СЛОВА ПРА СПАДЧЫНУ

Мы вяртаем спадчыну. Спадчына ёсць тое,
што нам належыць спачатку. Аднак мы яе вяр-
таем. Яна не пераставала нам належаць і та-
ды, калі была адлучана ад нас, бо мы заста-
валіся яе падставай, якою ахоўвалася і збе-
рагалася яе спачатковасць. Разам з ёй мы
вяртаем сябе, і можа якраз у з’яве вяртан-
ня спадчына найбольш голасна нагадвае нам
пра тое, што яна не толькі яна, але і мы,
і што яна тады яна, калі мы — мы.

Мы вяртаем яе, аднак, усё яшчэ недастат-
ковым вяртаннем, і ў вернутай спадчыне ўсё
яшчэ недастаткова самой спадчыны. І нават
калі б праграма, што мае за мэту адшукваць
сляды страчанага і нанова набываць аддадзе-
нае забыццю і нябыту, была выканана цалкам
і ўсе каштоўнасці, упісаныя ў яе рэестры,
апынуліся нанава дома, спадчына ўсё роўна
мела б патрэбу ў вяртанні: яе — нам, нас — ёй.

Мы існуем у праяўленым і самі ёсць пра-
ява таго, што набывае ў ім імя і паставу,
і пра тое, што нас абрала сваёю праявай,
даведваемся, супастаўляючы сябе з
праяўленым. Яно само, пастаянна і кожны раз
нанова супастаўляе нас з ім.

Наша існаванне ў праяўленым нагадвае
шлях, а веданне — арыентацыю на гэтым шля-
ху; мы заўсёды ідзём першы раз і ведаем тое,
што нам відно. Да нас гэтым шляхам ніхто
не хадзіў, мы першыя, і пасля нас ніхто ім
не зможа прайсці, але таму, што мы ім прай-
шлі, той, хто будзе ісці пасля нас, зможа
прайсці с в а і м шляхам.

Хіба мы ідзём у нязведанае?

Існаванне адрознівае нас ад рэчы, і шлях
паказвае нам, хто мы ёсць. Мы ёсць таму, што
мы ёсць на шляху. Але наша ёсціна ўсё яшчэ
недастаткова ёсціна, і таму мы ёсць на шляху.
Ніколі не лёгка адназначна сказаць, чаго ў
ім больш, заблуджэння ці празрэння, свядо-
мага намагання адшукаць сябе на тым месцы,
дзе ўсё становіцца бачным і зразумелым, ці
падсвядомага імкнення ўхіліцца ад гэтага
намагання.

Асаблівасць нашай бытнасці ў існаванні,
што мы ў ім не з’яўляемся ў поўным сэнсе
тоеснымі сабе і тоеснасць у ім набываем.
Што азначае набываць тоеснасць? Хіба гэта
сведчыць пра нашу несапраўднасць?

Не; гэта хутчэй сведчыць пра сапраўд-
насць таго, з кім альбо з чым такім чынам
мы ўзгадняемся, прыходзім да згоды, і хто
(альбо што) заўсёды ведае пра нас больш,
чым мы ў кожны момант свайго існавання.
А як падзея, і дзеля таго каб быць, мусім
адбывацца і здзяйсняць дадзенае менавіта нам.
У менавітым мы набываем імя і паставу, і
менавіта менавітым змястоўная спадчына.

Звярніце ўвагу: там, дзе здавалася б,
у найбольшай ступені павінна было збірац-
ца, згушчацца і валадарыць асабовае — у
спадчыне, -- яно самапераадольваецца, і мена-
вітае аказваецца вынікам гэтага самапера-
адольвання.

Мы не маем іншага імя, як імя спадчыны,
і не маем іншай паставы, як пастава спад-
чыны, і адно ў асяродку, што асвоены спад-
чынай, атрымліваем забяспечаную ёй магчы-
масць станавіцца сабе сваімі, і лёс спад-
чыны сведчыць, наколькі мы насамсправе сабе
свае.

Праяўленае прад’яўляе нам нас і, зай-
маючы нас у сваё немінучае тут і цяпер, не
дазваляе нам выпадаць са свету, быць выпад-
ковымі ў свеце, быць у свеце сіротамі; яно
трымае нас, але так, як арыенцір трымае ад-
легласць, ахоўваючы наша спрадвечнае права
заставацца спадкаемцамі свету. Яно трымае нас
таму, што мы самі трымаем праяву, трыманне
якой утрымлівае нас на пэўнай, заўсёды да-
кладнай, адлегласці ад праяўленага. Мы таму
і бачым праяўленае, а бачачы, разумеем, што
адпастаўлены ад яго на адлегласць зроку і
разумення, і якраз у абсягу гэтай адлегла-
сці факусуецца прад’яўленасць.

