epub
 
падключыць
слоўнікі

Дэшыэл Хэмет

Адна гадзіна

— Пазнаёмцеся, гэта — містэр Кроствэйт, — сказаў Вэнс Рычманд.

Кроствэйт, які сядзеў, заціснуты ў адно з шырокіх крэслаў, што стаялі ў кабінеце адваката, буркнуў нешта ў сувязі з адбыўшайся прэзентацыяй.

Гэты Кроствэйт быў чалавек-пухір велізарных памераў, запхнуты ў зялёны клятчасты гарнітур, што аніяк не памяншаў яго габарытаў. Гальштук быў увасабленнем безгустоўнасці, пераважна жоўтых адценняў, з дыяментавай зашчэпкай у цэнтры. Камяні былі начэплены і на пухлыя пальцы. Ад друзлага тлушчу рысы твару расплыліся, у выніку яго круглы чырвоны твар быў здатны толькі на адзін выраз — незадаволеную свінскасць, што было звыклай для яго мінай. Ад Кроствэйта моцна патыхала джынам.

— Містэр Кроствэйт з'яўляецца прадстаўніком кампаніі па вытворчасці вогнетушыцеляў на ціхаакіянскім узбярэжжы, — пачаў расказваць Вэнс Рычманд, пасля таго як я ўсеўся ў крэсле. — Яго кантора — на Керні-стрыт, непадалёк ад Каліфорнія-стрыт. Учора ў 14.45 ён пайшоў у сваю кантору. Аўтамабіль маркі «Гудзон» пакінуў перад уваходам у будынак, не заглушыўшы рухавіка. Праз дзесяць хвілін ён вярнуўся. Машыны на месцы не было.

Я зірнуў на Кроствэйта. Той сядзеў, утаропіўшыся ў свае тлустыя калені і не выказваючы аніякай цікавасці да слоў адваката. Я адразу ж перавёў позірк на Вэнса Рычманда; той, з чыста паголеным шэрым тварам і хударлявай фігурай, выглядаў куды якім прыгажуном побач са сваім пухлявым кліентам.

— Праз пяць хвілін пасля таго, як містэр Кроствэйт вылез з машыны і пайшоў у кантору, — працягваў адвакат, — на рагу Клэй і Керні-стрыт загінуў пад коламі аўтамабіля чалавек па прозвішчы Ньюхаўс, уладальнік друкарні, той што на Каліфорнія-стрыт. Хутка пасля здарэння паліцыя адшукала аўтамабіль, усяго за квартал ад месца здарэння, на Мантгомеры-стрыт каля Клэй-стрыт.

Здарэнне даволі зразумелае. Нехта адразу ж пасля таго, як містэр Кроствэйт увайшоў у кантору, украў машыну і, пагнаўшы яе на поўнай хуткасці, наехаў на Ньюхаўса, потым, напалоханы тым, што здарылася, кінуў аўтамабіль і знік. А цяпер уявіце становішча, у якім апынуўся містэр Кроствэйт: тры дні таму, едучы за рулём, відаць, крыху неасцярожна...

— П'яны, — сказаў без усялякіх эмоцый Кроствэйт, не падымаючы вачэй ад абцягнутых клятчастай тканінай каленяў, хрыпла-сіплаватым голасам, які бывае ў людзей з добра прапітай глоткай.

— Едучы за рулём, відаць, крыху неасцярожна па Ван-Нес-авеню, — працягваў Вэнс Рычманд, не звяртаючы ўвагі на рэмарку кліента, — містэр Кроствэйт збіў мінака. Той чалавек не надта пацярпеў і атрымае вельмі шчодрую кампенсацыю за нанесеную шкоду. Але мы павінны з'явіцца ў суд у наступны панядзелак па абвінавачванні ў неасцярожным кіраванні аўтамабілем, і баюся, што ўчарашняе здарэнне, у час якога быў забіты той самы друкар, можа нарабіць нам шкоды.

Ніхто не лічыць, што Кроствэйт быў у машыне, калі тая наехала на друкара, — у нас ёсць шмат доказаў, што яго там не было. Але баюся, як бы гэта здарэнне не павярнулі супраць нас, калі будуць разглядаць выпадак на Ван-Нес-авеню. Як адвакат я ведаю, колькі ачкоў можа набраць, калі захоча, абвінаваўца на тым нязначным факце, што адна і тая ж машына наехала на чалавека на Ван-Нес-авеню, а ўчора збіла яшчэ аднаго чалавека.

