Быў чалавек і баба. У іх радзіўся сын Ілля. Сын не хадзіў трыццаць гадоў. Пайшоў аднойчы бацька з мацер'ю да цэркві, а да сына прыйшоў стары і кажа:
— Адчыні мне.
Ілля кажа:
— Не магу ўстаць.
А ён кажа:
— Уставай, адчыні.
Устаў Ілля, адчыніў дзверы таму старыку і паставіў яму віна за тое, што ён устаў. Той стары мала піў. Адпіўшы частку, аддаў Іллі. Той выпіў віна бочку. Стары паставіў другую. Выпіў і тую. І пытае стары:
— Ці ты дужы, ці не?
Кажа Ілля:
— Дужы. Калі б быў слуп у зямлі, то перавярнуў бы ўсю зямлю.
— Ідзі,— кажа стары,— купі сабе коніка такога касматага ў адной бабы і кармі яго пшаном. Будзеш ездзіць на ім.
Ілля купіў коніка і карміў пшаном яго, і конік зрабіўся на ўвесь свет. І зрабіў сабе Ілля стопудовы лук і паехаў ён у чыстае поле.
Ідзе Ілля па чыстым полі, па каменных гарах і ўгразае яго конь па калена на каменнай гары. Паехаў Ілля ў Кіеў, а дарога была сказана яму на Чарнігаў. Ён паехаў і прыехаў да ракі. На рацэ трэба было зрабіць мост. Паставіў каня каля хвоі і давай рваць хвою. Нарваў хвоі, зрабіў мост на рацэ.
Пераехаў ён раку і пабачыў аднаго чалавека і пытае яго:
— Як тут, чалавеча, дарога на Чарнігаў?
Той чалавек кажа яму, што ён не пройдзе на Чарнігаў.
А ён кажа:
— Чаму?
Той кажа:
— Там змей, дванаццаць галоў мае. Ён за пяць вёрст чалавека свістам забівае. Там не праходзяць войскі. Ніхто не можа рады даць яму.
Ілля кажа:
— Я прайду.
Паказаў чалавек яму дарогу. Ілля паехаў.
Даязджае пяць вёрст да змея. Змей як свіснуў, яго конь на калена ўпаў.
Ён кажа:
— Чаго ж ты паў? Дам па вушах.
І далей паехаў. Праехаў адну вярсту: як даў змею з лука, адбіў шэсць галоў яму. Змей з дуба ўпаў, па-звярынаму зашаптаў. Прыехаў зусім Ілля да змея і разбіў яго на дробныя кавалкі.
З Чарнігава напрамак узяў на Кіеў. Заехаў у Кіеў і зайшоў у адну хатку, пытаюць яго там:
— Як ты ехаў?
А ён ім расказаў.
Там сядзелі ваенныя людзі. Яны кажуць:
— Ты разбіў непераможную сілу. Чым ты хочаш у нас быць?
Ілля кажа:
— Не хачу ніякай узнагароды ад вас.
Пабыў ён двое сутак у іх і паехаў далей.
Едзе ён па чыстым полі. Зноў з’ехаў на каменныя горы. Знайшоў таварыша — Зорку-багатыра. Зорка-багатыр меўдзвесце пудоў лук і быў яшчэ мацнейшы за яго.
Сказаў Зорка:
— Едзьма да майго бацькі ў госці. Як заедзеш да майго бацькі, то не давай яму рукі. Распячы стопудовы лук у агні і дай яму.
Паехаў Ілля. Распёк ён стопудовы лук, а стары быў сляпы, нічога не бачыў. І кажа Ілля:
— Здароў, стары.
І падаў яму лук. Стары кажа:
— Шчэ ты доўга на свеце будзеш, калі рука гарача. Раздушыў ён лук.
Ілля і Зорка пабылі там два дні і паехалі далей.
І ехалі двое, Ілля і Зорка-багатыр, па чыстаму полю, па каменных горах. Знайшлі яны скрыню. Ілля кажа:
— Вось харошая труна!
Зорка кажа:
— Якраз будзе на цябе.
Ілля лёг у тую труну. На яго была завяліка. Вылез ён з труны і кажа:
— Зорка-багатыр, кладзіся ты. Пабачым, як табе прыйдзецца.
Зорка-багатыр злез з каня і лёг у труну і кажа:
— Зачыні,— якраз прыдалася.
Зачыніў Зорку-багатыра ў той труне, а той кажа:
— Адчыні, ужо будзе мне тут ляжаць.
А адчыніць не можа. Стаў жалезны абруч кругом труны.
Кажа Ілля:
— Няможна адчыніць.
— Бі булавою!
Ілля даў булавою па труне, і зрабілася тры абручы.
Кажа:
— Не магу разбіць.
— Бі далей.
Ілля даў яшчэ раз стопудовай булавой, і труна стала зусім жалезнай.
І сказаў Ілля:
— Я цябе ўжо не выратую.
Зорка-багатыр кажа яму:
— Сядзі каля мяне тры дні, пакуль пачне з мяне ісці рапа1 — сіняя, зялёная і белая. І за ўсю маю рапу будзеш мець маю сілу.
Ілля зрабіў так, як багатыр сказаў: з'еў рапу і стаў такі дужы, як Зорка-багатыр быў. Забраў каня Зоркі-багатыра, сеў на верх і паехаў.
Едзе ён зноў па чыстаму полю. Яго не можа смерць узяць. З'ехаў ён на жалезную гару і пабачыў: стаіць на гары кацялок невялічкі. Два літры вады ўвойдзе туды. Такі быў ён цікавы, той кацялок, што трэба бы яго ўзяць. Ілля нагнуўся з каня браць кацялок. Узяў за дужку і не падняў. І падумаў: «Як, такі дужы, што горы збіваў, а цябе такога малога не магу падняць».
Ілля злез з каня і ўзяў дзвюма рукамі і давай яго паднімаць. Як папнуўся Ілля, з вачэй кроў пайшла, а кацялка не падняў. І ад таго ў Іллі дзве часткі сілы не стала. Паездзіў ён два дні, ужо аслаб зусім і на каменных гарах памёр.
1 Ра**па, рапа**, ропа – жыжка, гнойная вадкасць.