epub
 
падключыць
слоўнікі

Хведар Жычка

Абрус

 

 

Наш чытач не любіць «белых» вершаў

рыфму дай, ды гучную, як звон.

І класічным вершам я не першы

праслаўляю веліч новых дзён.

 

Выспела ў душы маёй патрэба —

расказаць нашчадкам маладым,

як вясной ля Брэста пахне хлебам

свежае раллі блакітны дым;

 

як улетку лён цвіце ля Крупак

і цяжэюць ад пладоў сады;

як народ наш працай дужнай, рупнай

уздымае вёскі, гарады.

 

Буду я складаць не толькі оды

пра сваю адданасць і любоў,—

расказаць яшчэ хачу народу

пра свае трывогі і свой боль,—

 

не з намерам некага расчуліць,

проста ёсць надоба без маны

думкай падзяліцца, як з матуляй

клопатамі дзеляцца сыны.

 

Гаварыць мне хочацца адкрыта

пра людскую радасць і бяду.

Нездарма ж у край наш працавіты

павучыцца з-за мяжы ідуць.

 

І з-пад Брэста, і з-пад тых жа Крупак

хлопцы ў космас водзяць караблі...

Слаўся ж вечна, працавітасць, рупнасць!

Слаўся мір і дружба на Зямлі!

 

*

Колькі помню лістападаў, маяў,

слаўных дат, чырвоных гадавін,—

сцяг агністы веру паднімае,

адкрывае далі пуцявін.

Ён дае нам сілу і адвагу,

прагу да жыцця і да святла.

Нашу годнасць разам з гэтым сцягам

партыя над светам узняла.

 

*

Ленін — сцяг, паходня, гонар веку,

новай эры ясная зара.

Даражэй няма нам чалавека,

лепшага няма правадыра.

Ленінскія словы-запаветы

заклікам лунаюць над зямлёй.

Партбілеты з родным сілуэтам

ля грудзей — надзейнаю бранёй

ад мяшчанскіх стрэл, паклёпных джалаў,

ад двурушша, здраднае кляцьбы,—

ад таго, што так перашкаджае

чалавеку Чалавекам быць.

 

*

Калі ты сваю Радзіму любіш,

аддаеш ёй плён і дум і спраў,

ты ў жыцці ніколі не забудзеш,

хто цябе люляў і ўзгадаваў,

хто вучыў араць і сеяць жыта,

па зямлі хадзіць гаспадаром,

хто цябе выводзіў на арбіту,

будаваў для ўзлёту касмадром.

 

*

Светлы ранак расхінуў фіранкі,—

сонца заглядае ў кожны дом,

залаціць фасады Серабранкі,

серабрыць Чыжоўскі вадаём.

 

І, нібыта з траў зялёных чапля,

выйшаў са смугі пад’ёмны кран,

узмахнуў стралой — і дзень пачаўся

працавіты, творчы дзень мінчан.

 

*

Маладосці кожная сустрэча,

кожная сцяжынка, кожны крок

засталіся ў памяці навечна,

як урок ці спознены папрок.

 

*

Ад спаткання, вернасці, кахання,

ад прыходу кожнае вясны

мы чагосьці большага чакаем,

чым на самай справе ёсць яны.

 

Нам бы — толькі ружы і салоўкі,

нам бы — ручайкоў вясёлых звонь,

нам бы — любых вуснаў мёд салодкі,

шчодрасць сэрца і душы агонь.

 

А жыццё, яно не дужа песціць,

па крутых сцяжынках нас вядзе.

І не прагла б сэрца гэтак песняў,

калі б іх спявалі кожны дзень.

 

 

*

Запрашаюць родныя мясціны,

спадчына дзядоў, зямля бацькоў:

«Прыязджай! З плячэй турботы скінеш,

адпачнеш ад сходаў і званкоў».

 

Мне ў паход збірацца — не цурацца:

кайстру на плячо — і ў добры пуць!

Языку дарогі не пытацца —

сэрца і душа туды вядуць.

 

 

*

Зберажы мяне, суровы лёс мой,

ад людзей разбэшчаных і злых,

зберажы яшчэ мяне ад лёстак,

ад пахвал няшчырых, паказных.

