Пакараў мяне Бог,
Што павёў па дзядзькох
Велікодным вясёлым дзяньком.
Піў у іх колькі мог,
Чуць там пластам не злёг
І не звяў, не заснуў за сталом.
Ды дазвольце ўжо мне
Аб радні і гульні
Праўду толкам, як ёсць, расказаць.
Быў выпадак не ў сне,
А ў сваёй старане,
Як пайшоў я дзядзькоў віншаваць.
Выйшаў зранку я ў пуць
І рашыў не мінуць,
Не пакрыўдзіць нікога з дзядзькоў:
К тым, хто бліжай жывуць,
Па парадку вярнуць,
А не рвацца на дзесяць кускоў.
Першы дзядзька – Паўлюк.
Падышоў я і – грук,
Аж ён сам ад суседа бягом,
Кінуў дочку ён з рук
І падняў такі гук,
Што ўсё ходзіць, трасецца кругом.
—Ну, йдзі ў хату! – крычыць,
Дзе, не знае, садзіць, –
Бачу, рад на мяне паглядзець.
Сталі мы гаманіць,
Як на свеце нам жыць,
Як нам многа прыйшлося цярпець
Ад сваіх і чужых,
Ад парадкаў ліхіх,
Ад усякай на свеце брыды.
Потым дзядзька прыціх,
Шаптанулі ўдваіх,
Наконт, мусіць быць, «горкай вады».
Потым чую: «Бягай!
Праз пяць хат Аляляй!»
– Э, кінь, дзядзька: навошта яна?
– Што там кінь? Не зважай:
Даў Бог свята – гуляй!
Не напʼёмся нябось дапʼяна.
Цётка з бутляй прыйшла
Ды закрасы ўліла,
Каб гарэлка пілася смачней;
Потым крошкі з стала
Чыста сцерла-змяла.
– Ну, дык сунься сюды, брат, бліжэй!
Дзядзька чарку бярэ,
Аб скарач яе трэ
Ды гарэлку ў яе буль-буль-буль!
Ва мне сэрца аж мрэ:
Хто той келіх сапрэ?
Знаць, сухім я не выйду адсюль!
Чарка, браце, павер:
Як даўнейшы мажджэр –
Проста страшна на падлу зірнуць!
Як кадуб, такі звер,
Хоць ячмень ёю мер,
І прыйшлося да дна хлесянуць!
Гоніць дзядзька ў галоп,
А мне вочы на лоб
Чуць не выперла чарка-мажджэр.
Чую, кепска было б,
Каб яшчэ такі чоп
Або пару яшчэ такіх мер!
Ды і так я пачуў,
Што мяне штурхануў,
Як бы стукнуў даўбешкаю хмель:
Чуць мазгоў не звярнуў,
Проста сон агарнуў,
Хоць кладзіся ты спаць на пасцель.
– Закусі ж. Вось кумпяк.
З хрэнам можа ці так,
Як латвей і смачней на твой густ.
Няма надта прысмак:
Парасюк, як прусак.
Ды стол, дзякаваць Богу, не пуст!
Закусіў, пасядзеў,
Гаварыў як умеў.
Да Яхіма я дзядзькі іду.
Я ішоў, весялеў,
З кожным крокам смялеў,
Ды яшчэ быў з сабою ў ладу.
Ляпнуў клямкай, ступіў,
Дзверы я адчыніў –
Ціха ў хаце, нікога няма.
«Дзе ж бы дзядзька той быў?
Мо гарэлку глушыў?» –
Прамільгнулася думка сама.
Хату я азірнуў
І храп дзядзькаў пачуў –
На палку дзядзька спаў-спачываў.
Вось я крок сцігануў,
Голаў трохі прыгнуў,
А Яхім – як пшаніцу прадаў!
Збіўся з тропу я спрэс.
– Дзядзька! Хрыстус васкрэс!
І ў плячук свайго дзядзьку штурхець!
Ідзі ліха на лес:
Ці не ў гразь я залез?
Ой, раўне, ты глядзі, як мядзведзь!
Прахапіўся Яхім.
Божа мілы, што з ім!
Не расплюшчыць ніяк ён вачэй!
Я стаю ўсё над ім:
Як паможаш і чым,
Каб расплюшчыў ён вочы хутчэй?
Але лыпнуў сяк-так.
– Ох, заснуў жа я ў смак!..
Ну, як маешся, браце, жывеш?
І худы ж ты, як рак,
Проста высах, бы грак!
Мусіць, крыж ты, брат, цяжкі нясеш?
– А як дзядзька здароў?
Божа, колькі гадоў,
Як рассталіся, дзядзька, з табой!
– Многа, браце, гадоў!
Да сівых валасоў
Вось, як бачыш, даклыгаў ступой...
Ото ж ты маладзец!
Хоць пабачу цябе пад канец...
Надзя, гэй!.. Дзе ж прапала яна?
Я адзін, як дубец,–
Восьмы год удавец,
Толькі Надзя са мною адна.
Юзік хлеб свой знайшоў,
Пётра ў людзі пайшоў,
Міхаліна на службе з Каляд... –
Так гамонім, ды зноў
Стол накрыты гатоў,
Пірагоў, бабак, скораму шмат.
Дзядзька зараз устаў
І ў каморцы прапаў,–
Засвярбеў у мяне, браткі, нос.
Я нядоўга чакаў:
Дзядзька важна сягаў
І бутэльку пад пахаю нёс.
Дзюбанулі мы з ім.