Зразумела, самае горшае, што можа здарыцца, дык гэта тое, што замест звычайнага штрафу містэра Кроствэйта могуць пасадзіць у гарадскую турму на трыццаць або шэсцьдзесят дзён. Варыянт даволі непрыемны, і менавіта яго мы хацелі б...

— Чорт яго вазьмі, — зноў загаварыў Кроствэйт, па-ранейшаму не адводзячы вачэй ад каленяў.

— Вось менавіта яго мы хацелі б пазбегнуць, — працягваў адвакат. — Мы гатовы заплаціць суровы штраф, якога і трэба чакаць, бо здарэнне на Ван-Нес-авеню адбылося па віне містэра Кроствэйта. Але мы...

— П'яны ў дошку, — буркнуў Кроствэйт.

— Але нам не хацелася б, каб другое здарэнне, да якога мы не маем ніякага дачынення, кінула неапраўданы цень на менш сур'ёзную справу. У сувязі з гэтым мы хацелі б знайсці асобу альбо асоб, што ўкралі машыну і збілі Джона Ньюхаўса. Калі іх знайсці да нашага паяўлення ў судзе, нам не будзе пагражаць магчымасць стаць ахвярамі іх злачынства. Як вы лічыце — іх можна знайсці да панядзелка?

— Паспрабую, — паабяцаў я, — хоць гэта не...

Чалавек-пухір перабіў мяне, вылез з крэсла і адшукаў тоўстымі пальцамі ў камянях гадзіннік.

— Тры гадзіны, — сказаў ён. — У мяне прызначана гульня ў гольф на палову чацвёртай. — Кроствэйт узяў са стала капялюш і пальчаткі. — Дык знайдзіце іх. Страшэнна непрыемна апынуцца ў турме.

І пайшоў, перавальваючыся, да дзвярэй.

З канторы адваката я накіраваўся да будынка суда, дзе, паблукаўшы некалькі хвілін па калідорах, нарэшце знайшоў паліцэйскага, таго самага, які з'явіўся на рагу Клэй і Керні-стрыт праз некалькі секунд пасля таго, як аўтамабіль наехаў на Ньюхаўса.

— Я якраз выходзіў з суда — і тут бачу, як за рог на Клэй-стрыт імчыць машына, — пачаў расказваць патрульны — мажны бландзін па прозвішчы Кофі. — Потым бачу — там збіраюцца людзі, ну, я пайшоў туды і ўбачыў на зямлі гэтага Джона Ньюхаўса. Ён быў ужо мёртвы. З паўдзесятка чалавек бачылі, як яго збіла машына, а адзін нават запомніў яе нумар. Машыну знайшлі кінутай адразу ж за рагом, на Мантгомеры-стрыт. Было відаць, што яна рухалася ў паўночным кірунку. У той час, калі аўтамабіль наехаў на Ньюхаўса, у ім былі два мужчыны, але ніхто не паспеў заўважыць, як яны выглядалі. Калі знайшлі машыну, у ёй ужо нікога не было.

— У якім кірунку ішоў Ньюхаўс?

— У паўночным, па Керні-стрыт, і ўжо на тры чвэрці перайшоў Клэй-стрыт, як на яго наехала машына. Аўтамабіль таксама рухаўся ў паўночным кірунку па Керні-стрыт і на Клэй-стрыт павярнуў на ўсход. Відаць, вінаватыя ў тым, што здарылася, не толькі тыя, хто ехаў у машыне — так мне сказалі сведкі. Ньюхаўс ішоў па вуліцы, утаропіўшыся ў нейкую паперку, што трымаў у руцэ. Я знайшоў у руцэ нябожчыка папяровыя грошы — замежную банкноту — і, мяркую, што менавіта яе ён і разглядаў у той момант. Лейтэнант лічыць, што гэта галандскія грошы — сто флорынаў — так ён сказаў.

— Даведаліся што-небудзь пра тых двух, што былі ў машыне?

— Не, нічога! Мы апыталі ўсіх, каго маглі знайсці ў раёне Каліфорнія і Керні-стрыт — там, дзе ўкралі машыну, а таксама паблізу Клэй і Мантгомеры-стрыт — дзе яе кінулі. Але ніхто не мог узгадаць, каб хто-небудзь садзіўся ў машыну або вылазіў з яе. Уладальніка машыны на той момант у ёй не было, так што, на маю думку, яе проста ўкралі. Спачатку я думаў, што справа крыху цёмная. У Джона Ньюхаўса за два ці тры дні да здарэння з'явіўся сіняк пад вокам. Мы праверылі гэты факт і даведаліся, што ў яго некалькі дзён таму быў сардэчны прыступ — і, падаючы на падлогу, ён напароўся тварам на крэсла. Тры дні ён хварэў — і ўпершыню выйшаў з дому толькі за паўгадзіны да здарэння.