Дай мне, лёс, сяброў надзейных,

верных,

дай мне спадарожнікаў такіх,

каб я з імі мог ісці наперад

па раўнінах і гарах крутых.

Дай мне, лёс, такую прагу сэрца

і такі пякучы неспакой,

каб мне часу не было памерці,

ірвучыся ў несціханы бой.

 

 

*

За акном вагона — дзень вясенні,

промні, цені і зялёны тлум.

Маладым зіхценнем летуценні

адганяюць сум старэчых дум.

 

Верыцца: як толькі перарвецца

неўгамонных колаў перастук,—

зараз жа зальецца песняй вечнай

пад блакітным купалам жаўрук.

 

Колькі год мне —

пяцьдзесят ці дваццаць?

Паспрыяй, староначка мая,

каб табой здзіўляцца, захапляцца

па-юнацку мог шчэ доўга я!

 

*

Адцвілі блакітныя пралескі,

зацвітае белы кураслеп.

Цеплыню праменіць край палескі,

нібы з печы выцягнуты хлеб.

 

*

Галасісты ў гаспадыні певень,—

дзякуй, да святла шчэ разбудзіў.

Каб не ён, праспаў бы я, напэўна,

мо мільёны з’яў, праяў і дзіў.

Як даўно я не ўставаў на золку,

не збіваў з травы расінак шкла

і не бачыў, як не хочуць зоркі

паміраць пад стрэламі святла!..

Дзесьці ў садзе птушка заспявала,

я стаю, гадаю: дрозд ці шпак?

Рэдка тут бываю, забываю

пах жывіцы і цыбулі смак.

Прахалода вісне каля броду,

і ніхто шчэ бродам не брыдзе...

На кароткіх хвалях мне з усходу

шле радыёграмы новы дзень.

 

*

Прывітанне залатому ранку!

Прывітанне сонечнаму дню!

Любая, табе я на марзянку

пераклаў лістоты лапатню.

 

Расшыфруеш — страх свой пераступіш,

станеш чараўніцай з чараўніц,

для якіх на свеце ўсё даступна

і няма ніякіх таямніц.

 

*

Успаміны — як марскія міны:

плаваюць затоена між хваль,

патрывожыш — страшны выбух грымне

напалам расколе блізь і даль.

Злева — тое, что было з табою,

справа — тое, з чым пайшлі сябры.

Ты ж — мяжой між радасцю і болем,

як між днём і ноччу — бліск зары.

 

*

Маладымі час мы падганялі:

вось бы скончыць школу ды хутчэй

пашпарт атрымаць і — за штурвалы,

да варштатаў, доменных пячэй.

 

А цяпер бы рады замарудзіць

спелых дзён імклівую хаду,

каб шчадрэй, спакойней ліўся ў грудзі

пах укропу і пшанічны дух.

 

*

Выступае ветэран у клубе

з успамінам пра далёкі бой,

і дрыжаць ад хвалявання губы,

і шчака зарошана слязой.

 

Шмат гадоў з тае пары мінула,

шмат бяды-жуды сплыло вадой,

а яму ўсё чуецца, як кулі

свішчуць над русявай галавой;

 

а яму ўсё бачыцца: за рэчкай

харкае агнём варожы дот

і пад сонцам — гэтак недарэчна! —

падаюць сябры на мокры лёд.

 

 

*

Незагойнай ранай будзе вечна

памяць пра забітых на франтах;

вывяраем ёй мы чалавечнасць,

вымяраем пройдзены свой шлях.

 

Абеліскі на магілах брацкіх

сталі нам святыняю святой:

мы да іх прыходзім і схіляцца,

і ўздымацца сэрцам і душой.

 

 

*

У вайну сапёры мост пантонны

вось на гэтым месцы навялі.

Танкі, самаходкі, пяцітонкі

па тым мосце на прарыў ішлі.

 

А цяпер тут зарасла дарога.

Закапаўся носам у пясок

да калка прывязаны вяроўкай

аднамесны доўблены чаўнок.

