Востраў і праўда быў казачны, прыгожы.
І самае галоўнае — неабжыты. Куды ні зірнеш, куды ні пойдзеш — нідзе ніводнай душы. Толькі дрэвы і травы, толькі мятлушкі і птушкі. Ды яшчэ мора, якое ласкава, па-кацінаму падкочвалася да ног адразу, як толькі закаханыя выходзілі на бераг. Аднак мора, як ім здавалася, было хоць і цікаўнае, але ж сляпое ад сонца, нічога не бачыла, і яны яго не саромеліся.
— Святлінка ты мая! — адразу расчулена выдыхнуў ён. — Я дарую табе вось гэты востраў! І прашу: будзь на ім царыцаю.
— Каханы мой! — прашаптала яна. — Я прымаю твой шчодры падарунак і загадваю: будзь заўсёды маім царом!
Божа мой, няўжо гэта ім і праўда так пашанцавала, няўжо яны прасвяткуюць тут увесь свой адпачынак, цэлы месяц пражывуць адны, без людзей?! Ніхто не будзе іх бачыць, ніхто ні пра што не будзе распытваць? Ніхто ні будзе сачыць за імі, ніхто не будзе замінаць, пасмейвацца альбо зайздросціць ім?
Дык гэта ж сапраўдны рай, які яны падаравалі самі сабе на цэлы месяц! Тым больш што ўцекачы нічым не рызыкуюць: надакучыць жыць у гэтым раі — вось маторная лодка, на якой яны і прыплылі сюды. Садзіся, заводзь матор і зноў вяртайся да людзей, ад якіх толькі што, шчаслівыя, збеглі.
Першы раз яны, абняўшыся так моцна, што між імі, здавалася, не памясцілася б і парушынка, паваліліся тут жа на пясок, толькі што выйшаўшы з лодкі, і задыхнуліся ў непрытомным пацалунку. Мора даставала да іх і пырскала ў твар, але яны не адчувалі гэтага, пясок шуршэў пад імі, але яны не чулі гэтага, пацалунак быў доўгі, а ім здаўся кароткім-кароткім, — як летняя ноч.
Другі раз закаханыя аб’ядналіся недзе на самай сярэдзіне вострава, у самай гушчэчы — нібыта і тут, на бязлюднай выспе, шукалі, дзе найлепей схавацца ад людзей, якіх тут не было. Жаданне прыйшло міжволі, неадольна, яны ўпалі на зараснікі шыракалістага папаратніку і забыліся на ўсё на свеце — нават невялікі мурашнік, які нечакана аказаўся пад імі, не замінаў ім быць шчаслівымі.
Спачатку, як і першы раз, падняўшыся, пачалі апранацца, але яна неўзабаве ўсміхнулася:
— А навошта, любы? Нас жа ўсё роўна ніхто не бачыць.
— А я? Я ж буду глядзець на цябе...
— То і глядзі. Твае вочы не глядзяць, яны лашчаць мяне. Гэтак жа, як і мае.
Зняла ўсё з сябе, што паспела ўжо адзець, і са смехам кінула яму:
— Трымай, Перанег!
Усё адзенне — і сваё, і яе, упярэмешку — ён павесіў на сук — баяцца ж, што яго нехта ўкрадзе, смешна, бо на востраве, апрача іх, нікога няма, — і яны засталіся такімі, якімі і прыходзяць людзі ў гэты свет і якімі, калі б не снег, мароз, дождж і вецер, павінны былі б, пэўна, астацца заўсёды.
У першыя дні яны ўсё ж саромеліся і адно аднаго, і ўсяго таго, што было вакол іх, а потым звыкліся і перасталі на гэта зважаць. У мора няма вачэй — яно не бачыць, у дрэў няма вушэй — яны не чуюць, а вось у красак, птушак і матылёў хоць і ёсць вочы і вушы, але неўзабаве і да гэтых вачэй і вушэй астраўляне прывыклі.
