Надакучыла паэту сядзець на адным месцы. Паэты ж наогул людзі непаседлівыя, неспакойныя, без самагону пʼяныя. І недарма ж цягнуць іх то блакітна-сінія далі, то васільковая журба, то проста аўсянае поле ці яшчэ іншая трасца.
А то засвярбяць у іх рукі – зоры за косы цягаюць, зару бляяць прымушаюць, на сонца з нажамі кідаюцца, а пра бедны месяц і казаць не прыходзіцца: у цырульню яго зацягнуць, пудраю напудраць.
Ну, што ты з імі зробіш?
Натура іх такая!
Так вось і гэты паэт.
Заклікаў сваю музу і кажа:
– Годзе табе, лайдачка, па камяніцах швэндацца, бо пайду ў загс і развядуся з табою. Пара табе і пад саламянаю страхою пабыць, тварам да вёскі павярнуцца.
Адным словам – праборку даў!
Увесь гэты вечар прасядзела муза з паэтам. І толькі калі загуў на фабрыцы гудок, адпусціў яе спаць, а сам яшчэ гадзіны тры сядзеў над паэмаю і ўжо без музы зрабіў сякія-такія папраўкі.
А праз дзень зноў сказаў музе:
– Паедзем у вёску!
– А мне ўсё роўна, – кажа муза, – дзе ні адбываць сваю катаргу.
Сабраўся паэт, забраў сваю паэму і паехаў.
Прыехаў.
Увесь райвыканком на ногі паставіў, прадрыку чуць дыхавіцы не нагнаў.
Бегае прадрык, на кавалкі разрываецца, у клуб народ зганяе. Сам паэтам на некаторы час зрабіўся.
– Эх вы, бабы, дзеўкі, мужчыны, падросткі! Выйдзе сталічны паэт на падмосткі.
Збірайцеся, людзі савецкія,
Слухаць песні маладзецкія!
І танна і люба. Гэй, марш да клуба!
Клуб поўны.
Выходзіць паэт і пакланіцца не хоча: самі паклоніцеся мне! Вытрас з кішэні паэзію, у позу стаў добрую і чытаць пачаў:
«Бурапень ты, мая песня новая!
Сэрца рыжае, скачы!
Вечар пʼяны носам клёвае,
А з стрэх віснуць смаркачы!»
Паэт выняў хустачку і абцёр свой нос, а за ім следам затрубіла некалькі дзесяткаў насоў.
Дзве старэнькія бабкі, стоячы ў куточку, гаротна паківалі галовамі адна да аднае і адна з іх сказала:
– Ой, матухны мае! Як гэта ён хораша сказаў! Праўда: і вечар цяпер зноў пʼяны робіцца – гарэлкаю, кажуць, таргаваць пачалі. Не дзіва, што і сэрца ад яе парыжэе.
Паэт бліснуў поглядам-маланкай: ёсць!
«Эх, засмейся ты, постаць радняная!
Спачывайце вы, сярпы!
А ты, стрэшка саламяная,
Выкінь вон свае цапы!»
Новае разважанне.
Дзе ўжо там смяяцца радну? Яно добра смяяцца, калі ёсць за што крамніцы набраць. А радно калі засмяецца, то не з радасці. А сярпу цяпер што рабіць?
Селянін з заамшавелым тварам дадае:
– Праўда, што цапы павыкідаць можна: малаці, малаці, а на прадналог не намалоціш. Хоць торбу бяры ды жабраваць ідзі.
Кашлянуў паэт, далей чытае:
«Эх, заззяе электрыфікацыя!
Пусцім трактар-самацяг:
На два локці грунт абмацае
Пралетарскае дзіця».
Ускінуў паэт вочы – зарніца – анямелі, слухаючы, раты, як маладыя вараняты, парасчынялі – уважненька слухаюць. Воплескі сям-там пачуліся.
І з натхненнем чытаў паэт далей:
«Кавалюй жа, мая вёска зрэбная!
Ты выкоўвай новы быт!
Каласіся, поле хлебнае,
Лайся вецер, вол рабы».
Старэнькая кабецінка, злажыўшы на жываце рукі, пахіліўшы набок галаву, ціха сказала:
– Божухна, які здольны чалавечак! І слоўкі ўсё свае, родненькія. Нават нашага рабенькага воліка ўспомніў... Прадалі яго, галубок! Танна прадалі.
Заўважыў таксама і дзед стары:
– Лаюцца, гадаўё, і як яшчэ лаюцца! Малы, падла, кіпцём прыдушыць можна, а ў лаянцы старых перагнаў.
Тыя нявідныя іскры, цёкі душы, што лучаць людзей у адно цэлае, злучна-злітае, перадаваліся паэту. Яшчэ з большым натхненнем, з большым пафасам дэкламаваў, дэкламаваў ён заключны акорд:
«Бразне-дзынкне ў лесе золак ключыкам,
Цэд на травы лье туман.
Эх, каціся ды абручыкам,
Сказ мой, хмелевабуян!»
– Ох, што значыць маладзенькае! – сказала, уздыхнуўшы, тая ж бабка. – Пабразгаць, падзынкаць хочацца. Абручыкі пакачаць яму трэба! Якраз, той унучак мой Яначка!
І стала хвартухом выціраць слёзы.
Кончыў паэт.
А каб паказаць, што кончыў, прынцыпы свае парушыў: пакланіўся слухачам і нізка пакланіўся. І грымнулі дружныя воплескі.
– Ось гэта называецца чалавек!
– Ці зразумелі ж вы мае вобразы?
– А дзе ж твае абразікі, дзеткі? – спытала бабка.
– Усё, галубок, зразумелі, – падхапілі другія галасы, – як ёсць чысценька: і пʼянства гэтае самае, лаянку гэтую і нашу цёмную нетрафікацыю. Толькі, галубок, трахты гэтае не трэба, і мацаць тут ужо няма чаго, і так неспакойна жыць стала.
– Прыязджай да нас, галубок, яшчэ калі. Паслухаем разумнае слоўка, грахі нашы ўспомнім.
Галава ў паэта закружылася, і сам сабе вялікім-вялікім паказаўся.
І ў радасці сказаў сваёй музе:
– Наша выступленне – трыумф!
[1925]