У чаўнок я сеў — ён загайдаўся,

па вадзе разбегліся кругі...

І пантонны мост мне прыгадаўся,

што злучыў навекі берагі:

бераг правы, дзе шапочуць травы,

з левым, дзе ў садах шчыруе спас.

 

Нездарма прыгожым словам «Слава»

землякі назвалі свой калгас —

слава той ваеннай пераправе

і байцам чырваназорым слава,

што з палону вызвалілі нас!

 

*

Па-над намі ціха праплывае

воблака

і ў промнях растае.

Пахне сонцам мята палявая.

Пахнуць мятай валасы твае.

 

Хмеліць голаў прэлы дух падбелу.

Ліст асіны ззяе ці герань?

Дзень гарыць рабінай недаспелай.

Вусны твае спеласцю гараць.

 

Верасень-маляр залоціць шчодра

кудзеркі бярозавых прысад.

Дыхае прырода ўся пяшчотай.

Сэрца рве пяшчотны твой пагляд.

 

 

*

«Каб ніхто не змог цябе сурочыць,

прысмуціць да брыдкай і старой,

апранай навыварат сарочку,

спаць кладзіся да сцяны спіной»,—

павучала так мяне матуля,

калі быў прыгожы, малады,

нібы й праўда сэрца яе чула,

што змарную юныя гады;

што зраднюся я з кійком бадзягі,

зоркапад і вецер палюблю,

наталіць дапытлівасці смагу

не змагу і змераўшы Зямлю.

 

...Пасівеў, а ўсё яшчэ ў дарогу

клічуць горны і надзей і мар.

Не баюся я цяпер нічога:

ні сурокаў, ні прысмут, ні чар.

 

Спаць кладуся, дзе засцігне ночка,

тварам да сцяны ці да агню

і гляджу на потную сарочку,

як на непатрэбную браню.

 

Падсцялю пад бок сабе саломкі,

што мякчэй за тысячу пярын...

Падары мне, ночка, сон салодкі,

залацісты ранак падары!

 

*

Вадаспад — не выкрутас прыроды,

ён — вады такі ж нармальны стан,

як і пара, іней, горы лёду,

снег, раса ці ранішні туман.

 

Толькі тут — да ісціны імкненне,

хоць і ўніз, але няспынны рух,

у падзенні, самапрыніжэнні —

сіла волі і бунтарскі дух.

 

*

За сталом сядзім з табой гадзіну,

курым цыгарэты,

п’ём віно.

Пахам сырадою вечар сіні

цэдзіцца праз жоўтае акно.

 

Упрыскокі кружацца ўспаміны,

як даўным-даўно ў нямым кіно:

мітусяцца цені,

а карціны,

той, адной, рэальнай, не відно,—

чым жылі

(не хлебам жа адзіным!)

і куды жыццё нас прывяло?

Што згубілі, плывучы па плыні?

Што знайшлі, спусціўшыся на дно?

 

Вяжам успамінаў блытаніну,

курым цыгарэты, п’ём віно

і не бачым, што не вечар сіні —

ноч густая лезе ўжо ў акно.

 

*

Расказала мне бабулька Ганна

не паданне — выпадак з жыцця:

— Быў калісьці ў пана за фурмана

паляшук Бацянчык Савасцян;

жвавы хлопец, да язды ахвочы,

ён на козлах мо аб’ездзіў свет.

Давялося пабываць аднойчы

Савасцяну нават у Маскве.

 

Як вярнуўся, збегліся суседзі,

абступілі панскага слугу:

«Раскажы, што бачыў ты на свеце».

Адказаў той:

«Бачыў я дугу.

Не дуга, скажу я вам, а — лялька!

Больш нідзе не сустракаў такіх,

фарбамі вясны размалявана,

медныя бразготкі і званкі...

Стужкамі агністымі прыбрана,

а на версе — конік залаты...»

 

Мужыкі пытаюць Савасцяна

пра дамы, дарогі і масты,

пра жыццё-быццё людзей, пра цэны

на пяньку, на хлеб і на свіней...