Усякі, не забяспечаны праявай, рывок
наперад, да авалодвання светам, апынаецца
адрывам ад праявы і зрывам адлегласці і
нясе небяспеку існаму. Той, хто паддаецца
гэтаму рыўку, падае ў праяўленае — і праяўле-
нае захоплівае яго ў свой палон.

У праяўленым не аказваецца спадчыны,
яна аказваецца ў прад’яўленасці праяўлена-
га, у той уцеляснёнай відушчасці, якая вар-
туе нашу менавітасць, і таму, вяртаючы спад-
чыну, мусім самі вяртацца ў яе.

Вяртанне спадчыны, безумоўна, не зво-
дзіцца да аднаразовай акцыі ці мерапрыем-
ства, як бы мы ні былі ў ім зацікаўлены, гэ-
та — доўгатрывалае дзеянне, настолькі доўга-
трывалае, што ўсякае валявое накрэсліванне
часавых рамак выглядае сваволяй.

Спадчына спалучана з рэчамі, але ніко-
лі не зводзіцца да сумы рэчаў і ніколі не
ёсць т у т, але заўсёды — а д т у л ь. Калі
ж мы ў сваім нецярплівым жаданні наблізіць
яе да сябе і авалодаць ёю як яе адзіна пры-
знаныя спадкаемцы перапыняем яе скіраваную
ў будучыню інтэнцыю і замыкаем яе на сабе
замест таго каб самім уключацца ў яе паста-
ву, мы на свой кшталт рабуем яго і робімся
ўласнікамі нарабаванага.

Спадкаемцы не толькі „емнічаюць”, але
і аддаюць, і прызнаюць другіх тоес-
нымі сабе.

Асаблівасць спадчыны ў яе двухадзінст-
ве. У яе два цэнтры, два берагі, два адлі-
кі: адзін у мінулым, якое ўсё больш стано-
віцца даўніной, другі — у сучаснасці, якая
ўсё больш становіцца будучыняй, і ад таго,
якое яно, мінулае, залежыць, якая яна,
сучаснасць, і ад таго, якая яна, сучаснасць,
залежыць, якое яно, мінулае.

Спадчына асвойвае ў рэчаіснасці абсяг,
у якім тое, што было, пераходзіць у тое,
што настае, не трацячы сваёй самабытнасці,
больш за тое, выяўляючы і ўцелясняючы яе.
Яна не дае мінуламу станавіцца адсутным,
западаць у нябыт, западаць у н е, занепа-
даць, а наступнасці марнавацца і быць змар-
наванай у самааддачы не тоесным праектам,
таму, што не ёсць, а здаецца, — зданям.

Здані блукаюць на руінах. І паўстаюць
з нябыту. Руіны кажуць не толькі пра зруй-
наванае мінулае, якое больш не становіцца
даўніной, але і пра зруйнаваную сучаснасць,
якая больш не становіцца будучыняй.

У сітуацыі сустрэчы, якая мадэлюецца
спадчынай, ажывае і нежывое, у сітуацыі
не-сустрэчы руйнуюцца і руіны. І па тым,
якім духам вее ад руінаў, можна вызначыць,
што сёння на дварэ.

Спадчына — ахоп, „доўгае замыканне”, у
ёй супадаюць і пазнаюць сябе адно ў адным
папярэдняе і наступнае, той, хто дае, і той,
хто прымае, і не пытанне маёмасці, а пытан-
не быцця актывізуецца ёю. У рэчыўным экві-
валенце, што прыходзіць да нас разам са
спадчынай, мы можам не разгледзець самой
істоты спадчыны, зрэшты, яе там можа зусім
не быць.

Калі тое, што належыць асобе альбо хаў-
русу асоб як яе альбо іхняя ўласнасць, —
маёмасць, то спадчыне адпавядае найменне
б ы ц ц ё м а с ц ь, і для таго, каб мець
у ёй сваю долю, і каб мець яе сваёй доляй,
якая выпадае менавіта нам,
трэба перш за ўсё быць.

