Многа лет і зім дуб стаяў стары,
Комель-стан пахіліўшы на воду.
На вяршаліне з даўняй той пары
Збудаваў на ім бусел гасподу.
А прыгож быў дуб, над дубамі дуб,
У красе паўнацветнай і сіле:
Комель — сталь-крамень; кучаравы чуб
Красаваўся на цэлыя мілі.
Гадавала яго, не спускала з рук
Маці дбалая — мудрасць-прырода,
І дала яму багатырскі сук,
Каб нахіл зраўнаважыць на воду.
Унізе пад ім, нібы сок-янтар,
Свіслач родная павівалася,
Гаманіла з ім у палоне чар,
Бы каханая, прытулялася.
А над Свіслаччу скрозь прагалы груш
Выглядала старэнькая хатка.
Жыў тут дзед Андрэй, яшчэ крэпак, дуж,
Хоць мінула другая трыццатка.
Дзед любіў свой кут і любіў садок,
Узгадованы ўласнай рукою.
І пражыў ён тут не адзін гадок,
Зжыўся з дубам і з буслам, з ракою.
У ліпнёвы дзень, у вячэрні час,
Калі першыя зоркі засвецяць,
Выйдзе ён на двор, уздыхне не раз —
Так дзівосна ўсё створана ў свеце.
Свіслач дзень і ноч гоніць срэбра хваль
Ды шушукае з кусцікам ніцым.
Дзесь удалечы, нібы жар каваль,
Хмара дзьмухае іскры-зарніцы.
І такая ціш, бо на тое ноч,
Каб спакой мелі людзі, стварэнні.
Пахіліўшыся над вадой наўзбоч,
Дуб, як волат, стаіць у зняменні.
Бусел нанач сеў ды сніць сны ў гняздзе
І маўчыць, як мудрэц ці той змоўнік.
А як хораша сцеле бляск вадзе
Неразгаданы месяц-вандроўнік.
У знямелай мжы тонуць лес, кусты,
А дубы нібы моляцца Богу.
Урачыстасць, сон і спакой святы
Запынілі сваю тут дарогу.
Дзед глядзіць на ўсё, сам сабе кіўне,
І на сэрцы так лёгка ў Андрэя,
І ў душы яго, дзесь на самым дне,
Іскра згоды з прыродаю тлее.
Дзень ішоў за днём. Змоўк звон кос. Стагі,
Нібы вежы, па Свіслачы ўсталі,
І час восеньскай глухаты-смугі
Варажылі маўклівыя далі.
Бусел кінуў дом і з усёй сямʼёй
Скіраваўся на поўдзень у вырай.
Дуб адзін стаіць ды шуміць ліствой,
Ды разводзіць галінамі шырай.
І не ведаў дуб, бусел, дзед Андрэй,
Што над імі бяда вяжа сеці.
Не згадаць жа ім, не прадчуць падзей,
Каб сляды і хады іх прымеціць.
Была раніца, і на небе ледзь
Зараніцы вясёлка займалася,
І на Свіслачы забрымела медзь —
Чырвань неба у ёй умывалася.
А там, з захаду, разнімае шчыт
Над зямлёю грымотная хмара,
Грыва ўся ў агні, блізка гром гучыць,
І распрыжыўся раптам ударам.
Кончыў дзед Андрэй свой паход-абход,
Міма дуба ідзе, разважае.
Што за дзіва? Зірк — бачыць іскр узлёт,
Гул гудзе ў жарале і дужае.
Валіць з дуба дым. Угары агні,
Нібы стужкі чырвоныя, скачуць.
Стогне волат-дуб. А на ліст зірні,
На галіны... Ды лепш бы не бачыць!
Страпянуўся дзед, ды на двор кулём —
Можа ён яшчэ дуб уратуе!
І бяжыць назад дзед Андрэй з вядром
І на дуб ён вады не шкадуе.
Воду лье ды лье, а ў дупле гудзе,
І пякельны агонь яго ліжа.
Эх, спазніўся дзед памагчы ў бядзе:
Дуб схіляецца... ніжай і ніжай.
Глуха крэкнуў дуб пры сырой зямлі,
Здрыгануўся апаленым целам.
Быццам грымнуў гром у глухім камлі —
Дуб у Свіслач зваліўся, знямелы.
І вяршаліну, і гняздо на ёй
Абняла Свіслач, маці старая.
Багатырскі сук плашч развесіў свой,
Як нябожчыка, дуб прыкрывае.
Дзед стаіць, глядзіць: замест дуба — труп
Ды прагаліна свеціць пустая,
Чорны пень тырчыць, як старэчы зуб,
І, здаецца, аб чымсьці пытае.
Час бяжыць, плыве. І прайшла зіма,
Зноў павеяла далеч вясною.
Ажыла зямля, дуба ж тут няма —
Незаняты прастор над ракою.
Абудзіўся лес, зацвітае луг,
Бусел з выраю к дубу вітае.
Прыляцеў, зірнуў — дзе ж падзеўся друг?
Дзе гаспода, хароміна тая?
Робяць круг буслы па-над месцам тым,
Дзе стаяў дуб стары з іх гасподай.
Пазірае дзед, спачувае ім: —
Эх, бяздомнікі, як жа вас шкода!
Так ляталі дзень, так кружылі два
Ды на хвою паблізу прыселі.
Пагадалі штось, а праз дзень давай
Зносіць голькі для новай пасцелі.
Пазірае дзед, не знаходзіць слоў,
Каб акрэсліць сваё захапленне.
Павучыся, брат, ты у іх, буслоў, —
І разумнае ж гэта стварэнне!
Плынь плыве-цячэ, гоніць срэбра хваль
І ні ў кога дарог не пытае,
А старое ўсё глыбей тоне ў даль,
І нанова зямля зацвітае.
14/ХІІ 1941