— Дзе ён жыў?

— На Сакрамента-стрыт, на выездзе з яе. У мяне недзе запісаны яго адрас.

Паліцэйскі пагартаў свой зашмальцаваны блакнот — і я атрымаў нумар дома нябожчыка, прозвішчы і адрасы сведкаў здарэння, якіх апытаў Кофі.

Атрымаўшы ўсю наяўную інфармацыю, я пакінуў паліцэйскага ў спакоі.

Наступным крокам было вывучэнне наваколля тых месцаў, дзе ўкралі аўтамабіль і дзе яго кінулі, а таксама апытанне сведкаў. Паколькі намаганні паліцыі аказаліся марнымі, было мала шанцаў знайсці што-небудзь вартае ўвагі, але я не мог толькі па гэтай прычыне адмовіцца ад вышукаў. Праца дэтэктыва на дзевяноста адсоткаў уяўляе сабой збор дэталяў — і ўсе іх трэба атрымаць, наколькі гэта магчыма, з першых рук, не зважаючы на тое, хто да цябе вёў следства па гэтай справе.

Аднак перад тым як пачаць вышук у гэтым кірунку, я вырашыў зайсці ў друкарню, што належала нябожчыку — яна знаходзілася за тры кварталы ад будынка суда, — і даведацца, ці чулі яе служачыя што-небудзь цікавае для мяне.

Установа, якая належала Ньюхаўсу, займала паверх невялікага будынка на Каліфорнія-стрыт, паміж вуліцамі Керні і Мантгомеры. З боку вуліцы ў ёй была адгароджана канторка, што злучалася калідорам з друкарняй, якая знаходзілася з тыльнага боку будынка.

Адзіным чалавекам у канторы, калі я зайшоў туды з вуліцы, быў малога росту паўнаваты бландзін гадоў пад сорак у кашулі з кароткімі рукавамі, які сядзеў за сталом, звяраючы лічбы, запісаныя ў гросбусе, з тымі, што былі на паперах, цэлы стос якіх ляжаў побач.

Я прадставіўся, паведаміўшы, што з'яўляюся аператыўным супрацоўнікам вышукнога агенцтва «Кантыненталь», якое мае цікавасць да справы, звязанай са смерцю Ньюхаўса. Чалавек у канторы назваўся Бенам Соўлсам, сказаў, што працуе ў друкарні Ньюхаўса майстрам. Мы паціснулі адзін аднаму рукі. Соўлс запрасіў мяне сесці ў крэсла насупраць, адсунуў убок паперы, кнігу, з якімі працаваў, і з агідай на твары паскроб галаву алоўкам.

— Гэта жахліва! — усклікнуў ён. — Тут увесь час то адно то другое, спраў — па горла, а я мушу корпацца ў гэтых паперах, хоць нічога ў іх не разумею.

Соўлс перапыніў размову, каб адказаць на тэлефонны званок.

— Так... Гэта Соўлс... Яны якраз у рабоце... Я перадам іх вам не пазней паўдня ў панядзелак. Я ведаю, што мы абяцалі надрукаваць іх яшчэ ўчора, але... Я ведаю! Ведаю! Але ў сувязі са смерцю боса спазніліся. Растлумачце гэта містэру Кроствэйту... Абяцаю перадаць вам іх у панядзелак раніцай, будзьце ўпэўнены! — Соўлс раздражнёна кінуў трубку на апарат і зірнуў у мой бок. — Падумаць толькі, ягоная машына збіла шэфа, і ён тым не менш лічыць прыстойным уздымаць вэрхал, калі крыху спазніліся з заказам!

— Кроствэйт?

— Ага, — я гаварыў з яго служачым. Мы друкуем яму нейкія рэкламныя лісткі — паабяцалі зрабіць іх учора, але тут загінуў бос, нанялі пару новых людзей — вось і затрымаліся. Я тут восем год працую, і гэта першы раз, калі мы спазніліся з выкананнем заказу — а ўсё адно кожны кліент горла дзярэ. Калі б мы працавалі як іншыя друкарні, дык яны б прызвычаіліся і чакалі, але мы былі да іх занадта добрыя. Ну і Кроствэйт! Як можна верыць у прыстойнасць гэтага чалавека, ён жа ведае, што бос загінуў пад коламі менавіта ягонай машыны?