Даўжэй за ўсё іх трывожыла вялікае, жоўтае і, здавалася, бязлітаснае вока, ад якога нідзе не схаваешся,— сонца, але потым і з ім сцярпеліся, змірыліся: з сонцам трэба быць альбо зусім бессаромным, не хаваючы ад яго нічога, альбо дарэшты сарамлівым, не дражнячыся з ім нават самаю маленькаю лапінкаю голага цела...
Яшчэ былі свае вочы, але ў іх, як яна і гаварыла, апрача ласкі, замілаванасці і захаплення, ды яшчэ, можа, пажадлівасці, нічога іншага не было, і зараз ужо яны не саромеліся сваёй голі: ён не адводзіў сарамліва вачэй, калі раптам позірк упіраўся ў набухлыя вінаградзінкі яе грудзей, якія імкнуліся да яго, а яна, не тоячыся, любавалася яго па-мужчынску добра складзенай — шырокія плечы, вузкі таз — фігураю.
Усё паветра вострава было настоена на іх каханні, і ўсё, здавалася, было тут падпарадкавана менавіта яму. Яны, як зачараваныя, нібы ў сне, узяўшыся за рукі, блукалі па выспе, і ў розных яе кутках толькі і чулася: «мілы мой», «мілая мая», «каханы мой», «каханая мая», «я твой» і «я твая». Усё тут было запоўнена толькі гэтымі прызнаннямі, быццам усе астатнія словы начыста пазабываліся ды яны, шчыра кажучы, былі б тут і непатрэбныя.
На мацерыку, у мітусні і заклапочанасці прымітыўных будняў, яны зрэдзь калі сустракаліся, хаваючыся ад людзей і якдзённасці, дарылі сабе кароткае свята, і зноў вярталіся ў будні і мітусню. А вось пра такую радасць закаханыя нават і не марылі.
Ён быў да трымцення закаханы ў яе, і яна таксама прагла яго шчыра і верна — пасля таго, як жанчыне падаравалі цэлы востраў, страсць яе апантана вырвалася на волю.
Таму мы прапускаем многія сцэны, дзе, хто, калі і колькі цалаваў каго, хто каго сціскаў у нецярплівых абдымках, як валіліся яны, шчаслівыя, дзе стаялі, — двое, як адзін чалавек, — у густую астраўную траву, і як, стомленыя, але пакуль не мёртвыя, усё яшчэ не разлучаючы вуснаў, уставалі з зямлі, каб неўзабаве ўпасці на яе зноў.
Аднак усяго, мусіць, павінна быць патроху. А чаго многа — тое ўжо не свята: яно не так хвалюе. Зараз Перанег ужо ўспамінаў, з якім трымценнем глядзеў калісьці на яе каленка, якое спалохана выглядвала з-пад спаднічкі, і як хацелася яму пацалаваць ямачку на яе руцэ, якая так спакусна выбавілася з карункавых рукавоў беленькай кофтачкі.
Мусіць, пра тое ж самае думала і яна.
Аднаго разу Венера знікла, калі ён яшчэ спаў. Вярнулася і таямніча загадала:
— Заплюшчы вочы! У мяне для цябе сюрпрыз ёсць.
Ён зажмурыўся і адчуў, што яна нешта завязвае на яго клубах.
Гэта быў фігавы лісток — шырокі ліст звычайнага лопуха, начэплены на каснічок лазовай кары. Для сябе яна таксама пашыла набедраную павязку з травы і лісця.
Любуючыся гэтым адзеннем, яна, як дзіця, цэлы дзень радавалася сваёй прыдумцы і, задаволеная, смяялася:
— Дзікуны мы з табою, мілы мой Перанег. Туземцы.
Яна ў дадатак да ўсяго яшчэ прыдумала танец вострава, і яны зараз кожны вечар, шчаслівыя і ўзбуджаныя, танцавалі яго ля вогнішча. Гэта зноў часова паднавіла іх страсць, і закаханыя пановаму, з ранейшаю сілаю нецярпліва кінуліся ў абдымкі і ўзрадаваліся найвышэйшаму ўзбуджэнню, якое пачало ўжо было патроху будзёніцца і цьмець.
І ўсё ж цяпер дрэвы і травы вострава радзей чулі іх захопленае: «мілы», «мілая», «кахаю».
