну.
Унізе сярдзіта шумеў прыбой.
З аднаго боку — бясконцы марскі прастор, з другога — не менш бясконцы прастор украінскага стэпу.
З высокай кручы я заўважыў знаёмую птушку. Яна лятала над морам, даволі далёка ад берага.
Сіваграк куляўся ў паветры, змагаючыся з парывамі ветру. Трапечучы крыламі, ён узнімаўся высока ўгору, каб потым імкліва спікіраваць уніз, ледзь не да самай вады, і зноў узлятаў у вышыню. Такія самыя фокусы паветранай эквілібрыстыкі рабіў і сіваграк, за якім я назіраў на Нарачы.
Неба было шэрае, і мора шэрае, надвор’е пахмурнае. Ні чаек не было над морам, ні ныркоў.
Адна толькі сіняя птушка з захапленнем аддавалася гульні са стыхіяй.
1957 - 1958