Жыў у Буэнас-Айрэсе адзін чалавек, і быў ён шчаслівы, бо меў здароўе і быў працавіты. Але аднойчы ён захварэў, і лекары сказалі яму, што, толькі з'ехаўшы з горада, ён зможа паправіцца. Ехаць яму не хацелася, бо ў яго былі маленькія браты, якіх ён карміў, а хвароба дзень пры дні ўсё мацнела.
І вось аднойчы ягоны сябар, дырэктар Заапарку, сказаў яму:
- Вы мой сябар, вы добры працавіты чалавек. Таму я хачу, каб вы паехалі, пажылі ў лесе і, пажыўшы на свежым паветры, паправіліся. А паколькі вы ўмееце трапна страляць, дык папалюйце на лясных звяроў і прывязіце мне шкуры, а я вам заплачу наперад грошы, каб вашыя брацікі не галадавалі.
Хворы пагадзіўся і паехаў далёка ў лес, куды далей за Місьёнэс. Было там вельмі спякотна, і гэта прынесла яму карысць.
Жыў ён у лесе адзін і сам сабе варыў страву. Еў птушак і звяроў, на якіх паляваў са стрэльбай. А яшчэ еў фрукты. Спаў ён пад дрэвамі, а калі прыходзіла непагадзь, рабіў за пяць хвілін будан з пальмавага лісця ды сядзеў там задаволены, сярод лесу, які аж шалеў ад дажджу і ветру.
Са шкур ён зрабіў сабе клунак і насіў яго, перакінуўшы цераз плячо. А яшчэ ён налавіў шмат ядавітых змей, якіх захоўваў у вялікім арэху, бо ёсць там такія вялікія арэхі - як бляшанка пад газу.
Да чалавека зноў вярнуўся здаровы колер твару, добры апетыт, і быў ён дужы. І вось аднаго разу, калі яму вельмі хацелася есці, бо ўжо два дні ён не мог нічога ўпаляваць, убачыў ён на беразе вялікай затокі магутнага ягуара, які збіраўся з'есці чарапаху і, перавярнуўшы яе бокам, спрабаваў засунуць пад панцыр лапу і кіпцюрамі выцягнуць мяса. Заўважыўшы чалавека, ягуар страшна зароў і хацеў быў на яго скочыць. Але трапны паляўнічы пацэліў яму якраз між вачэй і прабіў галаву. Потым ён злупіў з ягуара шкуру - такую вялізную, што яна адна магла б паслужыць дываном на цэлы пакой.
«А цяпер, - падумаў чалавек, - пачастуюся я чарапахай. У яе такое смачнае мяса!»
Але, падышоўшы да чарапахі, ён убачыў, што яна параненая, і галава ў яе амаль адарваная ад шыі і вісіць усяго на двух-трох пасмачках.
Забыўшыся на голад, чалавек пашкадаваў няшчасную чарапаху. Ён зацягнуў яе вяроўкаю да свайго будана і перавязаў ёй анучкамі галаву. А каб зрабіць анучкі, яму давялося разадраць сваю кашулю, бо была ў яго толькі адна кашуля і ніякіх іншых ануч. Чарапаха была аграмадная, велічынёю з крэсла і важыла як дарослы мужчына. Таму, пакуль чалавек прыцягнуў яе, ён вельмі стаміўся.
Чарапаха зашылася ў куточак і нерухома ляжала там цэлымі днямі. А чалавек штодзень лячыў яе і пяшчотна пляскаў па спіне.
І вось нарэшце чарапаха паправілася. Але тут захварэў чалавек. У яго была гарачка, і яму ламала ўсё цела.
А потым ён зусім ужо не мог устаць. Гарачка ўвесь час мацнела, а горла аж гарэла ад смагі. Чалавек зразумеў, што цяжка захварэў, і, хоць быў адзін, прамовіў уголас, бо пачынаў ужо трызніць:
- Я памру, - сказаў чалавек. - Я адзін і ўжо не магу ўстаць, і няма нікога, хто падаў бы мне вады. Я памру ад смагі і голаду.
