Быў сабе стралец-лавец, называўся Рыгор, да й меў ён жонку, да надта лядашчую. А тая жонка хацела яго канешне з свету збавіць, бо яна сабе мела пабочных. Бало, як толькі на дварэ веячка кудаса ці так якая пляга, у тую пору пачне яна енчыць, плакаць, каб ён ішоў на паляванне, бо ёй вельмі звераціны хочацца:
— А як не прынясеш,— кажа,— то я буду хварэць.
А ён яе нават любіў і шкадаваў, і каб у агонь, то пайшоў бы, абы ёй толькі дагадзіць.
Так бало, як ён анно выйдзе з дому, так яна зараз сваіх пабочнікаў наспрашае, панапякае, панаварвае, да й яны сабе банкетуюць да з стральца смяюцца, што ён цягаецца, як сабака, а як прыйдзе дахаты, то яна зараз скардзіцца:
— Каб ты,— кажа,— яшчэ мінютку даўжэй не прыйшоў да й не прынёс звераціны, то б я ўжэ захварэла.
Мэнчыла яна яго доўга гэтакім парадкам, выкамаркавала якой толькі задумала звераціны, а ён, як добры дурань, усяго ёй дастарчваў.
Ажно аднаго разу ўчынілася ўжэ яна хвораю і кажа яму так:
— Каб ты дзе злавіў жывога крука, але такога, што нясе жыр сваім дзецям у дзюбе, то мне той жыр патрэбны на лякарства, а як не пастараешся, то я ўмру.
А гэта дзеля таго было гаворана, што яна сабе надумалася, што як ён пойдзе па такую рэч, то не вернецца ані за поўдня, а ні за дзень, то й яна даўжэй магчыме сабе пабанкетаваць.
Выйшаў ён, небарака, з хаты да й пайшоў плачучы, колькі яго галава стрымала, да й не зочыў, што ўжэ ляціць кручыца да сваіх дзяцей над яго галавою. Ажно села яна на дубе да й пытае:
— Дзядзьку,— кажа,— што вам такое? Чаго вы так сумуеце? Скажэце вы мне, можа я вам што і дараджу.
Так ён кажа:
— Ах, мая ж ты чорная галачка! Ах, мая ж ты дарагая птушачко! Як жа мне вясёламу быць, калі мая жонка хвора і казала, што ўмрэ, калі я ёй не прынясу таго жыру, што кручыца нясе ў дзюбе сваім дзецям.
Так яна:
— Дзядзьку,— кажа,— я вам аддам свой жыр з дзюбы і дам вам яшчэ сваё адно дзіця, можа яно вам калі прыдасца, анно вы,— ка[жа],— яго не глумеце да гадуйце так, як я гадую.
— Дзякуй табе,— кажа, да й забраў ён той жыр з гэтым кручаняткам і панёс дахаты.
После думае зноў яна:
— Ну, дзе тут яго было б паслаць, каб ён даўжэй забавіўся?
Але-такі после прыдумала да й кажа яму:
— Была ў мяне знахарка да й прыра**дзіла, каб я заячага малака напілася, то буду жыва.
Так ён кажа:
— Ну, як трэба, то трэба!
Да й пайшоў, небарака, знябожыўшыся, шукаць заячага малака. Адышоўся ён недалёка ад дому, анно сядзіць сабе пад кусцікам зайчыха і дзеці корміць. Так ён намеціўся да яе страляць, а яна загаварыла да яго:
— Дзядзьку, не страляй,— кажа,— бо ў мяне дзеткі маленькія, анно скажы, чаго хочаш, то мо я табе стану ў прыгодзе.
Так ён давай ёй расказваць так і так. Так яна хутчэй то дала яму сва[й]го малака да й яшчэ дзе**цятка адно.
— А гадуй,— кажа,— яго, яно стане табе ў велькай прыгодзе.
Занёс ён жонцы заячага малака, так яна зноў давай вычвараць да й кажа:
— Ідзі мне прынясі ласічага малака,— то: «прынясі вавёрчынага», то «мядзведзяга», то «лісяга», то «воўчага», і так штодзень яму дарогу выдумлівала, кажучы, што гэта ёй усё знахарка прыраджвае.
Ён кажнага малака дастаў латво, да й яшчэ кажна маці дала яму па дзіцяці, прыказваючы, каб гадаваў, то пастануць яму ў вялікай прыгодзе і адгодзе. А тыя звяратка ўсюды за ім, дзе ён толькі пахіліўся, бегалі як бы якія сабачкі.
Ну, ажно аднаго разу яна яму зноў прыдумала дарогу: учынілася такою слабою да й кажа:
— Ведаеш што, знахарка мне дарадзіла, каб ты мне дастаў мукі з таго млына, што стаіць за дванаццацьма дунаямі і за дванаццацьма дзвярамі, і дванаццаць каменяў у адзін раз не перастаючы мелюцца без мельнікаў і без мельнічак.
Выйшаў жа ён на двор з сваімі звяраткамі да так плача, так плача, аж захлістваецца; так яны давай у яго пытацца:
— Дзядзюшку, скажы ты нам, чаго ты так плачаш горкімі слязьмі?