 

Савасцян адно вядзе нязменна:

«Ну й дуга! Каб гэткую ды мне...»

Савасцяны не перавяліся,

хоць наўкол чуваць тэхнічны гул,

хтосьці чуе, як шапоча лісце,

хтосьці бачыць зорную дугу.

 

*

Інтрыганы зноў плятуць інтрыгі,

разбаўляюць праўду злой маной.

І плывуць інтрыгі, нібы крыгі

па Дняпры парою веснавой:

 

нетаропка, велічна, паважна,

без пагроз, ды сунуцца наўпрост,

нібы незнарок, у палю плясне,

і глядзіш — хістаецца ўжо мост —

мост павагі, шчырасці, давер’я,

дабраты і шчодрасці людской,

па якім сцягі праносіць вернасць

над жыцця бурліваю ракой.

 

Інтрыганам вернасці не трэба,

даспадобы ім грызня, падман.

Запусціць суседу ў вока стрэмку

марыць падкалоднік-інтрыган.

 

І хаця жывём мы ў век прагрэсу,

атамных падлодак і ракет,

як нам не хапае ледарэзаў,

каб інтрыгі-крыгі білі ўшчэнт!

 

*

Пазірае месяц крутарогі

на лугі, палеткі і бары,

залаціць вандроўнікам дарогі,

закаханым сцежкі серабрыць.

 

А для тых, хто з нешчаслівым лёсам

хто жыццю не рад ад звад і здрад,

сініць ён смугой рачныя плёсы,

лье ў віры нішчымніцу прынад.

 

*

У краіне, дзе няма галодных,

дзе правы ў руках працаўніка,

на нястачу нейкіх джынсаў модных

сорамна вам, хлопцы, наракаць.

 

Джынсы што? З тканіны-мешкавіны

самыя звычайныя штаны...

Нам важней, каб выраслі ў Айчыны

верныя ёй волаты-сыны.

 

*

Не кляніся, хлопча, не маліся

напаказ — ты ж не распусны дзяк,

што прывык лавіць людскую літасць,

як жабрак падораны пятак.

 

*

«Дамаганне славы — шчэ не слава»,—

гаварыў так мудры Саламон.

 

Непрыкметны быў, як лістам слаўся,

а прыўзняўся — стаў усім відзён.

Стаў відзён з усіх бакоў народу

і трымай адказ, як на судзе:

чым жывеш ты? Што ясі? Як робіш?

Чым рашыў парадаваць людзей?

 

Ад вачэй цікаўных не схаваеш

ні намераў добрых, ні благіх.

Чым вышэй пасаду, званне маеш,

тым цяжэй таіць свае грахі.

 

І калі ты сэрцам ненадзейны,

а душой глухі, нібы сцяна,

не ўратуе моднае адзенне

і лісліва-гнуткая спіна,—

 

будуць тыцкаць пальцам і смяяцца,

сарамаціць, здзекавацца, кпіць.

Сам на гэта напрасіўся, браце,

калі пяўся знакамітым быць.

 

Для павагі трэба мець падставу —

розум, сілу, творчай працы плён.

Дамаганне ж славы — шчэ не слава,—

гэта ведаў мудры Саламон.

 

*

Медуніца — сіняе з чырвоным —

на лясной палянцы зацвіла.

Сіняву прынёс ёй вецер вольны

з неба, па якім яна плыла;

чырвань, а дакладней — шчок румянец

сонечныя промні ёй далі,

зелень лісця — ад начных туманаў,

мёд салодкі — горкі пот зямлі.

 

*

Пахавалі беднага паэта,

скончыўся яго цярністы шлях.

Рамачка жалобная з партрэтам

патанае ў кветках і вянках...

 

Блізкія, сябры стаяць гаротна

над журбою свежага капца:

у шарэнзе паэтычнай роты

стала менш на аднаго байца...

 

*

Паплавок ляжыць маўклівай кропкай

на вадзе, прыціхлай, нібы ў сне.

Есць карась прынаду нетаропка,

ты ж чакай, пакуль ён праглыне.

 

Праглыне, пацягне лёску ўдалеч

і патопіць чуйны паплавок.

