Прыгнаўшы з раніцы каровак, Алесь і Андрэй сказалі сваёй маме, што яны пойдуць вудзіць рыбу.
– Лепш бы вы, дзеці, крыху адпачылі, – сказала ім матка, – ды і колькі вы наловіце той рыбы? Натрэплеце толькі ногі.
– Не, мама! – горача прамовіў Андрэй. – Мы бачылі ў Нёмне столькі кялбоў, што, пабачыш, нацягаем іх... ну, панамсе паўторбы.
– Нам ногі не баляць, – сказаў і Алесь. – Мы ўжо даўно збіраемся павудзіць кялбоў. А іх мы бачылі так многа, што за часіну мы іх наловім цэлую торбу.
– Гэта толькі вам так здаецца, а пачнеце лавіць, то і кату на сняданне не наловіце.
Але хлопцы крэпка стаялі на сваім і не бралі пад увагу ніякіх довадаў.
– Ну, глядзеце, – мусіла ўступіць ім матка. Хлопцы хутка сабраліся ў рыбу. Першым чынам накапалі яны паўбляшанкі чырвоных чарвякоў, на якіх вельмі добра браліся кялбы, пабралі вуды, узялі торбачку і не пайшлі, а пабеглі.
Каб дайсці да Нёмана, ім трэба было прайсці з вярсту лесам. Весела ішлі хлопцы дарогаю паміж высокіх хвояў і ялін. Неба было яснае, сонца свяціла ярка, але ў лесе не чулася той гарачыні, якая стаяла ў гэты дзень. Побач дарогі крычалі птушкі. Вось дзяцел, прысеўшы на сухі верх хвоі, біў па ім сваім доўгім і крэпкім дзюбам. Крыху далей свістала і крычала сойка разнастайнымі галасамі, а ў небе, дзесь высока-высока над лесам, кідаў каршун свае тужлівыя зыкі. А з таго боку, дзе зачынаўся і далёка разлёгся стары лес, данасіліся стукі сякер. Часамі высокая стройная хвоя з глухім шумам і громам падала на землю пад пілою і жалезнымі клінамі калоднікаў.
– Ведаеш, Андрэй, што?
– А што?
– А вось наловім кялбоў і ўсіх іх дадому не панясём, а частку схаваем, і вось як пагонім на дзень каровак, дык я ці ты занясём гэту частку Довіду і купім сабе тутуну або пачачак папярос.
– А што ты думаў? Давай! Так зробім! – падхапіў Андрэй.
І хлопцы моцна захапіліся гэтым новым планам, і многа прыемнага і павабнага абяцала ім недалёкая прышласць.
У гэтых размовах і салодкіх марах прайшлі яны яшчэ з паўвярсты.
– А-я-яй! – дзіка і прарэзліва крыкнуў Алесь і ўпаў на дол, схапіўшыся за нагу.
Андрэй з неспадзеўкі пабялеў як палатно.
– Чаго ты, Алесь?
Алесь сядзеў на дарозе і трымаўся за нагу. Твар яго скрывіўся ў такую міну, у якой адбіваўся пякучы боль.
– Што з табою, братка?
– Кручок у нагу залез, – сказаў скрозь слёзы Алесь.
І праўда: у левай назе між другім і вялікім пальцам глыбока засеў кручок. Алесь не заўважыў, як гэты кручок выскачыў з зашчэпа вудзільна, і звярнуў на гэта ўвагу толькі тады, калі кручок глыбока залез у нагу.
– Братка ж ты мой родненькі! – загаласіў Андрэй. – Што ж цяпер нам рабіць?
З вачэй Алеся таксама ліліся слёзы, а з таго месца, дзе сядзеў кручок, сачылася кроў.
– А ты папрабуй памаленьку дастаць, – сказаў, крыху заспакоіўшыся, Андрэй.
Алесь крануў кручок і завойкаў.
– Не, братка, нічога не будзе.
– Дык што ж нам рабіць? Божа ж наш, Божачка! І нашто было нам выдумляць гэтае вуджанне? Каб яны ж пагарэлі, гэтыя кялбы!
– Можа як пойдзем дадому?
Алесь памаленьку падняўся і, моцна кульгаючы, ступіў колькі крокаў. Ісці было вельмі кепска, бо цяпер замінала гэта праклятая вуда, якую трэба было трымаць у руках.
Нарэшце хлопцы дагадаліся адарваць ссучаную валасню. Цяпер Алесю было ісці крыху лепей, і ён, трохі прывыкшы да сваёй бяды і трохі павесялеўшы, ступаў смялей. Але колькі разоў ён мусіў прыпыняцца і прабаваць шчасця – а мо дастане як-небудзь з нагі кручок. Ён браўся павольненька за гэты кручок, але не хапала ў яго смеласці паварушыць мацней.
Быў такі момант, калі хлопцы хацелі звярнуць з дарогі і ісці да калоднікаў, каб яны дасталі з нагі гэту бяду. Але разважыўшы, што без дарогі лесам ісці трудна, яны, застанаўляючыся, пайшлі дадому.
З заплаканымі вачыма прыйшлі хлопцы ў хату.
– Што ж гэта вы так хутка? – спытала іх маці.
Алесь расказаў пра сваё гора і паказаў нагу. Матка выбегла з хаты і клікнула дзядзьку Антося.
Дзядзька Антось быў сталы рыбак і па часці вымання кручкоў быў праўдзівы мастак.
А бедны Алесь дрыжаў ад страху, бо бацька сказаў, што прыйдзецца нагу рэзаць брытваю.
– Можа прыйдзецца і брытву ўзяць, – паглядзеўшы на нагу, сказаў і дзядзька.
– Ну, пакажы!
Алесь сеў і заплюшчыў вочы, скрывіўся, гатовы крычаць ад болю.
Павольненька ўзяў дзядзька кручок.
Алесь толькі ўспеў крыкнуць, як кручок ужо быў у дзядзькі ў руках.
Дзядзька громка зарагатаў.
– Ах вы, рыбакі! Рыбакі!
Весела засмяяліся і хлопцы: яны былі рады, што так лёгка абышлося ім гэта здарэнне.
[1921]