А аднойчы, калі яны толькі падняліся з улежанай травы, Венера схавалася за кустамі і штосьці кінула яму адтуль:
— Апранайся.
Гэта былі яго штаны і сарочка — і калі толькі яна паспела прынесці іх сюды, дзе ім так хораша любілася!
Сама каханая таксама выйшла з-за кустоў у беленькай кофтачцы і ў чырвонай спадніцы, у якіх і прыплыла сюды.
Праз нейкі час, калі Перанег, адлучыўшыся на хвілінку ў глыбіню вострава, вярнуўся незаўважна, то ўбачыў, што Венеры не да яго: яна нагнулася над спакойнаю вадою ранішняга мора і нейкім агрызкам алоўка, знойдзеным, відаць, у кішэні спадніцы, — абавязковаю ўмоваю іхняга адпачынку было: не браць на востраў ніякай касметыкі, — з асалодаю фарбуе вейкі і бровы. Ён, каб не спужнуць яе, сеў непадалёку на зламанае дрэва і таксама з асалодаю пачаў сачыць за гэтаю мілаю жаночаю забаваю. Сядзеў, глядзеў, захапляўся каханай, але і сам адчуваў, як накочваецца на яго нейкая тугая хваля суму па ўсім тым, што засталося на мацерыку. Злуючыся на сябе, пачынаў разумець, што яму ўжо хочацца хутчэй адчуць тугую пятлю гальштука на сваёй раздуранай свабодаю шыі.
Недзе пад канец іхняга адпачынку пайшлі праліўныя дажджы, і на райскім востраве стала вельмі мокра, холадна і няўтульна. Яны сядзелі ў будане, зробленым наспех, і адно ратаваліся ад кропель, якія ўсё роўна капалі на іх — будан працякаў, — і колькі яны ні спрабавалі яго латаць, нічога не атрымлівалася.
І тады Перанег злавіў сябе на чымсьці дужа непрыстойным: ён сядзіць і міжволі лічыць, колькі дзён ім яшчэ давядзецца быць на востраве.
Лічыла гэтыя дні і яна, бо аднойчы, нібы прадаўжаючы яго нявыказаную думку, спыталася:
— Колькі мы яшчэ будзем тут сядзець?
— Колькі захочам.
— Давай яшчэ дні са два пачакаем сонца...
— Навошта? — перапыніў яе Перабег.— Мы паедзем заўтра.
Шчаслівыя і супакоеныя, заснулі каханыя хутка і моцна — заўтра яны пакінуць гэты дажджлівы востраў і вернуцца ў такі мітуслівы і звыклы свет, па якім паспелі ўжо засумаваць.
Але сярод ночы нечакана прачнуліся — над востравам выў вецер і туга білі ў бераг хвалі: на моры быў шторм. Падхапіліся, выскачылі з будана і не згаворваючыся пабеглі туды, дзе стаяла ля берага лодка.
Лодкі ля берага не было.
Яны ўглядаліся ў апраметную цемру, усё спадзеючыся ўбачыць сваю лодку недалёка ад берага, аднак усё гэта было марна — шторм, мусіць, пакінуў іх, бездапаможных, тут назаўсёды. Калі б хоць бяда здарылася ўдзень і калі б хоць дзе далёка ўбачылі яны сваю лодку, то можна было б, не зважаючы на высокія хвалі і адлегласць, паспрабаваць даплысці да яе, а куды ж кіравацца зараз?
Яны дрыжалі, ім было холадна — можа, ад дажджу і ветру, а можа, ад страху. Ён прыгарнуў яе да сябе і адчуў, якая мокрая на каханай сукенка, што абляпіла яе стан, якое захаладалае цела. Але Венера нечакана адпіхнула яго ад сябе:
— Не чапай мяне.
Упала на калені і хапатліва пачалі шукаць рукамі калок, за які была навязана лодка. Поўзала па зямлі, вадзіла па пяску рукамі, але нічога не знаходзіла.
— Во, толькі ямачка засталася, — у роспачы крыкнула яна і падхапілася на ногі.
Яна падбегла да яго, і Перанег не паспеў апамятацца, як па шчацэ пляснула яе далонька.
