Ёсць, браткі мае вы, у нашым народзе
З даўнейшага часу паданне адно,—
З дзядоў на унукаў ідзе, пераходзе,
І мне гэтаксама дайшлося яно.
Навукі паданне, ой, шмат захавала
Для грэшных, труслівых і цёмных людзей,
Ў ім бачым, што шчасця зазнае той мала,
Хто праўды не хоча пазнаці бардзей.
Гадоў таму многа, без ліку, без меры,—
За часу, калі сатвараўся наш свет,
Былі ужо створаны людзі, і зверы,
І птушкі-пяюхі усякіх прымет.
І людзі ўжо мелі усё, што хацелі:
Даліны, і горы, і поле, і луг;
Лясы ўжо шумелі, дзярны зелянелі,
І пекна, і міла было ўсё ўвакруг.
Адной толькі рэчы яшчэ не хапала:
Ні каплі вады на зямлі не было;
Праз гэта было бяды, плачу нямала,—
Усё піць хацела, што толькі жыло.
Ўсе сталі збірацца і радзіцца з гора,
Як гэтай пазбыцца вялікай бяды,—
Аж сам Бог, урэшце, усім так гавора:
«Я вас навучу, як дастаці вады.
Ваду вы мець будзеце цягам навекі;
Збярыцеся разам, хто жыў на зямлі,
І ямы капайце на студні, на рэкі,
А толькі к рабоце усе каб ішлі!
І помніце: кожны, хто з вас астанецца,
Не выйдзе у гэтай супольнай бядзе,—
Піць, піць будзе вечна такому хацецца,
І ён жа не знойдзе вадзіцы нідзе!»
Вот рвуцца да працы агромністай людзі,
І зверы, і птушкі, і кожны жучок;
І цяжка працуюць, зрываючы грудзі,
Капаюць, цягаюць жвіровы пясок.
Ну! Будзе ім добра: дастануць вадзіцы,
Больш сохнуць не будуць, як сохнуць цяпер;
Вот зробяць азёры і рэкі, крыніцы
І студні, а к студням — і зруб, і асвер!
Але хоць так шчыра паслухалі Бога
Усе і за працу узяліся ўсе,
Канюх адзін толькі не робіць нічога,
Ён гульма гуляе, к рабоце не йдзе.
Убачыў Бог гэта з высокага неба,
Пазваў канюха і гавора тады:
«Няўжо ж піць ніколі табе не патрэба?
Чаму не працуеш, дастаць каб вады?»
«Я піць не хачу!—так канюх кажа Богу.—
А як захачу, дык нап’юся расы».
І тут ён пусціўся назад у дарогу,
Аж енкнуў віхор, зашумелі лясы.
А з неба грамлівы ўслед голас раздаўся:
«Навекі ты будзеш жыць толькі расой!
І хоць бы ты млеў і з жыццём расставаўся,—
«Піць, піць!» — будзеш клікаць ты летняй парой!»
Вот скончана праца, найшліся крыніцы,
І мора бушуе, і рэчка бяжыць;
Хто колькі захоча, нап’ецца вадзіцы,
Адзін канюх просіць, лятаючы, піць.
Жалобна ён просіць так, як бы клянецца,
Як моліцца Богу, каб грэх дараваць,
І толькі часамі расіцы нап’ецца,
А самай жарой мусіць ён усыхаць.
Крычыць ён так, як бы людзям для навукі,
Што боская кара ўсіх мусіць спаткаць
Тых, хто, баючыся цярпення і мукі,
Не хоча па праўдзе для ўсіх працаваць.
Дык ведайце ж, браткі, хто к працы вялікай
З вас рук прылажыць не захоча сваіх,—
Такому Бог скажа: «Піць!» цэлы век клікай
І будзь праклінаны ад браццяў сваіх».
[1905-1907]