Я спачувальна кіўнуў галавой, пасунуў у бок Соўлса сігару і, пачакаўшы, калі ён запаліць, спытаў:

— Вы сказалі нешта пра тое, што нанялі некалькі чалавек. Навошта?

— Так. Містэр Ньюхаўс звольніў двух рабочых на мінулым тыдні — Філчэры і Кі. Ён даведаўся, што яны належаць да арганізацыі «Індустрыяльныя рабочыя свету», і таму вызначыў ім час на зборы.

— Што, з імі былі нейкія праблемы, нешта такое апрача іх сяброўства ў прафсаюзе?

— Не, яны былі даволі добрыя работнікі.

— Можа, з імі ўзніклі праблемы пасля звальнення? — спытаў я.

— Сапраўдных праблем не было, хоць яны ўспрынялі гэта вельмі эмацыйна. Перад тым як пайсці ад нас, усюды выступалі з заявамі.

— Памятаеце, калі гэта здарылася?

— На мінулым тыдні, у сераду, здаецца. Так, у сераду, бо я наняў двух новых рабочых у чацвер.

— Колькі чалавек у вас працуе?

— Трое, апрача мяне.

— Містэр Ньюхаўс часта хварэў?

— Хварэў, але не так сур'ёзна, каб часта не выходзіць на працу, але ўсё ж раз-пораз сэрца напамінала пра сябе, і ён дзён сем-дзесяць мусіў быць у ложку. Ён ніколі, у поўным сэнсе, не адчуваў сябе добра. Займаўся толькі канцылярскімі справамі, друкарскія — былі за мной.

— Калі ён захварэў гэты, апошні раз?

— Жонка Ньюхаўса пазваніла ў аўторак раніцай і паведаміла, што ў яго чарговы прыступ і што яго не будзе на рабоце некалькі дзён. У кантору ён прыйшоў учора, гэта значыць у чацвер — на хвілін дзесяць.

— Як ён выглядаў — быў вельмі хворы?

— Не вельмі. Вядома, ён ніколі не выглядаў добра, але ўчора я не заўважыў значнага адхілення ад яго звычайнага стану. Мяркую, што гэты яго апошні прыступ быў не такі моцны, як большасць папярэдніх — звычайна ён быў прыкаваны да ложка тыдзень ці больш.

— Перад тым як пайсці, ён паведаміў, куды накіроўваецца? Я таму пытаю, што, паколькі Ньюхаўс жыў на Сакрамента-стрыт, ён, вядома, на той самай вуліцы і сеў бы ў трамвай, машына ж збіла яго на Клэй-стрыт.

— Ён сказаў, што пойдзе на Портсмускую плошчу, каб якіх паўгадзіны пасядзець на сонцы. Ён два ці тры дні не выходзіў з памяшкання і таму хацеў пабыць на сонцы, перад тым як вярнуцца дадому.

— Калі Ньюхаўса збіла машына, ён трымаў у руцэ замежную купюру. Вы што-небудзь ведаеце пра яе?

— Вядома, ён атрымаў яе тут. Наш кліент — па прозвішчы Ван Пелт — зайшоў у кантору, каб заплаціць за работу, якую мы выканалі ўчора папалудні, якраз у той час, як тут быў бос. Калі Ван Пелт выцягнуў партаманет, каб заплаціць па рахунку, тая паперка — я не ведаю як называюцца галандскія грошы — была сярод іншых банкнотаў. Здаецца, ён сказаў, што яна вартая нешта каля трыццаці васьмі даляраў. Ва ўсялякім разе, бос узяў яе, аддаўшы Ван Пелту рэшту. Ньюхаўс сказаў, што хоча паказаць галандскія грошы сынам — а на даляры ён мог памяняць і пасля.

— Хто ён такі, гэты Ван Пелт?

— Галандзец, мяркуе праз месяц-два пачаць у нас бізнес па імпарту тытуню. Апрача гэтага, мала што пра яго ведаю.

— А дзе яго дом альбо кантора?

— Кантора знаходзіцца на Буш-стрыт, каля Сансома.

— Ён ведаў, што Ньюхаўс хворы?

— Не думаю. Выгляд боса не адрозніваўся ад звычайнага.

— Вы ведаеце поўнае імя Ван Пелта?

— Хендрык Ван Пелт.

— Як ён выглядае?

Соўлс не паспеў дагаварыць апошніх слоў, як праз грукат і гудзенне друкарскіх машын за сцяной пачуліся праз аднолькавыя інтэрвалы тры званкі.

Я высунуў дула рэвальвера, які ўжо пяць хвілін трымаў на каленях пад сталом, і зрабіў гэта так, каб яго заўважыў Бен Соўлс.

