epub
 
падключыць
слоўнікі

Генадзь Аўласенка

Бярозка

Восень была позняя. Вельмі позняя.

І быў лес, якому ўжо надакучыла чакаць зімы.

І быў чалавек, які ішоў кудысьці па восеньскім гэтым лесе.

Куды ён ішоў? Навошта?

Напэўна, чалавек і сам не ведаў гэтага. Ён проста ішоў. Ішоў, не выбіраючы нават сцяжынак, а счарнелая апалая лістота ціха шапацела пад ягонымі нагамі і нібыта шаптала яму штосьці — патаемнае, набалелае, сваё...

Але чалавек не звяртаў аніякай увагі на старэчае, ціхае яе шапаценне. Ён проста ішоў, а думкі ягоныя блукалі дзесьці далёка адсюль, яны наогул не мелі ніякага дачынення да гэтага лесу, да халоднай восені, тым больш да гэтай прамоклай счарнелай лістоты.

Чалавек проста ішоў праз лес.

І раптам на маленькай лясной палянцы ён убачыў бярозку. Бярозка стаяла якраз пасярод палянкі. Яна была прыгожая і сумная. І такая безабаронная, што ў чалавека адразу ж неяк дзіўна і трывожна зашчымела сэрца.

Чалавек падышоў да бярозкі, спыніўся побач з ёй і нейкі час моўчкі глядзеў на прыгажуню.

— Прывітанне, бярозка! — нарэшце прашапталі яго вусны.

— Прывітанне! — адказала бярозка.

І чалавек зусім не здзівіўся гэтаму. Ён проста ўздыхнуў і асцярожна да-крануўся кончыкамі пальцаў да белай празрыстай кары.

— Табе не холадна? — спытаў чалавек.

— Мне не бывае холадна,— адказала бярозка.— Мне бывае толькі сумна.

— Мне таксама бывае сумна,— прызнаўся чалавек.— І вельмі часта. Вось і зараз мне вельмі сумна, не ведаю чаму.

— Табе і сапраўды сумна,— адказала бярозка.— Я адчуваю твой сум. Але гэта пройдзе. І ўжо хутка.

І яны прымоўклі. І даволі доўга маўчалі, а зверху зноў набегла нейкая недарэчная хмарка, і зноўку пачаў накрапваць дробны і надакучлівы восеньскі дожджык. Чалавек міжволі ўцягнуў галаву ў плечы і, узняўшы каўнер, без усялякай надзеі паглядзеў на нізкае свінцовае неба над галавой.

— Я прыйду заўтра,— сказаў ён.— Я абавязкова прыйду заўтра.

— Буду чакаць,— адказала бярозка.— Нават калі ты не прыйдзеш, я ўсё роўна буду чакаць.

— Я прыйду,— паўтарыў чалавек і пайшоў.

А ноччу яму прысніўся сон. Дзіўны сон. Зусім не падобны на іншыя.

Чалавек быў маленькі... ён бег кудысьці па велічэзным квітнеючым лузе. Бег басанож, напрасткі, без дарог і сцяжынак, а вакол гучна стракаталі конікі, весела разляталіся ва ўсе бакі яркія рознакаляровыя матылі. І нават само паветра вакол яго было да самага верху напоўнена пяшчотна-духмянымі водарамі лета і дзяцінства. Чалавек бег басанож, бег і смяяўся... і яму так трэба было дабегчы кудысьці...

Але ён прачнуўся раней, чым дабег. І, не расплюшчваючы вачэй, доўга і нерухома ляжаў у ложку і слухаў, як дробна і бесперапынку стукаюць у аконныя шыбы кроплі дажджу. Не хацелася ўставаць, не хацелася нікога бачыць, ды і жыць чалавеку таксама не вельмі хацелася...

І тут ён успомніў бярозку.

І ўявіў раптам, як холадна і самотна ёй зараз там, адной сярод пустой мокрай раніцы. Уявіўшы гэта, чалавек адразу падняўся і пачаў апранацца.

У лесе было ўсё па-ранейшаму. Па-ранейшаму шапацела пад нагамі мокрая лістота, і бярозка стаяла на ранейшым сваім месцы. Кроплі дажджу бесперапынна збягалі ўніз па бялюткай кары... і чалавеку здалося раптам, што бярозка плача...

— Прывітанне, бярозка! — прашаптаў чалавек.— Я прыйшоў!

— Ты прыйшоў! — прашаптала ў адказ бярозка.— Я чамусьці думала, што не ўбачу цябе больш...

І яна змоўкла.

— Але я тут, бярозка! — паўтарыў чалавек.— Я прыйшоў!

— Ты прыйшоў!

І чалавеку здалося, што бярозка ціха ўздыхнула.

І ён раптам успомніў свой сон.

— Я бачыў сон,— сказаў чалавек.— Ведаеш, мне ніколі не сніліся такія сны. Я нібыта вярнуўся ў дзяцінства, быў маленькі... я бег басанож... Толькі вось куды?