Заўсёды застаецца небяспека падмены,
просталінейных паводзін — і тады замест ба-
гатай, змястоўнай, пракаветнай спадчыны
атрымліваем мізэрную маёмасць, месца якой
адно сярод музейных экспанатаў.

Цэласная ў сваёй паставе двухадзінства,
у якой „быць” і „мець” спалучаны такім чы-
нам, што абумоўлены адно адным і адно ў ад-
ным зацікаўлены, спадчына не можа адно толь-
кі мецца, і калі мы заяўляем на яе правы
як на сваю ўласнасць, яна перайначваецца
ў маёмасць — і механізм не-сустрэчы раскруч-
вае свае руйнавальныя абароты.

У сваім стаўленні да спадчыны мы неча-
га недагаворваем і недаздзяйсняем і адво-
дзім сабе не зусім тую ролю, якую адводзіць
і зберагае для нас яна.

Маючы сябе дадзенымі сабе, мы далёка
не заўсёды знаходзімся з сабою ў сітуацыі
сустрэчы, супадзення паставы і сутнасці,
бо мы не ёсць паасобку ўзятыя (як бы мы ні
актывізоўвалі гэтыя паасобнасці) ні сутнасць
паставы, ні пастава сутнасці, а іхняе су-
падзенне — супадзенне, у якім яны не супалі
раз і назаўсёды, а супадаюць пастаянна, не
рэчышча, што наперад ведае шлях да мора і
сваім веданнем наперад аказваецца вычарпа-
ным, а рака, што заўсёды нанава перажывае
і распазнае гэты шлях.

Ад пастаўнасці існавання нам нікуды не
падзецца (ва ўсякім разе пакуль), адзінае —
мы можам і мусім пастарацца паставіцца да
таго, што нам дадзена так, каб зразумець,
чаму проста быць нельга, чаму заўсёды, каб
быць, трэба быць некім альбо нечым і чаму
так шмат, калі ўсё, для гэтага некага
альбо нечага, залежыць ад таго, якія яны —
інакш кажучы, як яны ставяцца да дадзена-
сці, прад’яўленай ім.

І тут мы таксама нечага недагаворваем
і недаздзяйсняем, і недагаворанае і неда-
здзейсненае прад’яўляецца паставай таго,
што ў свеце ўсё большае праяўленага і ўсё
меншае прад’яўленасці праяўленага, усё боль-
шае сутнасці паставы і ўсё меншае паставы сут-
насці, усё большае рэчаў і ўсё меншае спадчыны
і сам свет усё больш апынаецца ў сітуацыі не-
сустрэчы.

Спадчына паказвае сябе як твор. Калі
мы возьмемся разглядаць твор, каго і што
мы ў ім заўважым? Па-першае, паставу самога
твора — форму, у якой уцелясніўся змест і
які атаясаміўся з ёю. Па-другое, творцу, мас-
така, аўтара — таго, хто самога сябе прада-
ставіў сабе ў якасці прылады, каб авалодаць
прадстаўленым і даць спраўдзіцца ладу. І, па-
трэцяе, тое, што прыходзіць невядома адкуль
і невядома якімі сцежкамі, але без чаго
твор застаецца толькі спробай, толькі „гола-
сам лямантуючага ў пустыні”, у пустцы, у пу-
стаце, што прыходзіць як водгук на голас.

У творы супадаюць голас і водгук, і чым
больш глыбокае гэтае супадзенне, тым больш
ён значны, тым больш ён менавіты.

Што завяшчае і перадае спадчына? Супа-
дзенне. Супадзенне — гэта асноўная, чым яна
значная і багатая, і рэч тут толькі падста-
ва, каб супадзенне змагло завяшчацца і пера-
давацца.

Зададзім сабе звычайныя пытанні. Чаму
ўзнікае твор? Што выклікае яго да жыцця?
Што ён мае на ўвазе сваім узнікненнем? Што
прымушае нас падаваць голас і ўцелясняць гук
і водгук у слове?

Калі мы будзем далей углядацца і ўслу-
хоўвацца ў істоту твора, мы раптам, магчыма,
адчуем далейшае, ці спачатковейшае, што
папярэднічае яму, і ў інтуітыўным пробліс-
ку зразумеем, што тое, што ёсць цяпер,
ужо было да, што водгук папярэднічае гуку,
што знойдзенае прадумоўлівае шуканае, што
твор, у які мастак укладаецца з усёй сваёю
душою, ужо існаваў загадзя, што ён заўсёды
існуе. І чым ён больш дасканалы, тым больш
ён існы.

