Прыблуды з-пад Нявы крывавай,
Калі ж апомніцесь, калі?
За што стапталі маю славу,
За што на вісельню ўзвялі?
Я ў вёсцы жыў,— вы там душылі,
Я быў там нем, я быў там слеп;
Жыццё ўвялі, як у магіле,—
Дзе ў вёсцы свет, дзе ў вёсцы хлеб?
І я пайшоў, пайшоў за хлебам...
Бяда, бразг путаў — дзе ні кінь;
Не раз начлег пад голым небам
Я меў ў пустыні сам адзін.
Так брыў... Дзе ж звалі небараку,
Апошняй сілы дабываў;
І вашых я страчаў служакаў,
Дзе толькі быў, дзе гараваў.
Жыву... Усё горай — чым жыў далей,
Пракляў прыгон паганы свой...
Штохвіля крыкі даляталі —
За волю клікалі на бой.
То падымаўся люд скаваны,
Дзе быў кат-цар і капітал,
Няволі рваліся кайданы,
За трупам клаўся трупаў вал.
Раз мне ўсе ходы зачынілі,
Усе ходы к зноснаму жыццю,—
Я напралом прайшоў ў бяссіллі
За праўду пастаяць сваю.
А вы, ўпыры, вы, крывапіўцы,
Мяне, сарваўшы з родных ніў,
Судзіць пасмелі, як убіўцу,
Хоць я ваякам толькі быў?!
Каб мітры, скіпетры, тыяры —
Што ўжо крывёй зліваў і дзед —
Удзержыць,— вы ўзвялі на нары
Унука, што йшоў за прасвет.
Ну, што ж,— пацешцесь, душагубы.
Я ўжо не выйду з вашых рук,—
Вы давялі мяне да згубы,
Вы і збаўляеце ад мук.
Але не стану біць паклонаў,
За сваю гібель не змаўчу;
Знаць не хачу вашых законаў,
Знаць вашых суддзяў не хачу!
Вы ў ланцугі ўсё закавалі:
І суд, і праўду, і закон!
Расправу правам вы назвалі,
А ласкай — пахавальны звон.
Вы задушылі дух народны,
Да слёз мільёны давялі,
Збылі з жыцця вам непрыгодных,
Зглушылі кліч — «волі, зямлі».
Вы братняй кроўю ап’янелі,
Усіх звяроў сталі падлей,—
Вы разнікоў прайшлі на дзеле —
У разніцы гоніце людзей.
Завёўшы тысячы народу
Ў палёх маньчжурскіх палажыць,—
Вы на ваякаў за свабоду
Мячы патрапілі тачыць.
Пусціўшы з торбамі на мукі
Сірот, і матак, і ўдавіц,
Вы загасілі свет навукі,—
Давай вам катаргаў, цямніц!
Айчыну ўбраўшы ў пажарышчы,
Сынам прыпомніўшы ясыр,—
Спраўляйце з груганамі йгрышчы
На косцях братніх на ўвесь мір!
Яшчэ прыбавіце скананне —
Прадсмертны вашых рук абраз,—
Нядоўга ж ваша панаванне —
Загуба прыйдзе і на вас!
Загубу крыўдаю, слязамі
Ў магільны выкапалі ніз;
Людской расплаты ўжо над вамі
Тапор адточаны завіс.
...Дзе ж кат?.. Гэй, шэльма, вешай лоўка!..
Не меў я волі, ні вугла...
Намыль з канца ў канец вяроўку,
Каб лепей шыю абняла!
Ў паветры ногі затрасуцца,
Байца не стане аднаго,
Дый хоць званы й не адгукнуцца,
Не пахаваеце ўсяго!
Не ўмруць ніколі грозны клікі
На сонца захад і на ўсход:
Тут спіць ваяк, ваяк вялікі
За волю, долю і народ!
1908