— Рукі на стол, — загадаў я.

Соўлс падпарадкаваўся.

Дзверы ў друкарскі цэх былі за яго спінай, таму, трымаючы позірк на Соўлсе, я мог бачыць іх за ягонымі плячыма. Аб'ёмістая постаць Соўлса служыла заслонай для рэвальвера ад вачэй тых, хто мог увайсці праз дзверы ў адказ на пададзены сігнал.

Чакаць давялся нядоўга.

Трое, чорныя ад друкарскай фарбы, наблізіліся да дзвярэй і праз іх зайшлі ў кантору. Рухаліся яны бесклапотна, спакойнай хадой, перасмейваючыся і перакідваючыся жартамі.

Але вось адзін з іх аблізнуў вусны, пераступаючы парог. Вочы другога шырока адкрыліся, выразна вылучыўшы бялкі вакол зрэнкаў. Трэці аказаўся самым здольным акцёрам, але і ў яго напружыліся плечы, хоць хада па-ранейшаму здавалася спакойнай.

— Стаяць, ні з месца! — гаркнуў я, калі апошні зайшоў у пакой, і ўзняў рэвальвер, каб і яны маглі яго бачыць.

Усе трое адразу ж спыніліся, быццам іх тулавы былі пастаўленыя на адны і тыя ж ногі.

Я ўстаў, адкінуўшы нагой крэсла.

Мне зусім не падабалася пазіцыя, у якой я апынуўся. Пакой быў занадта малы. Праўда, у руках у мяне быў рэвальвер, а астатнія, калі і размеркавалі паміж сабой зброю, не паспелі б яе выцягнуць. Але ўсе чацвёра былі занадта блізка ад мяне, а рэвальвер — не здатны на цуды. Гэта ўсяго толькі механічная штука, здольная на тое ці іншае, і не больш.

Калі б праціўнікі хацелі кінуцца на мяне, я змог бы ўлажыць толькі аднаго, пакуль астатнія зрабілі б тое самае са мной. Мне гэта было вядома, таксама як і ім.

— Рукі ўгору! — загадаў я. — Тварам да сцяны!

Ніводны не паварушыўся, каб выканаць загад. Адзін перапэцканы фарбай рабочы зласліва ўхмыльнуўся. Соўлс паволі пахітаў галавой, астатнія стаялі, па-ранейшаму пазіраючы ў мой бок.

Гэта паставіла мяне ў тупік. Нельга страляць у чалавека толькі таму, што ён адмаўляецца выканаць загад — нават калі ён злачынца. Калі б яны сталі да мяне спінай, я б паставіў іх уздоўж сцяны і, нейтралізаваўшы такім чынам, патэлефанаваў бы.

Але так не атрымалася.

Наступная думка была падацца спінай да дзвярэй, што выходзілі на вуліцу, прыкрываючы свой адыход, і потым, стоячы ў дзвярах, паклікаць на дапамогу альбо выцягнуць іх на вуліцу, дзе б ужо я даў ім рады. Але я адразу ж адмовіўся ад гэтай думкі.

Чацвёрка збіралася кінуцца на мяне — я ў гэтым не сумняваўся. Ім патрэбна была іскра, якая б дэтаніравала іх дзеянні. Ногі іх напружыліся, было відаць, што яны знаходзяцца ва ўзбуджаным стане, чакаючы дзеянняў з майго боку. Варта было мне зрабіць крок назад, як адразу ж пачалася б бойка.

Мы стаялі настолькі блізка, што кожны з іх мог дакрануцца да мяне рукой. Аднаго з іх я здолеў бы ўлажыць з рэвальвера, да таго як яны наваліліся б на мяне — аднаго з чатырох. Гэта азначала, што ў кожнага з іх быў толькі адзін шанц з чатырох зрабіцца ахвярай — шанц невялікі як на нармальнага мужчыну, а не баязліўца.

Я ўсміхнуўся, стараючыся выклікаць тым самым давер, таму што быў супраць усялякага гвалту — і хацеў узяць слухаўку: мне трэба было нешта рабіць! Пасля я праклінаў сябе за такі ўчынак. Атрымалася, што я проста выбраў ім дадатковы сігнал да нападзення. І падаў гэты сігнал, працягнуўшы руку да тэлефона.

Але я ўжо не мог адступіць, бо гэта таксама быў бы сігнал, і мусіў даводзіць справу да канца.

Беручыся левай рукой за тэлефон, я адчуў, як з-пад капелюша па скронях цячэ пот.

