1
Я ламлю спластаваныя скалы
Ў час адліву на глеістым дне,
Іх кавалкі асёл перапалы
На калматай цягае спіне.
Данясем, пакладзем ля дарогі
I — да мора, за колішні мол
Нас вядуць валасатыя ногі,
I крычаць пачынае асёл.
Рады ён і крычыць галасіста,
Што вяртаецца ўлегцы назад.
Каля самай дарогі — цяністы
I заглухлы раскінуўся сад.
Праз паркан навісаюць галіны,
Нахіляюцца ружаў кусты,
Разліваецца спеў салаўіны,
Шапацяць ручаі і лісты.
Крык асла ўсё часцей раздаецца
Каля брамы садовай якраз,
Нехта там і пяе, і смяецца,
I знікае ў альтанцы не ў час.
Толькі слухаю голас пяшчотны,
Паганяю да мора асла
I гляджу, як на бераг спякотны
Асядае густая імгла.
2
Дзень гарачы знікае бясследна,
Цемра ночы паўзе праз кусты,
I асёл мой здзіўляецца бедны:
«Ну, чаго замаркоціўся ты?»
Розум мой пачынае муціцца,
Думкі блытае спеў салаўёў,
Мне жыццё невядомае сніцца,
I маё, і зусім не маё...
Ну чаго я ў хаціначцы цеснай
Памнажаю пакуты свае,
Паўтараю дзівосныя песні,
Што за брамаю нехта пяе?
Не даходзяць ні стогны, ні енкі
У той сад праз высокі паркан,
Дзе у змроку бялее сукенка
I мільгае, як воблачка, стан.
Кожны вечар у сінім тумане
Я іду да варот, як у сне.
Гэта вабіць яна на спатканне
I спявае, і кліча мяне.
У прываблівых тых парываннях
Я забытае нешта лаўлю,
Пачынаю любіць хваляванні.
І паркан недасяжны люблю.
3
Спачывае асёл змардаваны,
Лом ляжыць на пяску пад скалой,
А ўначы гаспадар закаханы
Зноў блукае за душнай імглой.
Шлях знаёмы, даўно пратаптаны,
Таямніча заблытвае крок,
Але ў змрочную засень паркана
Нешта цягне яго як знарок.
Ён ідзе учарнелы, нядужы,
Дзе звіняць салаўёў галасы
І звісаюць калючыя ружы
Пад іскрынкамі буйнай расы.
Што чакае, бяда ці спагада,
Калі іншую сцежку знайсці,
Каб у змрок салаўінага саду,
Ледзь пастукаўшы, ціха ўвайсці?
Перакрэслю былое старанна,
Скіну лямку з плячэй і нуду:
Сэрца чуе, што госцем жаданым
Я у сад салаўіны прыйду...
4
Праўду сэрца маё гаварыла,
І нестрашнай здалася сцяна,
Я не стукаў — сама адчыніла
Непрыступныя дзверы яна.
Паланілі лілеяў павевы,
Зачароўвалі слых ручаі,
І салодкім раскацістым спевам
Аглушылі мяне салаўі.
Прыгажосць невядомага свету
Разгарнула абдымкі тады,
Як спадалі званчэй бранзалеты,
Чым у марах, што песціў заўжды.
Апаліў мяне хмель залацісты.
Апаліў залацісты агонь.
Я забыўся пра шлях камяністы
І пра беднага друга свайго.
5
Засланіла ад смутку і гора
У шыпшынах і ружах сцяна, —
Салаўінаю песняю мора
Не заглушыш — вядома здаўна?
Уварвалася ў спевы трывога —
Рокат мора і ўсплёскі вясла...
Быццам прывід, узнікла дарога
І стамлёныя крокі асла...
Водар душнага змроку аблытаў,
І рукою яна абвіла;
«Што з табою, каханы, скажы ты?»
Дапытацца ніяк не магла.
Пазіраючы ў змрок сіратліва,
Я надыхацца шчасцем не мог,
І размераны рокат прыліву
Засланіў ад будзённых трывог.
6
Я прачнуўся. Імглістаю сцежкай
Першы промень прабіўся к сцяне.
Спіць яна, і з дзіцячай усмешкай
Нешта мроіць і сніць пра мяне.
Любы воблік у ранішніх чарах
Сэрца мне і душу апаліў.
Па далёкіх і роўных ударах
Я пазнаў, што находзіць прыліў.
Я акно расчыніў прад сабою,
І здавалася, недзе узнік
За далёкім рыканнем прыбою
Безнадзейны і жаласны крык.
Крык асла, быццам голас падранка,
Ўслед за мною ляцеў наўздагон.
Я паціху завесіў фіранку,
Каб чароўны не кончыўся сон.
Я ішоў камяністаю кручай,
Праз кусты, пакідаючы сад.
Быццам рукі, шыпшыннік калючы
Не даваў мне вярнуцца назад.
7
На дарозе з каменчыкаў шэрых
Стома з раніцы валіць на дол.
Я ступаю на стоптаны бераг,
Дзе астаўся мой дом і асёл.
Можа, сцежку заблыталі цені,
Што ў тумане бягуць чарадой?
Не, я помню абрысы каменняў,
Чэзлы куст, і скалу над вадой...
Дзе мой дом? — Я няцвёрдай нагою
Спатыкнуўся на кінуты лом,
Што пакрыўся іржой пад скалою
І зацягваўся мокрым пяском.
Размахнуўшыся рухам знаёмым,
(Ці наяве, ці гэта у сне?),
І ударыў заржаўленым ломам
Я па камені цвёрдым на дне...
З-пад яго толькі шэрыя спруты
Захісталіся з боку на бок,
Краб караскаўся, быццам прыкуты,
І прысеў на вільготны пясок.
Я наверсе паспеў адступіцца,
Ён спаўзаў па каменнях сцяны,
З нейкім другам паспелі пабіцца,
І ў расколіне зніклі яны...
Па сцяжынцы, з якое я збочыў,
Дае хацінка калісьці была,
Крочыў з кіркаю ношы рабочы
І прыспешваў чужога асла.
1915