Праўда, дзядзька Яхім
Толькі вусы крыху памачыў.
– Пі ўжо ты, бо старым
Цяжка косцям маім,
Ды, прызнацца, я сёння хапіў.
Сядзімо мы, гудзём
І гаворку вядзём,
І пра бацьку мы ўспомнілі тут.
– Многа страцілі ў ім,
Кожны ўспомніць дабром,
Хоць у службе ён быў-такі крут.
Дзядзька далей расчаў
І пра бацьку сказаў,
Мо каб горкія думкі прагнаць:
– Доўга грудзі ён ссаў.
Хтось яго запытаў:
«Калі кінеш ты цыцку ўжо ссаць?»
А ён зразу адказ:
«Каля Яна якраз!» –
«А па Яне?» – «Касіць я пайду!»
Так гамонка у нас
Заняла добры час,
А нарэшце ўстаю – да Каруся іду.
У Яхіма ж ізноў
Мажджэр двойчы прайшоў,
І я весел як мае ўжо быць, –
Яшчэ ж роўна я шоў,
Хоць спяваў ды без слоў,
І язык яшчэ мог мне служыць.
Мяне «Дрогі» спаткаў,
Падышоў, шапку зняў,
А я вусы абцёр, расхіліў.
Ён мяне цалаваў,
Да сябе заклікаў,
А нарэшце курыць папрасіў.
Трэці дзядзька – Карусь,
Да яго я плятусь.
І так я сам з сабой гаманю:
«Кепска будзе, упʼюсь...
Ды хоць так – не баюсь!..»
Вось, дальбог, казаў так, не маню!
Бо я ведаў: «Дзівак»
Добра дасца мне ў знак,
Бо яго – самы большы «мажджэр».
Я ўжо пʼян, бы латак,
Ды плятуся, аднак,
Адкаціўшы для форсу каўнер.
Пералез я парог
І галошы зняў з ног
І кажу: «Здрастуй, дзядзька Карусь!»
– Што ж ты стаў! Ці знямог?
Сунься дальш у бярлог!
Я тралюю праз хату, як гусь.
Рада цётка была
І мяне абняла.
– Ну, прысядзь жа ты, мой галубок!
Люлька ў дзядзькі храпла,
Сваё нешта вяла,
І пускаў дзядзька спрытна дымок.
Дзядзька зрэдку пляваў,
Моцны жарт адпускаў
І смяяўся сам дробненька так,
Ды ізноў замаўкаў,
Нібы ў мыслях блукаў, –
Ну, нядарма празваўся Дзівак!
Неўзаметкі маргнуў,
Дротам люльку прапхнуў,
Хоць бы слова сказаў да каго.
Колькі раз тупануў,
Да дзвярэй завярнуў,
І гарэлка зʼявілася ўміг у яго!
Зняў з бутэлькі пячаць,
Сказаў ягад падаць.
З бутлі ў бутлю гарэлка цячэ.
Чую – трэскі трашчаць,
А там скваркі пішчаць –
То яечаньку цётка пячэ!
Вось мы селі за стол.
Дзядзька пляшку – у пол
І лье чарку да самых краёў.
І, зірнуўшы на дол,
Шаргануў свой прыпол.
– Ну, дык будзь жа, брат Костусь, здароў!
Галавой целяпнуў,
Чарку спрытна кульнуў,
А другую ўжо мне ён наліў.
Я яе адапхнуў,
Дзядзька знізу зірнуў:
– Што ж, я грошы дарма заплаціў?
І так вокам павёў,
Што без дальшых я слоў
Не горш дзядзькі «мажджэр» асушыў.
– Ну, во так і – гатоў!
Вынуў люльку з зубоў,
І тут жарт дзядзька зноў адпусціў.
Я сядзеў, як «філін»,
Ў галаве цэлы млын,
А яшчэ двух дзядзькоў абысці!
А «мажджэр», чортаў сын,
Зноў упёрся, як клін.
– Ну! Яшчэ, брат, адну прапусці!
Што парадзіш? Валяй!
Даў Бог свята – гуляй!
Што казанскай глядзець сіратой?
Прападаць – прападай!
Пі, валі, не шманай –
Як пусціўся ў дарогу – не стой!
Ад Каруся ізноў
Да Каруся пайшоў:
Двух я маю дзядзькоў Карусёў.
Пабажыцца гатоў,
Што не чуўся мазгоў,
А ў вачох свет мяцеліцу мёў.
Выпіў-рэзнуў і там,
А як выйшаў, і сам
Не магу я ніяк разабраць.
Я не верыў вачам
І даў волю нагам
Ды Пятруся іду віншаваць.
Людзі скажуць, як я, –
Горка доля мая, –
Апынуўся у дзядзькі Пятра.
Мне ж дарога свая
Цямней ночкі была,
Ў цень яе агарнула мара.
Помню быццам праз сон,
Павярнуў там заслон,
Як лез вон з-за стала, каб устаць.
Далей помню – Антон,
Прыйшоў з «Татусам» ён
І вучыў яго рапарт аддаць.
Так я піў і гуляў,
Так дзядзькоў віншаваў
Велікодным вясёлым дзяньком.
А дамоў як дыбаў,
Дык чарцей я склікаў,
На нябожчыкаў трос кулаком.
І ўсю ноч напралёт
Чаркі кідалі ў пот
І не мог галавы я падняць.
Дачакаю за год,
Дык кажу напярод:
Не пайду больш дзядзькоў віншаваць.
30.ІІІ.1912 г., 12.IV.1922 г.
[1929]