І чалавек змоўк, разумеючы, што не зможа расказаць свой сон, што ў яго проста не хапае слоў.

— Я быў маленькі,— паўтарыў чалавек.— Я кудысьці бег...

— Я таксама была маленькай калісьці,— раптам прашаптала бярозка.— Я вельмі любіла бегаць басанож па траве... і яшчэ па лужынах! Я так любіла бегаць па лужынах пасля дажджу!

— І ў цябе былі рыжыя валасы? — спытаў чалавек.— Такія ж прыгожыя, як зараз?

— Я не памятаю,— зноў зашаптала бярозка.— Гэта было так даўно, што я амаль нічога не памятаю! Я ведаю толькі, што вельмі любіла бегаць па лужынах пасля дажджу... А потым...

— Што потым?

— Потым здарылася нешта жудаснае!.. Я не памятаю што, але гэта было так жудасна! Я ўсё-ўсё забылася, але гэта было! Сапраўды было! Ты мне верыш?

— Я веру табе, бярозка,— сказаў чалавек.— Я веру кожнаму твайму слову.

— Гэтыя доўгія ночы, калі нельга заснуць...— ледзь чутна шаптала бярозка.— Гэтыя доўгія зімы, калі нельга прачнуцца. Гэтая нерухомасць... Але цяпер усё скончыцца! Дзякуй табе за гэта!

— За што, бярозка? — спытаў чалавек.— Што я такога зрабіў?

— Ты падышоў да мяне ўчора... Ты прыйшоў сёння... Гэтага даволі. Шкада толькі...

— Чаму ты змоўкла, бярозка? Аб чым ты шкадуеш?

— Я забудуся пра ўсё гэта! — зноў зашаптала бярозка.— Пра гэтыя доўгія ночы, калі нельга заснуць. І пра гэтыя доўгія зімы, калі нельга прачнуцца. І пра гэтую бясконцую нерухомасць я таксама забудуся... але я забудуся і пра цябе... І мы больш не ўбачымся! Ніколі не ўбачымся!

— Мы ўбачымся, бярозка! — паабяцаў чалавек.— Я прыйду сюды заўтра, калі ты гэтага хочаш. Ты хочаш гэтага, бярозка? Ты хочаш, каб мы зноў сустрэліся?

— Так! — прашаптала бярозка.— Я вельмі гэтага хачу, але... Гэтага не будзе, на жаль...

— Не будзе? — здзівіўся чалавек.— Чаму не будзе, бярозка?

— Таму, што гэта немагчыма!

І зноў чалавеку здалося, што бярозка ўздыхнула.

А ноччу яму зноў сніўся сон.

І зноў бег ён кудысьці па лузе. Бег напрасткі, без дарог. Толькі луг гэты ўжо не быў зялёным і квітнеючым. Ды і сам чалавек не быў ужо тым маленькім хлопчыкам. Ён вырас за адну ноч...

Але тое “штосьці”, чароўнае і прывабнае, па-ранейшаму было напера-дзе. І чалавеку так трэба, так неабходна было дабегчы туды... А яшчэ...

Яшчэ была небяспека! Нябачная, нячутная, але тым не менш рэальная. Да жаху рэальная. І яна набліжалася куды хутчэй, чым бег чалавек.

А потым ён убачыў дзяўчыну. Незнаёмую і адначасова да болю знаёмую. З доўгімі залаціста-рыжымі валасамі. Дзяўчына бегла яму насустрач басанож, напрасткі. Бегла і смяялася... Яны вось-вось павінны былі сустрэцца... але тая небяспека, яна была куды бліжэй... Яна была ўжо зусім побач... і чалавек раптам зразумеў, што ўсё скончана, што ён проста не паспявае! І тады ён у адчаі моцна заплюшчыў вочы, толькі гэта не дапамагло. Чалавек усё роўна бачыў... сон. І тое жудаснае, што пачынала адбывацца наперадзе!

Чалавек закрычаў у роспачы і... прачнуўся. І доўга не мог зразумець, дзе ён і што з ім такое адбылося.

Ярка свяціў у небе прыгожы поўны месяц. І неба было таксама прыгожым і зорным на здзіўленне. А вакол чамусьці шумеў лес...

І чалавек не адразу пазнаў маленькую лясную палянку.

— Бярозка! — прашаптаў чалавек, але яму ніхто не адказаў.

Чалавек падышоў бліжэй.

Бярозкі не было. А на зямлі... там штосьці слаба свяцілася, нібыта цьмяны адбітак месячнага святла...

Чалавек нахіліўся.

Плямы святла вельмі нагадвалі сляды босых жаночых ног. Яны пачыналіся неяк адразу, ніадкуль, і цягнуліся да невялікай лужыны на самым ускрайку паляны. Сляды заходзілі ў ваду і знікалі там...


2010?

Тэкст падаецца паводле выдання: Самая чароўная кветка : аповесці, апавяданні / уклад. Алесь Лесавік. — Менск : Маст. літ., 2010. — 318 с. — (Вера. Надзея. Любоў).