— Ах,— кажа,— мае вы звяратка, мае ж вы дзецянятка, як жа ж мне не плакаць, калі мусіць ужэ мая жонка ўмрэ, бо я не ведаю, дзе такіх млыноў шукаці, што ёй знахарка дараяла.
Так яны яму давай шчабятаць:
— Дзядзюшку,— кажуць,— не бойся, мы цябе завядзем, мы табе ўсяго дастанем, толькі не плач,— да й пайшлі ўсенькі разам што найхутчэй у дарогу.
Ішлі яны, так ішлі, ішлі яны, так ішлі, анно ж прыйшлі да аднаго ўжэ дуная. Такі ўжэ той дунай шырокі! што і окам не засцігнуць. Што тут рабіць? Трэба яго ўплаў пераплысці. Так воўк узяў сва[й]го дзядзька на карк і плыў пераз воду, а ліс сярмягу нёс, а зайчык шапку, а мядзведзь боты, бо кажа:
— Панясу лягчэйшае, бо мяне там цяжка работа жджэ.
Вавёрачка пояса нясла, а ласічка маленечка баялася нават і ў воду лезці да й кажа:
— Вы, дзядзюшку, плывеце з богам, а я на берагу пасяджу да й на вас паўзіраюся.
Так мядзведзь кажа:
— Дурная ты! Хочаш, каб цябе тут які сабака з'еў? Ушчапірся за мой хвост, то таксама пераплывеш.
Нарэшце крук кажа:
— А я буду ляцеці перад вамі і паказваці вам дарогу.
Ну, так гэтакім парадкам яны ўсе дванаццаць дунаёў шчасліва пераплылі да й нарэшце прыйшлі да таго млына, каторы меў дванаццаць дзвярэй.
Прыходзяць, ажно ўсе тыя дзверы наўсцяж парасчынены, так перайшлі яны адныя дзверы, другія, трэція, а нікога ў очы не бачаць, анно тыя дванаццаць каменяў гаргацяць да й галгічуць, як дзе ў пекле ліхом.
Перайшлі яны ўсе дванаццаць дзвярэй, нідзе нікога не бачучы, тады ўсе тыя дзверы ляп! бразь! тррах! да й пазачыняліся. Так стралец чыста спалохаўся, ажно мядзведзь кажа:
— Не бойся, дзядзьку, яшчэ то ў мяне стане сілы гэтыя дзверы паа[д]чыняць! — а сам то аглянуўся на зайчыка да й на вавёрачку:
— Чаго,— кажа,— стаіце? Ідзеце хутчэй муку насыпаць!
Тады зайчык за торбачку да пабег гэта з вавёркаю да сам торбачку трымаў, да й як вавёрачка хвосцікам мукі назмятала з усіх дванаццаць каменяў, тады завязаў торбачку да й аддаў дзядзькаві.
Тады гэта хутчэй мядзведзь дзверы павыломліваў, павыломліваў да й сабраўшыся пайшлі, да й таксама, як у той бок, пераплылі ўсе дванаццаць дунаёў да й шчасліва вярнуліся дахаты.
Аддаў ён жонцы тую муку; перайшло дзён можа два, тры да й зноў яна пачала вычвараць, што ёй знахарка дарадзіла неякусьці воду з такіх гор, што цёнгле расходзяцца да й сходзяцца.
Так няма рады, пайшоў ён, небарака, а за ім усе яго звяратка. Выйшлі яны з хаты, ажно крук, даведаўшыся аб гэтай дарозе, пацешыў сва[й]го дзядзька, што ён сам адзін паляціць і тае вады прынясе.
Тады гэта стралец прывязаў яму пляшачку да ножкі, а сам то за парадаю мядзведжаю злез на гару і давай паглядаць праз верхнік, што ў хаце чаўпецца.
Ажно куды! Як мужык за парог, то жонка хвора за пірог! Устала гэта з пасцелі да хутчэй панаварвала, панапякала, а нямала і гатовага ўсяго было. После як ні пачнуць гэта туды ісці музыкі, цымбалы! Прыйшло туды і двох яе палюбоўнікаў, тады яна заставіла стол з канца ў канец усялякім дабром да й пасадзіла яна іх абодвых за сталом, а сама села між імі да й ну ж гэта піць, есць, прыспеўваць, падцінаць, аж усе сцены траскацелі. Гуляла яна, так гуляла, а после, падпіўшы сабе, пачала спяваць:
А мой жа ж ты Рыгор да Рыгор,
Мусіць, ужэ ты міжы гор, міжы гор;
Калі яшчэ не дайшоў, не дайшоў,
Каб ты назад не прыйшоў, не прыйшоў!
Так гэта стралец пачуўшы — бабух! праз верхнік у хату, а яна гэта на палюбоўнікі:
— Бярыце яго! Зарэжце яго!
Яны гэта з-за стала да да Рыгора, а мядзведзь у хату — да гэта тыя музыкі, цымбалы за парог! за парог! а жонку гэта на адну ногу наступіў, а другую як падняў угору, так і разадраў папалам, а тыя два палюбоўнікі вынес у лес да й у сухія сосны паўшчапляў.
Тады ўжэ стралец з сваімі звяраткамі вясёла і шчасліва прабыў да смерці ў сваёй хатцы да й годзі.