— Мужчына мне называецца — калок забіць не ўмее!
І загаласіла, і запрычытала, роспачна і безнадзейна, стараючыся перакрычаць шум ветру і грукат хваль:
— Гэта ўсё ты! Ты вінаваты! Навошта ты прывёз мяне сюды?! Навошта? Я пытаюся: навошта? Я ніколі цябе не любіла. А зараз я ненавіджу цябе. Чуеш, ненавіджу!..
— Супакойся...
— Не хачу супакойвацца! Ты знарок мяне прывёз сюды, каб я тут задыхнулася! Ты зрабіў буру! Ты зрабіў шторм! Ты! Ты! Ты! — крычала яна, як ўсё роўна расстрэльвала яго.
Ён быў ашаломлены гэтым і ўсяго толькі змог адказаць Венеры:
— Каго я сюды прывёз?! Такая ж любы рай пеклам зробіць.
Яна сціхла, нібы папярхнулася, трохі памаўчала, а пасля Перанег пачуў спакойны, узважаны, упэўнены яе голас:
— Запомні, да гэтага мы яшчэ маглі з табою памірыцца. А зараз пераступілі ўжо тую мяжу, за якой мірацца.
І знікла, як растварылася ў цемры.
Ён пашукаў яе, паклікаў і пакрычаў: «Святлінка! Святлінка!» — так яшчэ называў Перанег сваю каханую пры ласцы, але нікога не знайшоў і ніхто яму не адазваўся.
Шторм угаманіўся гэтак жа нечакана, як і пачаўся. Сціх вецер, скончыўся дождж. Раніцаю свяціла сонца, і востраў зноў быў утульны, чысты, прыгожы.
Ён абышоў яго ўвесь, але яе нідзе не знайшоў. Вяртаючыся, зазірнуў у свой будан і там убачыў Венеру: яна ляжала на свежых галінках, адвярнуўшыся ад увахода. Пачуўшы яго крокі, ведаючы, што ён шукае менавіта яе, каханая нават не павярнулася — прыкінулася, што спіць.
Тады ўжо знік ён. Пайшоў на другі бок вострава і знік. Перанега не было дужа доўга, але яна яго не шукала.
Знайшоўся ён сам. Яшчэ здалёк было чуваць, як праломваецца Перанег праз гушчар, як трашчыць пад яго нагамі падлесак — ён праз увесь востраў нешта валок сюды, на гэты бераг, дзе стаяў іх будан. Венера выйшла з будана і з нецярплівасцю чакала: што ж ён такое цягне?
Перанег прынёс сюды плот, змайстраваны амаль голымі рукамі, і спусціў яго на ваду — дзівак, навошта валачы яго праз гушчар, калі можна было проста па вадзе прыплысці з таго боку вострава на гэты, абагнуўшы густыя астраўныя зараснікі.
— Мілы мой, дарагі мой, адзіны мой, — адразу кінулася яна Перанегу на шыю і пачала цалаваць у зарослыя шчокі, у потны твар, у акрываўленыя, усе ў сіняках, рукі, абдымала яго і гладзіла па ашмоццю, якое нядаўна яшчэ было адзеннем.
Венера зноў стала ранейшаю Святлінкаю і першая скочыла на плот.
Яна зноў любіла яго. На гэты раз ужо за тое, што Перанег вяртаў, дарыў надзею, якая ўрэшце можа злучыць яе нанова з мітуслівым, але такім звыклым і такім жаданым тут, на востраве, светам, з зямлёю.
Ён спакойна, нічога не гаворачы, зламаў дзве алешыны, выстругаў з іх вёслы ножыкам, які выпадкова застаўся ў кішэні — усё астатняе знікла разам з лодкаю,— і таксама ступіў на плот. І яны, нецярпліва махаючы сырымі, а таму і цяжкімі вёсламі, ад райскага вострава, якім нядаўна так захапляліся, спяшаючыся, паплылі ў адкрытае мора.
Паплылі шукаць звычайнай зямлі.
Той зямлі, дзе сварацца і злуюцца, злараднічаюць і зайздросцяць, пляткараць і плачуць.