Вот так было. Былі, канешне, не старыя людзі. Каля іх была малая дзяўчынка. Яна звалася, тая дзяўчынка, Дароткай. Вот як памерла матка, ажаніўся бацька з другою. Яна вельмі такая нелагодная была, гэта мачыха. Вядома ж, ад мачыхі ўсё найбольш пападаецца, рэдка калі сіраце ў дабрату. А ў гэтай мачыхі была свая дзяўчынка. Дзяўчынка гэта называлася Ганька. Гэта ж была сіротка Даротка, а тая была Ганька-гулянька, бо яна ўгулівала болей, ніколі яе нідзе не пасылалі, ні на якую работу, пакуль яна расла, малая была. А як падрасла, то ўсё роўна яна гуляла, а сіротку Даротку з малых дзянькоў пагналі на пасту.
— Гані, сіротка Даротка, на пасту і не думай, што ты будзеш там сядзець ды толькі на карову глядзець. Нада, каб ты яе папасціла і работу зрабіла, і ні ябы-якую работу. Вот бяры кудзелю, і вялікую кудзелю, і штоб ты яе зараз у дзень спрала і выткала, і выбеліла, у трубачку скруціла і дамоў прынесла.
Вот так. Тады гэта сіротка Даротка моцна ж устрывожылась — як жа ж яна гэта зробіць. Гоніць карову, і такая смутная. Кароўка кажыць, вядома ж у басні, кажыць:
— Што ж ты, сіротка Даротка, такая невясёлая?
— Ды як жа быць вясёлай,— адказваець,— я ж гэтага не зраблю, што мне мачыха заказала. Яна ж мяне саб’ець на горкае яблыка.
— Нічога, сіротка Даротка, не бядуй. Вазьмі мяне добранька папасі, тады спацькі ляж.
Вот так яна, гэтая дзяўчынка, і зрабіла, гэта сіротка. А там блізка мора было, гэта каля мора пасвілася яна. Напаіла яе і накарміла. Выйшла тая кароўка да мора і кажыць:
— Дзеўкі марскія, да выйдзіце, да паслухайце тэй сіроткі Дароткі.
Вот січас на заваланне і ёсць гэтыя сорак дзевак, сорак верацён. А красавіцы ўсе такія, як на падбор, проста ўглядзенне. Ну што ж, січас усе як вылезлі, усё зрабілі і ў трубачку скруцілі, і яшчэ гэтай кароўцы на рожкі палажылі. Палажылі на рожкі, і гоніць гэта сіротка Даротка кароўку. Рада, прыгнала; глядзіць мачыха і вачам не верыць:
— Што ж тут, адкуль бярэцца, як гэта можа стацца такое? Гэта ўжо нядобра нешта.
І думаець: «Не, гэта што, яна ж уславіцца моцна з гэтага. Да што ж мая Ганька-гулянька? Нада сваю прыгнаць, няхай і мая гэтак прыкладаецца, дакуль жа будзе гарсаць па вёсцы без работы».
Вот так. І ўзяла ж яна ўжо сваю выправіла.
— Гані, Ганька-гулянька, на пасту і папасі карову. Як сабе хочаш: пасі не пасі, але каб гэта зрабіла і ты, а то ж будзець стыдна табе проціў сіроткі Дароткі.
— Добра ж, мама, добра, зраблю, зраблю.
І пагнала. Гоніць, хлісць гэтаю папугаю па карове.
— Го, тутака будзеш агіляцца, ідзі, каб цябе воўк.
І гэдак яе ўсё, а гэту кудзеліну валачэць пад пахай. Ну што ж. Ні яна гэту карову пасець, ні на яе глядзіць. І тут села, узяла неяк сукам нейкім круціць, ужо ж не верацёнам, дзе ж ёй верацёна браць. Ды смактала, смактала гэту кудзеліну, звайлачыла. Нічога не палучаецца. І кінула, закляла ўсё чыста.
— Го, якая тут ужо работа мне, нагрузіла гэтак матка мая родная.
І гоніць. Карова тошчая, не напіўшыся, не наеўшыся, і малака мала дала. Што ж гэта такое? Вачам не верыць матка.