Я — рыбак не дужа каб удалы,

ды змагу падсеч, зрабіць рывок.

 

*

Памірае на самоце ў вёсцы

дзед, што перажыў аж тры вайны.

Жонка — пяць гадоў як на пагосце,

дзесь далёка ў горадзе сыны...

 

Занядужаў, злёг, відаць, не ўстане...

І няма каму вады падаць...

 

Гэта ўзяў я не з жыцця — з раманаў,

з тых, якіх не раю вам чытаць.

Там усё — надумана, шаблонна,

дзеля моды, паказной красы.

Дзед памёр.

Ды хіба ж толькі сёння —

паміралі ўсе ва ўсе часы.

 

Адамкнуць у неўміручасць браму

шчэ не здолеў ні адзін манах.

Прыйдзе час — і мы памром таксама,

хто на цёплай печы, хто ў снягах.

 

І не ў тым бяда, што бацьку вочы

закрываюць не заўжды сыны,—

маладым наперад трэба крочыць,

будуць хай у клопатах яны!

 

*

Каласок на тоненькай сцяблінцы

налівае зерне спакваля;

вось ужо схіліўся нізка-нізка,

нібы просіць:

«Памажы, зямля!

Дай мне сілу выстаяць пад ветрам,

дай мне час да спеласці дажыць,

і тады я галавою светлай

упаду пад вострыя нажы».

 

*

Забубнуе ноччу дождж у шыбы

кроплямі буйнымі, як той шрот,

і прысніцца сон знаёмы: нібы

барабаны клічуць у паход.

 

Прагрукоча гром каманду: «Смірна!»

Я сябе ў страі адчую зноў...

А прачнуся — дождж бубнуе мірны.

Не трывож ты, дождж, прыгожых сноў!

 

*

У лясным зацішку ля крыніцы

чэрвеньскім бясхмарным парным днём

я сустрэў звяроў: прыйшлі напіцца

чуйная ласіха з ласянём.

 

Капытамі мацалі дарогу,

выбіралі, дзе яна цвярдзей,

расстаўлялі цыркулямі ногі,—

дужа слізкі быў размоклы глей.

 

Галавою рупная ласіха

падштурхнула сына да вады

і, пакуль ён піў, стаяла ціха,

засланяла целам ад бяды.

 

А пасля ўжо і сама прыпала

да струменя, чыстага як шкло.

А над лесам залатым бакалам

сонца ззяла і ў зеніт плыло.

 

*

Павучыну-сетку на бярозку

крыважэрны нацягнуў павук,

на абед хацеў злавіць ён мошку,

а папаў у пастку майскі жук.

 

Велікан у панцыры адменным

на танюткіх нітачках павіс

і, сляпы ад сонечных праменняў,

не ўтаропіць ён, дзе — верх, дзе — ніз,

і не можа вырвацца з палону

без чыесьці дапамогі, сам:

крыл ні распусціць, ні ўзяць разгону,

ні апоры цвёрдае нагам...

 

П’е павук яго жывыя сокі,

чыніць нетаропка свой разбой.

...Бедны жук! Хацеў лятаць высока,

а завіс між небам і зямлёй.

 

*

Шамаціць па травах цёплых дожджык —

нежаданы госць у час касьбы.

Развядзе ён земляныя дрожджы,

на дражджах тых вырастуць грыбы:

сыраежкі, валуі, абабкі,

рыжыкі, грузды і казлякі,

там глядзіш — карычневыя шапкі

вылузнуць з травы баравікі.

 

Толькі ў лес ты гэтак вось, улегцы,

бы да цешчы ў госці, не ідзі,—

пакладзі ў кашолку скібку хлеба

і шматочак сала пакладзі.

Як бы шчодра ні дарыла лета,

давядзецца добра паблукаць:

чым смачнейшы грыб — запомні гэта,—

тым цяжэй даводзіцца шукаць.

 

*

Да крыніцы ходзяць не па святах —

да крыніцы ходзяць кожны дзень,

кланяюцца не багам распятым

і не мёртвай,

а жывой вадзе.

