epub
 
падключыць
слоўнікі

Андрэ Маруа

Палярына

— Ці ведалі вы цудоўнага аўстрыйскага паэта Рызэнталя? — запытаў ён.

— Я сустракаў яго толькі адзін раз, — адказаў я. — Мне помніцца, ён тады гаварыў пра Расею, нейк вельмі прыгожа сплятаючы наіўнае з таямнічым. Вакол яго расповядаў нібы калыхаўся лёгкі туман, які надаваў апісаным ім персанажам контуры прыблізныя і формы, што выходзілі за мяжу чалавечага... Нават голас яго быў дзіўны і як бы прыкрыты адлегласцю... Так, сапраўды, бачыць яго мне давялося ўсяго адзін раз, і ўсё ж я палюбіў яго больш, чым многіх звычных і блізкіх мне людзей... Хутка пасля гэтай кароткай сустрэчы я прачытаў паведамленне аб яго смерці. Сумна мне стала, але я не здзівіўся, бо выгляд у яго быў, як у жывога нябожчыка. Потым, даволі часта, вандруючы ў самых розных краінах, у Францыі, у Германіі, у Італіі, усюды я знаходзіў сяброў Рызэнталя: то мужчыну, то жанчыну, якім ён напоўніў сэнсам жыццё, прасвятліў розум і якія, дзякуючы яму, мелі больш далікатнасці і чуласці, чым іншыя чалавечыя істоты.

— Я вельмі рад, што мы аднолькавай думкі, — прамовіў ён, — бо я таксама быў другам Рызэнталя. Як і вы, я з ім бачыўся толькі гадзіну, але забыць яго ўжо не мог. Гады тры таму, праязджаючы праз маю мясцовасць, ён мяне ўзгадаў, даслаў ліст і спыніўся ў мяне на адзін дзень. Пачыналася восень, і было халаднавата. Я жыву каля падножжа высокіх гор. Рызэнталь, чалавек зябкі і кволы, быў апрануты па-летняму і адчуваў сябе дрэнна без цёплай вопраткі. «Ці не маглі б вы, — сказаў ён, усміхнуўшыся, — мне пазычыць паліто?» А вы бачыце, што я намнога таўсцей і ростам вышэйшы за нашага сябра. Я пайшоў шукаць сваю карычневую палярыну, у якой звычайна выходзіў узімку на паляванне. Рызэнталь, усцешаны, паказаў мне, што можа з галавой укруціцца ў пышныя падвойныя складкі матэрыі, і, накінуўшы на сябе палярыну, доўга прагульваўся разам са мной пад кронамі дрэў.

Мой дом, сад, асенняе, ледзь пажоўклае лісце, высокія горы навокал — днём, а ўвечары — камін, у якім зырка палалі сухія дровы, так яму спадабаліся, што ён вырашыў застацца ў мяне яшчэ на адзін дзень. Уночы ён разаслаў палярыну на сваім ложку, а назаўтра раніцай апрануў яе як рабочы халат. Вечарам ён сказаў мне, што яму не хочацца выязджаць адсюль, а я, са свайго боку, нічога так не жадаў, як затрымаць пры сабе як мага даўжэй гэтага арыгінальнага і мілага чалавека. Вось так, дзень за днём, мінула два тыдні, а ён усё гасцяваў у мяне, не разлучаючыся з палярынай. Нарэшце Рызэнталь паехаў, пакінуўшы мне на памяць паэму, напісаную ў гэтыя дні. Праз некалькі месяцаў я даведаўся, што ён памёр.

Пасля яго смерці, на другі год, таксама ранняй восенню да мяне з'явіўся новы госць — французскі пісьменнік, празрысты, адшліфаваны стыль якога мне вельмі падабаецца. Асабіста мы з ім тады былі яшчэ мала знаёмыя. Ён гэтак жа спыніўся ў маім гарадку толькі на адзін дзень, спяшаючыся па нейкіх справах у Вену. За ежаю гутарка ў нас не клеілася, ішла вельмі туга. Мне ўжо здавалася, што сяброўства, на якое я разлічваў, не мае пад сабой грунту, рассыпаецца, як пясок, што людзі мы розныя, і з жалем рабіў выснову, што так і давядзецца нам расстацца, не абмяняўшыся словам шчырым і значным. Паснедаўшы, мы выйшлі на прагулку ў крануты восенню сад. Госць пачаў скардзіцца на сырасць, і я прынёс яму палярыну Рызэнталя.

І тут здарылася дзіўнае. Накінуўшы на плечы гэтую адзежыну, ён зрабіўся адразу нейкім іншым, не такім, як быў. Яго лагічныя развагі, праўдзівыя і горкія, раптам страцілі рэзкасць, памякчэлі, напоўніліся ціхай журботай. У ім абудзілася давер'е, і размова наша набыла характар інтымны, нагадваючы споведзь дзвюх блізкіх душ. Калі надышоў вечар, сяброўства між намі ўмацавалася канчаткова. І, як некалі Рызэнталь, мой асенні госць, завітаўшы на дзень, правёў у мяне цэлых два тыдні.

Вы ўяўляеце, што, пасля гэтага, карычневая палярына стала для мяне як бы рэліквіяй, якой я прыпісваў, не надта верачы, вядома, таямнічую ўласцівасць тварыць дабро.

Тою ж зімой я закахаўся ў дзяўчыну рэдкай красы, родам з Вены, Інгеборг фон Дзітрых. Яна належала да збяднелай дваранскай фаміліі, сама сабе зарабляла на жыццё, працуючы ў выдавецтве. Я хацеў ажаніцца з ёю, прабаваў пасватацца, але яна, як большасць маладых дзяўчат, узгадаваных пасля вайны, трымала сябе з падкрэсленай незалежнасцю і, не адмаўляючыся ад знаёмства са мною, гаварыла, што сама думка звязаць сябе шлюбам ёй агідная. Мне было балюча бачыць гэту яе самастойнасць у вялікім горадзе, дзе не раз да яе чапляліся людзі без сораму і сумлення. Так прайшло некалькі цяжкіх месяцаў.

Увесну Інгеборг згадзілася наведаць мой дом у Вінэрвальдзе. У першы ж вечар, пасля абеду, мы выйшлі ў сад, і я ёй сказаў: «Калі ласка, зрабіце мне прыемнасць... Дазвольце, замест вашага манто, накінуць вам на плечы маю палярыну... Вы не сентыментальная, я ведаю... Гэта жаданне можа падацца вам недарэчным... Але што вам значыць?.. Вы ж у мяне ніколі не былі; калі ласка, апраніце, прашу вас».

Яна пасмяялася з мяне і, жартуючы, з чароўнай грацыяй дала згоду.

Ён перастаў расказваць, бо ў вячэрнім змроку ў глыбіні алеі выплыла зграбная постаць у карычневай палярыне і накіравалася да нас.

— Дазвольце вас пазнаёміць з маёй жонкай, — прамовіў ён.



Пераклад: Юрка Гаўрук