epub
 
падключыць
слоўнікі

Якуб Колас

Восеньскае

1
2
  Зямля савецкая
3
  Учора і сёння
4
За новую вёску


1

 

Зачынае гоман вецер непакорны

На суровы лад.

Халадзеюць ночы. Шлях ярчэе зорны.

Дні ідуць на спад.

Згорбленая восень пад руку з вятрамі

Клыгае ў імжы

І гірлянд пажоўклых на калгаснай браме

Гойдае брыжы.

Кончылася лета. Адзвінелі песні,

                Громы навальніц...

Шкадаваў я колісь у сваім прадвесні

Чуткіх зараніц;

Смуткаваў па леце, як па той каханай,

Што ўзяла спакой,

І ў цішы самотнай з дум усхваляваных

Я вянкі віў ёй.

Многа з таго часу дзён сплыло суровых,

Многа лет прайшло,

І на свет гляджу я сёння з вышак новых

                Праз другое шкло.

Бачу і чытаю іншыя скрыжалі –

Credo нашых дзён:

Вольныя пуціны, сонечныя далі,

Без канца разгон.

І я ў захапленні, радасны і горды

За свой край, народ,

Убіраю ў сэрца дзіўныя акорды,

Творчай сілы ўзлёт...

Вось чаму я сёння не тужу па леце,

                Па сваёй вясне

І па тым, што колісь навяваў мне вецер

У юнацкім сне.

 

29/VIII 1935

 

 

 

2

 

Зямля савецкая

 

Многа было сварак, боек, калатэчы

За цябе, зямелька,

Родная ты наша!

Пільнавалі межаў, хаты свае, печы,

Вузенькіх палосак

І гібельнай пашы.

 

Не жылі – марнелі на ваччу з павязкай:

                Свет быў нам зачынен,

Не было разгону.

Сёння гэта ліха – злыбедная казка,

Дзікі сон-навала,

Вынікшы з прыгону.

 

Выйдзіце на поле ды зірніце, братцы:

Не акінеш вокам

Польнага разлога!

Гоні – край-прыволле, ёсць на чым разняцца.

Легла ты шырока,

                Сельская дарога!

 

Пазнікалі межы – нудныя адзнакі

Цёмнага бязволля,

Жуткага бязвыйсця, –

Шыр і безбярэжжа, дзе вятры-гулякі

Ходзяць станавіта,

Як сваты калісьці.

 

Гэтакіх прастораў і паны не мелі

І не будуць мець іх,

Трутні, абармоты:

        Вырвалі мы з корнем тое пустазелле,

Што смактала сокі

З чорнае галоты.

 

Час не так вялікі, а якія змены!

І зямля не тая,

І не тыя людзі.

Сходзіць быль-пачвара, як ад сонца – цені,

У рабоце дбалай,

У няспынным гудзе.

 

Глянеш – не пазнаеш сёння ты краіны:

                На балотах-багнах

Выраслі пасёлкі,

Засвяцілі ў цемры замест той лучыны

Ільічовы лямпы

Ветла, як вясёлкі.

 

Праляглі утульна праз лясы, праз нетры

        Ільняным абрусам

        Роўныя дарогі.

Едзеш – сэрцу ўцеха, лічыш кіламетры, –

        А іх гэтак многа,

                А яны так строгі!

 

А надыйдзе жніва – высыплюць брыгады,

        Загрукоча трактар,

        Загудуць машыны.

Ці ж калі мы снілі аб такіх парадах,

        Аб рабоце дружнай

        Гуртавой сябрыны?

 

Не цягае маці за сабой калыску

        На кастлявай спіне

        Ў жніўны час гарачы,

        Не пачуць у полі здушанага піску:

Нашы дзеці ў яслях,

У садах дзіцячых.

 

І аб нашых дзецях сёння мы не тужым:

Свет ім разгароджан,

Ім дарогі гладкі,

Каб расці і выйсці пакаленнем дужым,

Новым пакаленнем

Бальшавіцкай складкі.

 

Нашы дзеці сёння – самі камандзіры,

                Лётчыкі-героі,

Докі-інжынеры.

То ж яны схадзілі дзікія Паміры

І ў паўночны полюс

Прабіваюць дзверы!

 

Хто штурмуе неба ды ідзе ў дазоры,

Дзе ніхто ніколі

Не хадзіў у свеце?

Хто спыняе рэкі і злучае моры?

