Пабываць зноў у Бярэзінскім запаведніку мне давялося толькі праз год.
Неяк пад вечар, у пачатку верасня 1948 года, я выехаў на машыне знаёмым шляхам па Лагойскім тракце.
У вячэрнім змроку хвалямі разбягаюцца невысокія ўзгоркі, цьмяна пабліскваюць у нізінах шматлікія звілістыя рэчкі.
Хутка надыходзіць ноч, па-восеньску халодная і вільготная.
Між Плешчаніцамі і Бягомлем у яркім святле нашых фар апынуўся заяц. Замест таго каб кінуцца адразу ўбок, ён імчыць па дарозе наперад. Заяц намагаецца ўцячы ад машыны па простай лініі. З неймавернай хуткасцю, як страла, ляціць ён па светлавой дарожцы, атуленай цемрай, нібы між дзвюх чорных сцен.
Некалькі хвілін цягнецца гэтая шалёная, але няроўная гонка. Дзе ж там вытрымаць заечаму сэрцу і доўгім нагам супроць машыны! Вось ён ужо амаль пад самымі коламі. Сабраўшы апошнія сілы, заяц высока падскоквае ўгору, робіць у паветры дугу і, апынуўшыся ў цемры, выратоўваецца ад немінучай пагібелі.
Недалёка ад Бягомля з’явіўся ў асветленай паласе перад машынай другі заяц. Гэты ўсё бяжыць і бяжыць па дарозе на ўсю моц, а скокнуць убок не здагадваецца.
Машына дагнала яго і падбіла шынай. Касавокі небарака застаўся ляжаць на дарозе, забіты на месцы, без якіх-небудзь знешніх пашкоджанняў.
Шафёр спыніў машыну, падняў зайца і паклаў яго ў кузаў.
— Заўтра нядзеля, — сказаў ён. — Добры абед будзе.
Узышоў месяц. У нізінах, над рэчкамі, над паплавамі, павольна ўзнімаецца туман. Абапал дарогі вырас цёмны лес.
— Чаму заяц бяжыць па асветленай паласе заўсёды толькі наперад? — пытае ў мяне шафёр.
Ён лічыць, відавочна, сваім абавязкам растлумачыць мне паводзіны зайца, бо сам адразу і адказвае:
— Яго асляпляе святло машыны. Ён бачыць перад сабой толькі светлую паласу дарогі, нібы калідор між дзвюх чорных сцен, і думае, што яму можна бегчы толькі ў адным напрамку — далей па калідоры, што ў гэтым яго адзіны ратунак. Вось і бяжыць ён усё наперад, пакуль сілы хопіць.
— А першы заяц? — спытаў я, каб падтрымаць размову.
— Першаму зайцу пашанцавала выпадкова, — адказаў шафёр. — Ён бег каля самага краю, перад правым колам. Ратуючыся з-пад машыны, ён скокнуў, не гледзячы куды, і незнарок апынуўся па-за межамі светлай паласы. Тут да яго адразу вярнуліся і нармальны зрок, і ўсе пачуцці.
Ад месяца ўсё навакол пасвятлела. Мільгаюць па баках прыдарожныя слупы.
За Бягомлем на дарогу перад намі выйшаў воўк.
Характэрная постаць яго аддзялілася раптам ад цёмнай заслоны лесу і апынулася ў светлай паласе дарогі. Звер спыніўся і глянуў у наш бок. Вочы яго ўспыхнулі зялёным агнём. Ён павярнуўся ўсім тулавам і павольна перайшоў дарогу.
— Каб яго ваўкі! — вылаяўся шафёр. — Жыцця няма ад гэтых шэрых разбойнікаў. Надта яны шкодзяць. Каб не месяц, можа, і ён кінуўся б ад нас па дарозе? От каб яго дагнаць і падбіць, як таго зайца!
На 124-м кіламетры ад Мінска мы павярнулі з тракту ўправа.
Серабрыстае, халоднае святло месяца льецца над высокімі змрочнымі ялінамі. Ад цёмнай вады канала патыхае вільгаццю. Узнімаецца густы малочна-белы туман.
1947—1948