Неўзабаве гарачка яшчэ болей памацнела, і ён страціў прытомнасць. Але чарапаха чула яго і зразумела, што сказаў паляўнічы. Тады яна падумала:
«Тым разам чалавек пашкадаваў мяне і не з'еў, хоць быў галодны. Ён вылечыў мяне, а цяпер я яго буду лячыць».
Яна пайшла да затокі, знайшла панцыр маленькай чарапашкі, добра пашаравала яго пяском і попелам, набрала ў яго вады і напаіла чалавека, які ляжаў на коўдры і паміраў ад смагі. Потым яна назбірала смачных карэньчыкаў, сакавітых зёлак і прынесла іх чалавеку, каб той паеў. І чалавек еў, не ведаючы, хто яго корміць. Ён увесь час трызніў з гарачкі і нікога не пазнаваў.
Штораніцы чарапаха абыходзіла лес, шукаючы пажыўных карэньчыкаў, і карміла імі чалавека. Яна вельмі шкадавала, што не можа залезці на дрэвы і прынесці яму пладоў.
А паляўнічы еў і не ведаў, хто дае яму ежу. Але аднойчы ён апрытомнеў. Ён пачаў азірацца і ўбачыў, што зусім адзін, бо нікога ў лесе, апроч яго ды чарапахі, не было. Тады ён ізноў прамовіў уголас:
- Я адзін-адзінюткі ў лесе! Ліхаманка вернецца зноў, і я памру, бо толькі ў Буэнас-Айрэсе ёсць лекі, якія дазволяць мне ачуняць. Але я не змагу дайсці да Буэнас-Айрэса і сканаю тут у самоце.
Як ён і казаў, ліхаманка пад вечар вярнулася, ды яшчэ мацнейшая, чым раней. І ён зноў страціў прытомнасць.
Але чарапаха пачула яго і гэты раз і зноў падумала:
«Калі ён застанецца ў лесе, дык памрэ, бо тут няма лекаў. Я павінна занесці яго ў Буэнас-Айрэс».
Сказаўшы гэтак, яна зрэзала тонкія і моцныя, як вяроўкі, ліяны, асцярожненька ўсклала чалавека сабе на спіну і, каб не ўпаў, моцна прывязала яго ліянамі. Ёй давялося праявіць добрую кемнасць, каб прыладзіць стрэльбу, шкуры і арэх са змеямі ды не патрывожыць пры гэтым паляўнічага. Але ўрэшце ўсё атрымалася, як яна хацела, і яна рушыла ў дарогу.
Нагрузіўшыся, чарапаха йшла ды йшла ўдзень і ўначы. Яна мінала лясы, палі, пераплывала рэкі шырынёю на цэлую мілю, прабіралася праз балоты, у якіх ледзь не танула, трымаючы на сабе чалавека, які ўжо амаль паміраў.
Праз кожныя восем ці дзесяць гадзін хады яна спынялася, развязвала ліяны і асцярожна клала чалавека на зямлю, выбіраючы сушэйшае месца. Потым шукала ваду і мяккія карэньчыкі і давала іх хвораму. І сама яна таксама ела, хоць была такая стомленая, што лепей бы ёй было паспаць.
Часам ёй даводзілася ісці па самым санцапёку. Стаяла лета, а паляўнічы быў у такой гарачцы, што ўвесь час трызніў і паміраў ад смагі. Тады ён пачынаў крычаць: «Вады! Вады!» - і чарапаха давала яму напіцца.
Так яна ішла - дзень за днём, тыдзень за тыднем.
Кожны дзень яны былі ўсё бліжэй да Буэнас-Айрэса, але з кожным днём чарапаха слабела, з кожным днём у яе менела сілы, хоць яна не скардзілася. Часам яна падала зусім знямоглая, але тады чалавек, на хвіліну апрытомнеўшы, уголас казаў:
- Я паміраю, мне ўсё горай і горай, але толькі ў Буэнас-Айрэсе я мог бы ачуняць. А тут я памру, адзін у гэтым лесе.