Гэта нашы людзі,

                Гэта нашы дзеці!

 

Гэтакіх герояў, ды такіх адданых,

Выхавала мудра

Партыя і Сталін.

Сходзяць з зямель нашых мутныя туманы,

Што ні дзень, то болей

Сонечных прагалін.

 

Вось чаму я сёння, на ушчэрбе лета,

Не тужу па леце,

Як тужыў калісьці,

        Бо ж і песня-радасць намі не прапета,

Бо ж вясна гучыць мне

І ў пажоўклым лісці.

 

6/ІХ 1935

 

 

 

 

 

 

3

 

Учора і сёння

 

Пісала нядоля

Свой напіс закляты

На сценах драўляных

Закуранай хаты.

 

А сцены буцвелі,

А лёс быў той самы,

І злыбедзь стаяла

Дзень-ноч каля брамы.

 

З саломай па стрэсе

Вятры гаманілі.

Мы слухалі доўга

Суровыя былі

 

Пра голад, бяспраўе,

Галечу, паборы...

Няветла свяцілі

Халодныя зоры.

 

У вокны глядзелі

        Тужлівыя ночы,

Спявалі завеі

Пра лёс наш сірочы.

 

Паны-ліхадзеі

Дабро наша жэрлі,

Мужыцкія ж дзеці

Гібелі і мерлі.

 

Вось так і жылося

Пад Богам і панам,

Ды ўспомніў Кастрычнік

        Пра нас занядбаных.

 

Жахнула маланка

Нясцерпнага гневу,

Агнямі прабегла

Грымотнага спеву.

Апалі туманы,

Смуга векавая,

І выйшла ў прасторы

Дарога крывая.

 

Змоўкла сёння песня ліхаты-жалобы,

        Рухнула закляцце вякоў.

І мы сталі людзі, знатныя асобы,

Ды сапраўднай маркі і не нізкай пробы,

Хоць мы дзеці простых бацькоў.

А «мужык», як мера ганьбы і знявагі,

Кануў вечным правам і квіт.

Мы – народ калгасны, вольныя трудзягі

І зямлі Савецкай горда носім сцягі,

Новае аблічча ў нас, від.

Самі брыгадзіры, самі аграномы —

        Партыя дала нам правы.

З партыяй прайшлі мы навальніцы, громы,

Страсянулі крэпка панскія харомы,

Біліся з панамі, як ільвы.

Ды затое ж сёння ты не згледзіш пана,

Драла за граніцу даў пан

І адтуль цікуе хціва, надзімана.

Глядзі — не глядзі, пан, а зямля забрана,

Сунешся — і згубіш жупан.

І ў палацах панскіх самі гаспадарым,

        Ладзім клубы, яслі, сады,

Каб наш пот калішні не загінуў дарам,

І канец кладзём мы панскім глупым марам —

Досыць нам ксяндзоўскай брыды.

Сёння мы не тыя, іншыя мы сталі —

Новы нарадзіўся народ,

Перад намі яснасць, ветласць яркай далі,

Партыя нас вучыць, а вядзе нас Сталін.

Смела мы глядзім упярод.

 

 

4

 

За новую вёску

 

Драўляныя хаты, салома і мох

                Такая старынка, ох-ох.

Сляпыя акенцы, пабітае шкло

Не хаты, а так — барахло.

Кудлатыя стрэхі, ламачына, гніль —

Не наш ён, не наш гэта стыль.

Эх, хаты-хібаркі! Жабрачы ваш від

Сам просіцца, сам у нябыт.

 

Даволі глядзелі вы ў цемры вякоў,

Прытулкі нуды, прусакоў.

Вы — прыкрыя плямы, вы — шэрані цень,

                Што цьмяніць наш сонечны дзень.

 

Вы роблены горам, бядачай рукой —

Пара вам, пара на спакой.

А ваша убоства, сэнс даўніх падзей,

Пакажа нам заўтра музей.

 

Замест жа хібарак, панылых цямніц,

Наставім прыгожых святліц.

Аздобім садамі, дамо ім прастор

На наш, на савецкі узор.

 

Каб лашчылі вока і ўтульны былі –

                Мы ж людзі свабоднай зямлі.

Няхай заграніца, зірнуўшы на нас,

Адчуе, што значыць калгас.

 

25/ІХ 1935


25.09.1935

Тэкст падаецца паводле выдання: Колас, Я. Збор твораў: у 20 т. Т. 2 : Вершы 1911―1938