Спадчына — твор, які разгортваецца ў ча-
се, і а б а р о т а к, пра які мы толькі
што гаварылі ў дачыненні да твора і ў да-
чыненні да твора інтуітыўна намацвалі яго,
тут прысутнічае у сваёй несхаванай відавоч-
насці і выступае як рухаючая спружына. Усё
схоплена двухадзінствам і праяўляецца ў двух-
адзінстве: спадкаемца — ён ужо і спадкада-
емца, рэч — яна ўжо і змест, атрыманае —
яно ўжо і аддаецца, але аддаецца наперад,
у будучыню, і аддаецца заўсёды новым.

Бессэнсоўна абвінавачваць свет і сама-
надзейна казаць, што ўсё залежыць ад нас:
як мы захочам, так і будзе. Яшчэ трэба змаг-
чы захацець, дый хочам мы, зрэшты, таму,
што ўжо атрымалі нейкі папярэдні дазвол на
гэта, што маем падставу хацець, што хаценнем
адгукаемся на нешта, што прад’яўляецца нам.

Як бы ні заклікалі лідэры народ да ра-
шучых дзеянняў і якія б разумныя і пераканаў-
чыя довады ні прыводзілі ў абгрунтаванне не-
абходнасці такіх дзеянняў, ён іх не зможа
зразумець і не захоча адгукнуцца, пакуль яму
не прад’явіцца магчымасць, у якой водгук су-
падае з гукам. Народ — водгук. Бессэнсоўна
абвінавачваць яго ў тым, што ён не гук, сама-
надзейна казаць, што мы заўсёды казалі праў-
ду. Праўду не кажуць, а спраўджваюць, і толь-
кі спраўджаная праўда мае вагу. Казаная праў-
да — гук, які не апладніўся водгукам, твор, які
застаўся ў намеры.

Але тым не менш гук мусіць падавацца
і падавацца так — тут мы зноў вяртаемся да
прынцыпу абаротку, — каб у ім ужо, загадзя,
прысутнічаў водгук.

Пра гэта нам кажа з’ява спадчыны, у якой тое,
што ёсць цяпер, ужо ёсць загадзя і якой
мінулае памятае будучы вынік; пра гэта нам
кажа з’ява творчасці, якая прымушае творцу
шукаць у рэчаіснасці такое месца і ствараць
такую сітуацыю, дзе хацець — гэта ўжо і магчы.

Наша адказная задача — насычаць рэчаіс-
насць творчасцю, думкатворчасцю, дзеятворчасцю,
ствараць у ёй больш чым сітуацыю —
асяродак сустрэчы,
бо, напэўна, як нішто іншае, творчасць,
зразуметая ў сваім спачатковым зна-
чэнні, здольная вяртаць чалавеку народ, рэ-
чам — сэнс, а спадчыне — бацькаўшчыну. Яна
здольная вызваляць рэчаіснасць ад улады
зданяў.

У паставе спадчыны рэчы не ўладараць
над чалавекам, а чалавек над рэчамі, яны
не супрацьпастаўлены, а ўзаемапастаўлены так,
што іхняе ўзаемапастаўленне аказваецца ім апі-
рышчам.

Нятворчыя сітуацыі небяспечны тым, што
ў іх парушаецца суадносіна паміж чалавекам
і рэчамі. Гэтае парушэнне авалодвае чала-
векам да такой меры, што робіць яго пры-
ладай рэчаў, урэшце лішнім і рэчам, і са-
мому сабе.

Чалавек становіцца залежным ад рэчаў,
заложнікам рэчаў, і ў авалодванні рэчамі
пачынае бачыць магчымасць свайго вызвалення
і мэту свайго існавання. Ён пачынае
так бачыць таму, што перастае бачыць тую
адзіна неабходную мэту, якая патрабуе прысут-
насці і ўдзелу ўсяго чалавека і якая робіць яго
неабходным.

Кожны раз гэта хутчэй не вонкавая, а
ўнутраная мэта, прад’яўленая чалавеку так,
што ён не можа ад яе ўхіліцца і не адказаць
на яе выклік. І наколькі гэта дакладны і ад-
паведны адказ, відаць у прад’яўленасці.