Але тут адчыніліся ўваходныя дзверы! За маёй спінай нехта здзіўлена ўскрыкнуў.

Не адводзячы вачэй ад чацвёркі, што стаяла перада мной, я выпаліў наступныя словы:

— Хутка! Тэлефон! Паліцыя!

У выніку з'яўлення гэтага незнаёмца, відавочна, кліента Ньюхаўса, зноў, на маю думку, узнік крытычны момант. Нават калі б ён не прадпрыняў ніякіх актыўных дзеянняў, а толькі б выклікаў паліцыю, праціўнікі мусілі б падзяліцца, каб заняцца і незнаёмцам, а гэта дало б мне магчымасць улажыць па меншай меры дваіх, перш чым яны збілі б з ног мяне. У такім выпадку ўжо двое з чатырох мелі б аднолькавы шанц апынуцца на падлозе, а гэтага было ўжо дастаткова для таго, каб нават самаўпэўнены чалавек двойчы падумаў, перад тым як кінуцца ў бойку.

— Хутчэй! — прыспешыў я незнаёмца.

— Так! Так! — адгукнуўся той з акцэнтам, які выдаваў у ім чужаземца. Мне, і без таго насцярожанаму, не трэба было іншага папярэджання.

Я кінуўся ўбок, не разбіраючыся куды, толькі далей ад месца, дзе я толькі што стаяў. Але зрабіў гэта недастаткова хутка.

Удар ззаду быў не сказаць каб удалы, але дастаткова моцны, каб ногі адразу сагнуліся ў каленях, нібыта яны былі на папяровых шарнірах, і я ўсім целам бразнуўся на падлогу...

Нешта цёмнае навалілася на мяне. Я ўчапіўся за гэта нешта абедзвюма рукамі. Відаць, гэта была нага, што цэліла ў мой твар. Я пачаў яе выкручваць, гэтак жа як прачка выкручвае бялізну.

Пазваночнік раз-пораз страсаўся. Відаць, нехта біў мяне па галаве. Не ведаю. Галава адключылася. Ад удару, што збіў мяне з ног, усё тулава здранцвела. Вочы нічога не бачылі. Я заўважаў толькі цені. Я малаціў па гэтых ценях кулакамі, спрабаваў разарваць іх на шматкі. Часам у рукі не трапляла нічога. Але часам яны натыкаліся на штосьці, што магло быць часткамі цела. Тады я пускаў у ход кулакі і рваў тое, што трымаў у руках, на часткі. Рэвальвер паспеў некуды знікнуць!

Са слыхам было не лепш, чым са зрокам, — нават горш. Усе гукі на свеце зніклі. Я рухаўся ў цішыні, і такой цішыні я ніколі раней не ведаў. Я быў прывідам, які змагаўся з іншымі прывідамі.

Я адчуў, што сяджу на ступнях сваіх ног, а на маёй спіне нехта курчыцца, не даючы ўстаць. Твар засланіла штосьці гарачае і вільготнае, відаць, рука.

Я ўпіўся ў гэта штосьці зубамі. Як мага мацней крутануў назад галавой. Можа, я расквасіў каму-небудзь твар, што і меркаваў зрабіць. Дакладна не ведаю, але таго, што курчылася на спіне, раптам не стала.

Цьмяна я ўсведамляў, што з усіх бакоў на мяне сыплюцца ўдары, але я настолькі здранцвеў, што не адчуваў іх. Галавой і плячамі, локцямі і кулакамі, каленямі і нагамі я бесперапынна біў па ценях, што мітусіліся навокал.

Раптам да мяне вярнуўся зрок — пакуль не цалкам, — але цені пачалі набываць колер, пакрысе пачаў вяртацца і слых — настолькі, што я пачаў чуць стогны, рыканне, лаянку і гукі ад удараў. Вочы спыніліся на латуневай плявальніцы, што стаяла на адлегласці сантыметраў дзесяць. Я зразумеў, што зноў ляжу на падлозе.

Крутануўшыся, каб садануць нагой у мяккае цела проста перад сабой, я адчуў, як штосьці як агонь — але не — не агонь — апякло нагу — нож! Я схапіў плявальніцу і кінуў высока, паверх іх галоў, у дзверы, і тая, прабіўшы матавае шкло, вылецела на Каліфорнія-стрыт.

Барацьба працягвалася яшчэ некаторы час.

