Сцісла, мяркоўна жыў Янка Жыгала
І грошы патрошкі збіраў.
Даўно яму думка ў сэрца запала,
І думцы ён гэтай даўно патураў.
Выедзе ў поле ён з конікам сівым
Ці пойдзе з касою касіць,—
Любая думачка зданнем шчаслівым
І сонейкам ясным блішчыць.
Дома таксама. Бывала у свята
Аб думцы тэй мову зачне.
Жыгалу ў руку гаворыць Агата
І ў вочы лагодна зірне.
А думаў Жыгала аб тым, каб зямелькі
Ну хоць дзе шматочак купіць.
Бо дома бядота, і сціск паўстаў велькі,
І не з чага стала тут жыць.
І жыў, прыслухоўваўся Янка Жыгала,
Як, дзе прадаецца зямля,
І купля якія выгоды казала,
Як там ураджайна ралля.
Былі у Жыгалы сябры -— гаспадары.
Адны у іх думкі былі,
І ў сэрцы насілі аднакія мары —
Дабіцца, разжыцца зямлі.
Збяруцца, бывала, і люлькі закураць,
І так углыбяцца ў размовы яны,
Што лбы свае зморшчаць і бровы нахмураць,
Калі ў чым запынкі відны.
І вось раз вясною, пад Яна, здаецца,
Гаворыць Жыгала сябром:
– Чуў я, мужчыны,— зямля прадаецца,
А разам з зямлёю і дом.
А ёсць там і паша, і рэчка блізютка,
І лесу кавалак ёсць там.
От бы абладзіць, не ведалі б смутку,
Была б і выгода і хлеб быў бы нам.
– То дзіва, што быў бы! — ўздыхае Гаўрыла,
Аб кіпець тэй люлькай бʼючы, –
Абсталявацца б і жыў бы, што міла,
Не гэтак, як тут жывучы.
І доўга пра землю яны гаварылі,
Гарэлі іх вочы агнём.
Здавалася ўжо ім, што землю купілі
І новы пастроілі дом.
І кожны з іх садзік ужо быццам мае,
І гумны іх хлеба паўны.
– Што ж? сходзім, пабачым, хай Бог памагае, –
Да згоды прыходзяць яны.
Ходзяць па полі ў раздумʼі мужчыны,
Паперадзе з стрэльбай ляснік.
Іх твары сурʼёзны, і важны іх міны,
Ды вырвецца часам тут крык:
– Ото, брат, раўніна! і вокам не скінеш,
А глеба, глядзі,— як тварог!
Што за зямелька, брат! Купіш — не згінеш,
Асесца б тут госпад памог.
І кіем Жыгала зямлю калупае,
Да долу прыгнуўшыся ўвесь.
А чорную грудку ў руках расцірае
І нюхае землю Алесь.
А трэці, Гаўрыла, мужык барадаты,
Абводзіць вачыма ўсю даль.
Так радуе сэрца ім грунт той багаты,
Расстацца з зямлёю ім жаль.
Ляснік жа паказвае ўсе ім граніцы
І з жарам гаворыць такім:
– О, лес тут прыўдалы! Грыбоў, і суніцы,
І ягады ўсякай у ім.
І рэчка пад бокам, і процьма ў ёй рыбы.
Тут рай, ягамосьці, ды ўсё!
Вось гляньце, мужчыны, якія сядзібы!..
О, добрае будзе жыццё!
Мужчыны ў палоне, і сэрца ў іх млее,
Здаецца б, дадому не йшоў,
Бо шчасцем, багаццем куток гэты вее,
Як люба між гэтых дубоў!
Абходзяць, любуюць зямельку мужчыны,
І сэрца ў іх бʼецца, гарыць...
Вось так на каханку, красуню-дзяўчыну
Хіба толькі хлопец глядзіць.
[1910]