 

Верылі ў яе здаўна славяне,

ажывіць хацелася ім тых,

хто забіты быў рукой паганай

у баі

ці на шляхах глухіх.

 

Вось і я схіляюся ў паклоне

над крынічкай,

п’ю ваду з яе,—

ледзяная, ажно зубы ломіць,

ды якую сілу ў жылы лье!

 

*

Я не Фауст, вечна не хачу быць

маладым. Няхай імчыцца час!

Добра мне і з пасівелым чубам

і без чуба — з лысінай, як таз.

 

Спелы колас, дам я семя руні

і закончу свой жыццёвы шлях.

Толькі б ты была заўсёды юнай,

родная палеская зямля!

 

*

Пухірамі лужына булькоча —

верны знак, што дождж ідзе на спад.

Бы пустую бочку, гром пакоціць

хмару за прамоклы далягляд.

І заззяюць сонечныя промні

на расінках вастрадзюбых траў.

Вось тады і будзе грэх не ўспомніць,

як пярун у небе грукатаў;

як маланкі ў ярасці імклівай

раздзіралі хмар жалобны крэп.

Хтосьці скажа: «Пракаціўся лівень...»

Мне ж вядома: падаў з неба хлеб.

 

*

Вырастаў я пад крылом Айчыны,

ды дзяцінства ружай не цвіло.

Забяліць хоць трошкі боршч нішчымны

не заўсёды ў хаце чым было.

Адрывала ад сябе матуля,

толькі б накарміць нас і адзець...

Ды, бывала, шчыра так прытуліць,

на галоўкі рукі пакладзе:

«Не гнявіце бога, жыць шчэ можна —

бульба ёсць, цыбуля, талакно,

толькі ў свеце не было б трывожна,

толькі быў бы на зямлі спакой...»

 

Скажаце мне: прымітыў вясковы,

беднасць мар, жаданняў і патрэб?

Не! Выснова мудрасці жыццёвай

тых, хто знае, скуль бярэцца хлеб;

тых, хто сэрца не прадаў спакусам,

хто няздатны да пустых размоў,

хто паслаў на фронт сыноў бязвусых

і не прычакаўся іх дамоў;

хто душою не прымае войнаў,

бо расціць і гадаваць прывык.

 

...Столькі ўжо гадоў жывём

спакойна,—

не гняві ты бога, злы язык!

 

*

Адплываюць дзённыя турботы,

як чаўны з травою па Дняпры,—

дзесьці там, за дальнім паваротам,

растаюць у полымі зары.

Растаюць, нібы згараюць свечкі

ці знікаюць здані-міражы...

Я зусім не думаю пра вечнасць,

мне б хаця сваё жыццё пражыць.

Мне б дабрацца толькі да крыніцы,

што блішчыць бяздонным зорным дном

там змагу напіцца і памыцца,

каб заснуць здаровым крэпкім сном.

 

*

Вечарэе. Дрэмле наваколле.

Пахне даўкай спеласцю палын.

Хлапчукі на конях едуць полем,

як героі тураўскіх былін.

 

Ім бы на галовы шчэ шаломы,

дзіды ў рукі, да грудзей — шчыты...

Высіцца курганам торп саломы,

цьмой арды бягуць з лагчын кусты,

і туман плыве па-над ракою,

і над лесам — сполахі зарніц...

 

Прэч вы, здані!

Не таптаць ніколі

нашай нівы ботам чужаніц!

 

*

Адцвіло, адшапацела лета,

калабком скацілася з гары.

І стаіць бярозка без берэта,

растрапалі косы ёй вятры.

 

Лісцявею жоўтага мяцелі

сцежкі ў гай і з гаю замялі,

без пуцёўкі к мору адляцелі

журавінным ранкам жураўлі.

 

Я стаю на ўзгорку і дзіўлюся:

сам, здаецца, ціха ў даль плыву,

пер’е сыплюць мне лябёдкі-гусі,

прылятае... снег на галаву.

 

*

Каля школы дружна піянеры

разбіваюць свой фруктовы сад.

Пройдзе час — антонаўкі і бэры

квеценню ўпрыгожаць далягляд.