Але латуневая плявальніца, выкінутая праз шкляныя дзверы на Каліфорнія-стрыт паміж Мантгомеры і Керні, не магла застацца незаўважанай — ды яшчэ пасярод дня ў Сан-Францыска. Таму хутка — калі я зноў апынуўся на падлозе, прыціснуты масай кілаграмаў трыста альбо чатырыста, якая ж да таго таўкла мяне тварам аб падлогу, нарад паліцыі разняў нас, выцягнуўшы мяне з-пад самага нізу кучы.

Сярод патрульных быў і бялявы асілак Кофі, якому тым не менш прыйшлося даволі доўга даказваць, што я — менавіта той самы супрацоўнік агенцтва «Кантыненталь», які зусім нядаўна гутарыў з ім.

— Ну, дружа! — усклікнуў Кофі, калі мне нарэшце ўдалося яго пераканаць. — Божа, але ж і пастараліся гэтыя хлопцы! Збілі твар у раскіслы бурак!

Я не засмяяўся. Мне было не да смеху.

Валодаючы толькі адным вокам, да якога толькі цяпер вярнуўся зрок, я ўбачыў пастаўленую ў адну лінію пяцёрку — Соўлса, трох перапэцканых фарбай друкароў і таго, хто гаварыў з акцэнтам і ўсчаў бойку, ударыўшы мяне ззаду па галаве.

Гэта быў даволі высокі мужчына год на трыццаць з круглым рудым тварам, на якім паспела з'явіцца некалькі сінякоў. Да гэтага ён быў, відаць, куды якім франтам у сваім дарагім чорным гарнітуры, але цяпер меў выгляд вельмі пашматаны. Мне нават і пытацца не варта было, хто ён такі, бо і без таго ведаў, што гэта Хендрык Ван Пелт.

— Ну, дык у чым разгадка? — спытаў мяне Кофі.

Трымаючыся рукой за пашчэмку, я выявіў, што магу гаварыць, неяк трываючы боль.

— Вось гэта хеўра і збіла на машыне Ньюхаўса, і ніякі гэта не няшчасны выпадак. Нядрэнна было б даведацца яшчэ пра некаторыя падрабязнасці, але падступіцца да іх не паспеў — занадта хутка яны на мяне накінуліся. Ньюхаўс, у той момант, калі на яго наехаў аўтамабіль, трымаў у руцэ паперку ў сто флорынаў і накіроўваўся ў бок паліцэйскай управы. Ён знаходзіўся ўсяго паўквартала ад будынка суда.

Соўлс сказаў мне, што Ньюхаўс накіроўваўся да Портсмускай плошчы, каб пагрэцца там на сонцы. Але Соўлс, здаецца, не ведаў, што ў Ньюхаўса было падбіта вока, наконт чаго было праведзена расследаванне. Калі Соўлс не бачыў сіняка на твары Ньюхаўса, значыць, можна смела біцца аб заклад, што ў той дзень ён не бачыў яго ў твар.

Ньюхаўс ішоў з друкарні ў напрамку паліцэйскай управы, трымаючы ў руцэ замежную купюру — запомніце гэта!

З ім часта здараліся прыступы хваробы, праз якія, калі верыць нашаму прыяцелю Соўлсу, ён быў вымушаны кожны раз заставацца дома тыдзень альбо нават паўтара.

Згодна са словамі Соўлса, друкарня на тры дні спазнілася з выкананнем заказаў і што такое здарылася ўпершыню за восем год. Ён лічыць, што вінавата ў гэтым смерць Ньюхаўса, памёр жа ён толькі ўчора. Відавочна, папярэднія выпадкі не выклікалі затрымак у рабоце, дык чаму такое здарылася ў выніку апошняга прыступу?

На мінулым тыдні звольнілі двух друкароў і столькі ж нанялі на наступны дзень — вельмі аператыўна. Машыну, якая збіла Ньюхаўса, кінулі за першым жа паваротам, усяго за некалькі крокаў ад друкарні. Аўтамабіль стаяў капотам на поўнач, а гэта дастатковы доказ таго, што пасажыры, якія вылезлі з машыны, зніклі ў паўднёвым кірунку. Нармальныя злодзеі не кінуліся б у той самы бок, з якога прыехалі.

Дык вось мая версія таго, што адбылося: гэты Ван Пелт — галандзец, і ў яго ёсць некалькі форм для друкавання фальшывых банкнотаў па сто флорынаў. Ён шукаў хаўруснікаў і знайшоў друкара, які пагадзіўся саўдзельнічаць у прапанаванай справе. Гэтым друкаром быў Соўлс — майстар з друкарні, уладальнік якой час ад часу на працягу тыдня, а мо і болей, не выходзіў з дому, хварэючы на сэрца. Адзін з друкароў, якія працавалі пад началам Соўлса, згадзіўся быць саўдзельнікам. Іншыя ці то адмовіліся ад прапановы, ці то, можа, Соўлс нават не звяртаўся да іх з прапановай. Як бы там ні было, гэтых двух звольнілі, а іх месцы занялі прыяцелі Соўлса.