Яму здавалася, што ён усё яшчэ ў будане, бо ён жа нічога не ведаў. Тады чарапаха ўставала і йшла далей.
Але настаў дзень, калі гаротная чарапаха зусім ужо не магла ісці. Яна патраціла ўсе свае сілы і больш не магла. Каб хутчэй дайсці, яна цэлы тыдзень не ела, і сілы ў яе ні на што не засталося.
Калі прыйшла ноч, яна ўбачыла на даляглядзе далёкае святло, нейкае ззянне, што асвятляла неба, але яна не ведала, што гэта такое. Яна зусім знемаглася і заплюшчыла вочы, каб памерці разам з паляўнічым, маркотна думаючы, што не здолела ўратаваць чалавека, які быў такі добры з ёю.
Але ж яна была ўжо ў Буэнас-Айрэсе, хоць не ведала гэтага. Тое святло, што яна бачыла ў небе, было ззянне горада, і яна сабралася памерці, калі была ў самым канцы свайго гераічнага падарожжа.
На шчасце, у гэтую хвіліну двух паўмёртвых падарожнікаў убачыла гарадское мышаня, якога клікалі Пэрэс.
- Вось дык чарапаха! - здзівілася мышаня. - Ніколі я не бачыла такой вялізнай чарапахі. А што гэта ты нясеш на спіне? Дровы?
- Не, - маркотна адказала чарапаха. - Гэта чалавек.
- І куды ж ты нясеш гэтага чалавека? - спытала цікаўнае мышаня.
- Я іду... іду... Я хацела дайсці да Буэнас-Айрэса, - адказала бедная чарапаха такім ціхім голасам, што яе было амаль не чуваць. - Але я ніколі туды не дайду, і мы памром тут...
- Эх, дурніца ты, дурніца! - засмяялася мышаня. - Ніколі не бачыла я такой дурной чарапахі! Ды ты ўжо ў Буэнас-Айрэсе! Тое святло, што ты бачыш, гэта і ёсць Буэнас-Айрэс.
Пры гэтых словах чарапаха адчула новыя сілы, бо яна зразумела, што ў яе ёсць яшчэ час уратаваць паляўнічага. І яна зноў рушыла ў дарогу.
На досвітку дырэктар Заапарку ўбачыў запэцканую і вельмі худую чарапаху, на спіне ў якой ляжаў перавязаны ліянамі чалавек. Ён паміраў. Пазнаўшы ў гэтым чалавеку свайго сябра, дырэктар сам пабег па лекі, і з іх дапамогаю паляўнічы адразу ж ачуняў.
Калі паляўнічы даведаўся, як яго ўратавала чарапаха і як яна зрабіла падарожжа аж у трыста міль, каб толькі ён мог выпіць лекаў, ён вырашыў ніколі з ёю не разлучацца. Але ж ён не мог трымаць яе ў сваёй маленькай хаце, і тады яго сябар прапанаваў аддаць яе ў заапарк, дзе абяцаў даглядаць за ёю як за сваёй дачкой.
Так і зрабілі. Цяпер чарапаха, шчаслівая і задаволеная, поўзае па ўсім садзе, і гэта тая сама вялізная чарапаха, якую мы штодня можам бачыць, калі яна скубе траўку ля клетак з малпамі.
Кожны вечар паляўнічы прыходзіць да яе, а яна па хадзе здаля пазнае свайго сябра. Яны бавяць разам пару гадзін, і ёй заўсёды хочацца, каб ён, раней чым пайсці, пяшчотна папляскаў яе рукою па спіне.
Пераклад зроблены з выдання: Quiroga H. Cuentos de la selva. Editorial Losada, SA Buenos Aires, 1973.