...Ізноў наведаў я
Той ціхі кут, дзе доўгіх два гады
Пустэльнікам прабавіў непрыкметна.
Ўжо дзесяць год мінула з той пары,
І шмат змянілася ў жыцці маім,
І сам, пакорны вечнаму закону,
Змяніўся я, але цяпер ізноў
Як бы вярнулася назад былое, —
Здаецца мне, яшчэ учора толькі
Хадзіў я гэтым гаем.
Вось і домік,
Дзе жыў я з беднай няняю маёй,
Сасланы ў глуш. Няма маёй старэнькай,
Не чую больш яе паважных крокаў:
Бывала, досвіткам на варту выйдзе
І тупае за сценкай...
А ўвечары пад завыванне буры
Мне кажа казкі — я іх добра помню,
Не прыядаліся яны ніколі.
А вось лясны узгорак, на якім
Сядзеў я часта моўчкі і глядзеў
На возера і, засмучоны, марыў
Аб іншых берагах, аб іншых хвалях...
Між залацістых ніў, лугоў зялёных,
Яно, сінеючы, лягло шырока,
І на люстранай, таямнічай гладзі
Плыве рыбак і цягне за сабою
Убогі невад. Берагам пакатым
Рассыпаліся вёскі, а за імі,
Чарнеючы як здань, крывы вятрак
Ледзь-ледзь махае крыллем...
На мяжы
Ўладанняў дзедаўскіх, на месцы тым,
Дзе ўгору падымаецца дарога,
Размытая дажджамі, тры сасны
Стаялі адна далей, а дзве другія
Амаль што побач. Тут, калі паўз іх
Я ехаў конна месячнаю ноччу,
Знаёмым шумам шолах іх вяршынь
Мяне вітаў. Дарогай тою самай
Ізноў паехаў я, і давялося
Мне бачыць іх яшчэ раз: дрэвы тыя ж
І той жа іх знаёмы вуху шолах,
Але пры каранях іх пастарэлых,
Дзе некалі было ўсё пуста, гола,
Цяпер разросся маладзенькі гай;
Зялёная сям’я, як дзетвара,
Іх абступіла цесна. А паводдаль
Стаіць адзін пахмурны іх таварыш,
Як халасцяк стары: вакол яго,
Ян і раней, пустэча.
Добры дзень,
Патомкі незнаёмыя! Не я
Пабачу ваш магутны позні век,
Калі абгоніце сяброў маіх
І кроны іх заслоніце сабой
Ад вока падарожнага. Няхай жа
Унук ці праўнук мой пачуе шум
Прыветны ваш, калі вяртацца будзе
З гасцей дадому, вольны і шчаслівы;
Ён пройдзе каля вас у змроку ночы
І ўспомніць пра мяне.
У розны час
З’яўляўся я пад ваш утульны цень,
Міхайлаўскія родныя дубровы.
Упершыню вы ўбачылі мяне,
Калі я быў вясёлым юнаком,
Адважна, прагна браўся толькі жыць.
А праз гады — вы прынялі мяне
Прысталага вандроўніка. Яшчэ
Я малады быў, але цяжкі лёс
Няроўнай барацьбой мяне стаміў;
Я жорсткім стаў. Маркотны і маўклівы,
Я часта думаў аб сваім юнацтве,
Загубленым у мітусні бясплоднай,
Аб строгасці заслужаных папрокаў,
Аб дружбе, што сплаціла шчырай крыўдай
За жар душы даверлівай і кволай, —
І горка-горка накіпала ў сэрцы...