— Чаму ж так палучылася?
— Ай, мамка, каб яе ваўкі, такую карову. Я ўзяла трошку адышлася, дык яна мне сасмактала гэтую кудзеліну, і во якая шкода.
— Ну, нічога, дачушка, не ўнывай. Мы яе тут скора зарэжам, рашымся з ёю.
Ах, як жа ж устрывожылася сіротка Даротка. Падышла, кароўку абняла:
— Мая кароўка, мая малоўка, што ж я рабіць буду без цябе, я ж прападу.
Дак кароўка кажыць ёй у атвет:
— Нічога, сіротка Даротка, не бядуй. Толькі будзь такая ўжо акуратная і глядзі, штоб ты не прамаргала гэтага дзела. Як будуць мае чароўцы разбіраць, ты да іх прыглядайся: там будзець зярнятка і шалупінка. І пасадзі іх, дзе тваё жаланне.
Яна тады ўжо задумалася: «Як жа тут мне прыступіць к гэтай рабоце, ці дадуць?» Аж тут надта цяжка не было, на горшую работу і пхалі гэту дзяўчынку. Січас яна стала разбіраць чароўцы, так і знайшла зярнятка і шалупінку.
Ну й яна ціханька, нікому не кажучы, як найшла гэта ўсё, й тую шалупінку, і тое зярнятка, пасадзіла пад акном. І ўлажыла гэтую шалупінку, арэхавую такую, і там сталася крынічка. І гэта дрэўца січас жа вырасла. І такое красівае, такія яблыкі! Ну што дух такі ад іх прыятны, такі запах. Вось жывуць яны, глядзяць, што гэта такое: прыляціць мачыха вырваць яблык — ніяк не можа. Як толькі падойдзець, руку працягнець — яблыкі ўгару. Падляціць Ганька-гулянька, як толькі падляціць — знова таксама. Падойдзець сіротка Даротка — да яе апусцяцца тыя яблычкі ўніз. Яна і вадой поіць усіх, яна і яблыкамі корміць. Вот едзець пан. Едзець пан, слухаець, што ж тут так пахнець, нідзе такога запаху прыятнага нет з дрэў, як тут. І відзіць, што проста з крыніцы б’е такое нейкае фантанам. І вады яму захацелася выпіць і каб яблыка тое з’есці. Заскочыў у хату і кажыць:
— Ці можна мне яблычка гэтага вырваць?
— Папрабуй.
Вот ён падняў руку, гэтыя яблыкі тожа шух! і пайшлі, падняліся ўгару. Ён прыйшоў:
— Што ж такое? Усё ж такі нада каштаваць мне іх, нешта яны мне непаслушныя ўжо. А хто мне гэта яблыка дасць пакушаць, я таго за жану вазьму.
А такі багаты, красівы пан. Вот яна:
— Ідзі,— на сваю дачку,— Ганька-гулянька.— Яны ўжо падраслі, тыя дзяўчынкі.— Ідзі!
Паляцела, нават і не ўпіралася надта. Січас яна тут хоп яблыкі рваць. Зноў уверх гэтыя сукі. Мак кубкам зачарэпаць гэтай вады — а не. Яна са злосці давай палкамі шпуляць на яблыню. А яна ўверх, уверх і пайшла ўгару, сама яблынька гэта. Ганька хацела засыпаць гэту крынічаньку, а тая сама закрылася вечачкамі. Ну што ж, няма рады. А нада гэтых яблыкаў. Ужо выходзіць каляі ісці гэтай сіротцы Даротцы. Як выйшла, як падняла руку, гэтыя яблычкі апусцілісь аж да зямлі. Яна нарвала, вады зачарэпнула і прынесла, угасціла гэтага пана. Вот гэты пан пакушаў, паглядзеў на красату — красівей за гэтую самую Ганьку-гуляньку — і сказаў:
— Вот тут не абідна ўжо: чаго я дабіваўся, таго і дабіўся. Я сказаў, хто мне падасць гэтых яблыкаў, я таго і замуж забяру.
Вот ён і высвабадзіў Даротку з сіроцтва і з пакуты.