 

Зазіраючы глыбока ў далі,

трэба сёння пазбягаць бяды,

каб у рукі брудныя не ўпалі

чыстыя і спелыя плады.

 

*

Ёсць такая вёска — Лістапады

між зарослых ельнікам далін:

дваццаць хат, цяністыя прысады

і замкнуты вечна магазін.

 

Я прыйшоў сюды, шчэ ліст не падаў

ні з бяроз, ні з клёнаў, ні з асін,

не ліняла над калгасным садам

ад дажджоў няспынных неба сінь,

 

не глядзелі дружна з палісадаў

катахі агністыя вяргінь,

таямніцу іншых даляглядаў

не шаптала вербам рэчкі плынь.

 

Але колькі чуласці, спагады

прачытаў я ў позірках жанчын!

І ад тых спагадлівых паглядаў

зразумеў: не госць я тут, а — сын.

 

*

То не сіла, што жыццё касіла,

наганяла жудасці і страх.

Наша сіла верай акрыліла

і адкрыла ў будучыню шлях.

 

Наша сіла звадна не хадзіла,

не чыніла гвалту па дварах.

Наша сіла радасцю зрабіла

працу ля станкоў і на палях.

 

Наша сіла вёсак не паліла,

немаўлят не вешала ў ярах.

Наша сіла ворага разбіла,

мір і шчасце — на яе сцягах.

 

*

Маладым сюды я ўжо ніколі

не вярнуся — праплыла вясна.

Наракаць не стану я на долю —

не была бязлітаснай яна:

правяла скрозь стынь, бяду і голад,

правяла скрозь праведнасць і грэх,

навучыла горда несці голаў

пад фанфары і сабачы брэх.

 

*

Ападае ціха лісце з клёнаў

на траву, на чорную раллю,—

жоўтыя гарачыя далоні

прыкрываюць стылую зямлю.

 

Адмахала светлай грывай вецце

і запону скінула далоў.

Снегавыя хмары кружыць вецер

над гаючай цішынёй палёў.

 

*

Дзень як дзень —

з марозам, ветрам, сонцам.

Родны Мінск — нястомны працаўнік,

Плямы фарбаў на тваёй спяцоўцы —

як святочнай радугі агні.

 

*

Не хачу я думаць, што ўжо хутка

апусцее мой любімы сад

і развесіць на галінках гнуткіх

камякі халодны снегапад.

 

Я не з тых запаслівых і слынных,

што бар’еры ўмеюць прабіваць,

для сябе

і крыж і дамавіну

па знаёмству могуць заказаць.

 

*

Праляціць жыццё дрыготкай знічкай,

упадзе — не знойдзеш у траве.

Верш мой,

як засмяглая крынічка,

у нябыт бязгучна адплыве.

 

Праз гады якісьці там даследчык

пыл архіўны раптам варухне,

незнарок рукой сваёй старэчай

гэтыя лісткі мае кране,—

 

зазвіняць яны, як струны гусляў,

што зрабіў калісьці маладым,

і я зноўку да жывых вярнуся

песняй

ці хаця б радком адным.

 

 

*

Часу бег у розных вымярэннях

адчуваць умее чалавек:

ад калыскі да труны — імгненне,

ад разлукі да спаткання — век.

 

*

Як абрус на кроснах маці ткала —

выпускала лебедзем чаўнок,

нітачку да ніткі падбірала,

бёрдам ёмка падбівала ўток,

каб узор старонкі нашай роднай

веснавой вясёлкаю зіхцеў,

пасаваў застольнаму настрою,

радаваў і весяліў гасцей,—

так і мы зямлі сваёй прасторы

прыбіраем квеценню садоў,

вышываем велічныя ўзоры

ніткамі чыгунак,

бальшакоў;

каб мацнела ў свеце песня міру

і садружнасць працавітых рук,

прад гасцямі

рассцілаем шчыра,

як абрус,

край любы — Беларусь.

 

1980—1982

 

 




Тэкст падаецца паводле выдання: Жычка Хв. Абрус: Вершы. - Мн.: Маст. літ., 1985. - 95, с. іл.