Нашы знаёмыя ўсё падрыхтавалі і чакалі, пакуль Ньюхаўса зноў прыхопіць сэрца. Гэта здарылася вечарам у панядзелак. Як толькі жонка Ньюхаўса пазваніла назаўтра раніцай і сказала, што ён захварэў, гэтыя шэльмы пачалі штампаваць свой тавар. Таму і затрымаліся са сваёй звычайнай работай. Але прыступ у Ньюхаўса быў не такі моцны, як звычайна. Ён стаў на ногі праз два дні і зайшоў сюды на некалькі хвілін.

Ён зайшоў, відаць, у той момант, калі ўсе нашы знаёмыя былі вельмі заняты сваімі справамі, у нейкім аддаленым кутку. Ньюхаўс, пэўна, заўважыў некалькі фальшывых купюр, адразу ж вызначыў сітуацыю, схапіў адну банкноту, каб паказаць паліцыі, і рушыў да паліцэйскай управы, мяркуючы, што яго не заўважылі.

Аднак, відаць, Ньюхаўс усё-такі трапіў ім на вочы, калі выходзіў з друкарні. Двое пайшлі следам. Яны не маглі без рызыкі забіць яго проста на вуліцы, за які-небудзь квартал або два ад будынка суда. Але, павярнуўшы за рог, яны ўбачылі незаглушаную машыну Кроствэйта. Гэта якраз і дапамагло вырашыць праблему наконт уцёкаў. Сеўшы ў аўтамабіль, яны паехалі следам за Ньюхаўсам. Лічу, што іх першапачатковы план быў прыстрэліць Ньюхаўса, але той пачаў пераходзіць Клэй-стрыт, утаропіўшыся ў фальшывую купюру, што нёс перад сабой. У выніку яны атрымалі неацэнны шанц. Аўтамабіль скіравалі проста на Ньюхаўса. Той, яны ведалі, безумоўна, загіне, бо кволае сэрца давядзе справу да канца, нават калі смерць не настане ад удару аўтамабіля. Потым яны кінулі машыну і вярнуліся ў друкарню.

Трэба звесці разам шмат якія канцы, але мае летуценныя разважанні адпавядаюць усім вядомым фактам — і я гатовы пайсці ў заклад на месячны заробак, што набліжаюся да разгадкі.

Дзесьці ляжаць галандскія купюры — вынік трохдзённай працы! Вам, панове...

Пэўна, я б гаварыў бясконца, знаходзячыся ў стане поўнай унутранай знямогласці, ад якой, нібы ад хмелю, круцілася ў галаве, калі б бландзіністы волат-паліцэйскі не прымусіў мяне змоўкнуць, прыклаўшы да маіх вуснаў шырокую далонь.

— Супакойся, — сказаў ён, падымаючы мяне з крэсла і кладучы на стол. — Праз хвіліну пад'едзе «хуткая дапамога».

Сцены канторы паплылі кругам перад маім адзіным здольным бачыць вокам — жоўтая столь то пачынала ссоўвацца ўніз, то зноў уздымалася, знікала, потым вярталася ў недарэчных абрысах. Каб не бачыць усяго гэтага, я павярнуў галаву ўбок. Погляд спыніўся на белым цыферблаце насценнага гадзінніка, які таксама круціўся перад вокам.

Нарэшце гадзіннік спыніўся, і я змог разабраць, што стрэлкі паказвалі чатыры гадзіны.

Я ўспомніў, што Кроствэйт перапыніў размову ў кабінеце Вэнса Рычманда ў тры гадзіны і менавіта тады я ўзяўся за работу.

— Цэлая гадзіна! — спрабаваў я сказаць, звяртаючыся да Кофі, але тут жа заснуў.

Паліцыя завяршыла работу за той час, пакуль я ляжаў у ложку. У канторы Ван Пелта на Буш-стрыт знайшлі вялікі стос купюр па сто флорынаў. Было вызначана, што Ван Пелт меў у Эўропе рэпутацыю першакласнага фальшываманетчыка. Адзін з друкароў раскалоўся і заявіў, што Ван Пелт і Соўлс былі менавіта тыя двое, што пайшлі следам за Ньюхаўсам і забілі яго.



Пераклад: Уладзімір Шчасны