Прад’яўленасць паказвае чалавеку вынік яго
дзеянняў і ёсць тым Богам, які яго карае
і ўзнагароджвае, які кажа яму „так” і „не”,
які кажа яму „гэта — добра”, і „гэта — нядоб-
ра” таксама.

Яна не можа ім забыцца, як забываюцца
сны і намеры, і ад яе відушчага вока ён
нідзе не можа падзецца, хіба што ў нябыт.

Уласцівасць прад’яўленасці ў тым, што яна
не вонкавая чалавеку і не можа быць вонкавай,
а ёсць унутранае ў вонкавым, пазачасовае ў
часовым. І для таго, для каго яе вока не
ёсць вока другога, а вока яго самога, ня-
быту не існуе.

Мэта ўсякі раз мае на ўвазе самога чалавека,
ён асноўны прадмет яе ўвагі, і што б
чалавек ні здзяйсняў, ён здзяйсняецца ў гэ-
тым сам. Здзяйсняцца — гэта станавіцца будучым,
усё больш будучым. Сам па сабе час ні больш
будучы, ні больш мінулы, ён аказваецца та-
кім, суадносячыся са здзейсненым і няздзей-
сненым.

Мабыць, вы ўсе некалі чыталі казку „Лёгкі
хлеб”. Ад казак вее ўсмешлівым духам мудра-
сці, які засцерагае ад лёгкіх набыткаў і
легкадумных рашэнняў. Легкадумныя рашэнні
выклікаюцца і вабяцца лёгкімі набыткамі, і перса-
наж, які кіруецца імі, перастае суадносіць сябе з
прад’яўленай яму мэтай і абірае за мэту вынік,
які, прад’яўляючы чалавеку хлеб, перастае
прад’яўляць яму яго самога.

Ён абірае за мэту канчатковасць, у той
час, калі ўсё самае важнае і істотнае для ча-
лавека здараецца з ім не ў доме выніку, а на шляху,
па дарозе да выніку.

Тады больш няма Бога, перад кім чалавек нёс
бы адказнасць за тое, як ён распараджаецца
дадзенай яму доляй. Ён нясе адказнасць то-
лькі перад вынікам, які ні перад кім і ні за
што не нясе адказнасці.

Непрад’яўлены чалавек не мае будучыні.
Яго набыткі нікуды не вядуць і, нават памно-
жаныя і ўзбагачаныя, не ўзбагачаюць яго.
Наадварот, з усё большай настойлівасцю яны
сведчаць, што ён усё больш набывае сябе як
рэч і ўсё больш траціць сябе як спадкаемца
свету.

Чалавекам усё больш авалодвае небяспека
пераўтварэння у рэч, у нябожчыка — у таго,
каго не бачыць Бог і хто не бачыць Бога
і Богам.

Непрад’яўлены чалавек не мае не толькі
будучыні, але і мінулага: ён уводзіць у
свет нябыт — і нябыт займае месца Бога. Ні-
якага іншага месца, апрача месца Бога, ня-
быт не можа займець. Частковае ці прыват-
нае не для нябыту. І не для Бога.

Бог прымае чалавека. І вяртае яму яго
ўдакладненым і ўдасканаленым. Прымае яго так,
што ён заўсёды прыняты Богам усёю сваёю іс-
тотаю і кожны раз сваім канкрэтным дзеяннем,
і вяртае яму яго таксама так.

Узаемаадносіны Бога, які прад’яўляе
чалавеку яго самога, і чалавека, які, каб
жыць далей і бачыць, як яму жыць далей,
прад’яўляецца Богу — свайму Богу, якога
нельга мець і якім таксама нельга быць ме-
тым, разгортваюцца ў паставе спадчыны,
і тое „ёсць”, якое з гэтага вынікае, дазва-
ляе сказаць: спадчына ёсць пераадоленнем нябыту.

Чалавек набывае і траціць, і ў тым, што
ён набывае, ужо ёсць ён сам. Набываючы, ён
падсвядомым сваім намаганнем намагаецца на-
быць сябе. Бо з самага пачатку свайго існа-
вання ён страчаны. Ён страчаны так дарэшты
і так грунтоўна, што, каб набыць сябе, му-
сіць набываць увесь свет, бо толькі ўвесь
свет з самага пачатку яму раўнаісны.

Набыванне — апірышча яго існавання.

Для таго, каб стаяць, трэба на нешта аба-
пірацца і для таго, каб ісці, трэба з кожным
крокам адштурхоўвацца ад таго, на што
абапіраешся, і з кожным крокам яго набываць.

Гэтак чалавек рухаецца і жыве — трацячы
і набываючы.

Але — пытанне — ці насамсправе ён траціць?
Ці ўмее ён траціць? Ці гэтак жа самааддана
ён укладаецца ў страчванне, як у набыванне?
Ці не перагружаны і не перазаняты ён набы-
ваннем? І ці на самой справе ён рухаецца і
жыве? Ці, можа, усё больш, нягледзячы на
вонкавую актыўнасць і жвавасць, спыняецца
і памірае?

Кожны раз, калі чалавек набывае нешта
сабе, ён гэтым не набывае сябе, а адымае з
сябе. Усё тое, што ён імкнецца займець, ён
можа займець толькі з сябе. Ніхто іншы яму
нічога не можа даць. Але ўсё больш дадаючы
да сябе, ён усё больш спусташаецца: знадвор-
ку — магнат, знутры — жабрак.

Чалавек аказваецца страчаны таму, што
з самага пачатку, апрача сябе, нешта мае са-
бе. Ён мае м а ё, і яго чыстае „я”, нібы аба-
лонкай, агортваючыся м а і м, адасабляецца
ад раўнаіснага і тоеснага свету. Ён адасабляецца
м а і м, і м а ё ўсё больш становіцца
ім самім.

Жабрак мусіць угледзець сваё магнацтва
і, каб вярнуць сябе свету, здолець аддаць
яго свету. Аб гэтым хрысціянскі імператыў:
аддай зернятка, якое ты тоіш у сваёй торбе —
і на Божай ніве ты займееш колас.

Чалавек мае м а ё і м а ё мае чала-
века. Аднак, усё, што ніколі не цэласнае, а
таму заўсёды ненасытнае м а ё загадвае на-
бываць чалавеку, з’яўляецца часткай, фраг-
ментам, а то і аскепкам свету, і як бы далёка ні
сягалі набыткі, сума частак ніколі не ста-
новіцца цэласнасцю.

Але свет — гэта адзінае, у чым чалавек
сапраўды мае патрэбу, што спраўджвае яго
і дае апраўданне яго існаванню. Усё астат-
няе не апраўдвае і спраўджвае яго, яно
проста недастатковае, і калі яно займае
сабою чалавека, яно займае яго ад свету
і замест свету. Яно займае яго сабою так,
што робіцца больш займальным і блізкім,
чым свет, і, займаючы яго сабою так, на-
бліжае канец свету.

Набыванае-сабе ўцягвае чалавека ў пуста-
ту і рана ці позна пакідае з гэтаю пустатою
сам-насам. У ёй свет становіцца адсутным,
але становіцца прысутным нябыт.

Калі драматызм часу, які мы перажываем
цяпер і які сваімі межамі пасунуты ў глыбіню
стагоддзяў не менавіта ў гэтым, то з гэтым
тым не менш шчыльна звязаны. Мы жывём
так, нібы недзе ў будучыні ўжо настаў канец
свету і хвалі катастрофы, усё дужэючы, дася-
гаюць нас.

Мы рухаемся насустрач нябыту, мы ўжо
заняты і захоплены ім, мы нават прыспешваем
яго прыйсце, бо толькі там, у нябыце, змо-
жам канчаткова супасці з тым, што набываем
і маем сваім, — з рэччу.

У тым прапачатку, якім чалавек паяднаны
са светам, кожны ёсць усе. Глыбока, у сваёй
прадпамяці, мы захоўваем гэты досвед, і філа-
софія няроўнасці не здольная яго абвергнуць.
Гэты досвед, нагадваючы нам, што праўда не
можа не быць несправядлівай, а справядлівасць
непраўдзівай, патрабуе ад нас нечага, што мы
яшчэ не здольны здзейсніць, і патрабуе нечага ад
нас, якімі мы яшчэ не здольны быць.

Але гэта выратавальнае патрабаванне.
І ад таго, ці мы прыслухаемся да яго і ці
адгукнемся на яго голас, нешта залежыць.
І можа зусім нямала.

Усё яшчэ застаецца надзея, што нашы імёны
не будуць выкраслены з кнігі спадкаемцаў свету
і што сіротам вернецца тое, што ім належыць
спрадвеку, — спадчына.

зьмест