— Зірні, зірні, старая,
Ці гэта мне здаецца,
Ці, можа,
і напраўду на палосцы,
Што мы з табою хораша ўрабілі,
Дымок у спелай збажыне зацвіў...
Зірні, зірні, шаволіцца, нягоднік,
Нібы яго хто знізу раздзьмувае,
Тут, чуеш, недалёка да бяды:
А раптам за сцябліну ён ухопіцца,
Падымецца, лізне бліжэйшы колас —
Пажар зачне. Бывай тады, наш хлеб.
Ай, ходзяць
Тут розныя цікаўныя турысты
Па сцежцы, што ля нашае палоскі
Лезе аж на самую гару.
Вось нехта з іх і кінуў недакурак
У спелую, як порах, збажыну.
Давай жа мне хутчэй вядро з вадою —
Пайду яго залью.
Навошта, чалавеча? Не спяшайся.
Не тое робіш ты. І не туды ідзеш.
Ісці трэба не ўгору, а якраз уніз —
З гары.
Далей і ад свае палоскі,
І ад таго дымка.
Ніякай папяроскі
У збажыне сваёй ты не заўважыў.
Агню яшчэ няма, а той дымок
Усё шаволіцца, уецца між сцяблін.
— І што за д’ябал!
Вады агонь нябачны не баіцца.
Пайду вазьму хіба што капаніцу,
Што ля мяжы ляжыць, ды, можа, ўдасца
Яго мне закапаць...
Не трэба, чалавеча!
Табе не дапаможа капаніца —
Агонь, што здарыцца, ніякаю прыладай
Не ўдасца ўтаймаваць.
— Дык жа загіне
Надзея наша — ураджай, здабыты
Крывавым мазалём...
Хай гіне!
Ратуйся сам, надзею не ўратуеш.
Зямля вось-вось, з хвіліны на хвіліну
Заходзіць, загрукоча пад нагамі
І пырсне ў неба полымем высокім,
Высока ў неба камяні падкіне,
Якіх так і не выкарчаваў ты,
Хоць так хацеў...
— Не, чуеш, я не кіну
Свой ураджай і збажыну саспелую,
Якую гэтак шчыра я спяліў,
А гэты дым — пракляты, ненавісны —
Нагамі затапчу.
І ён пачаў
Дымок таптаць абедзвюма нагамі.
Толькі дзіва —
Чым больш ён гэты дым таптаў, тым болей
Нягоднік рос і моцы набіраўся.
А чалавек круціўся ля яго —
Нібыта ён зямлю вакол абтоптваў
Ля дыму-яблыні, якую на няшчасце,
Здавалася, ён сам і пасадзіў...
Убачыўшы, што дым усё гусцее,
Прыбегла на палоску і старая —
Адразу ў слёзы і адразу ў плач:
— Што ты, няўмека, кешкаешся тута —
Ратуй хутчэй наш даражэнькі хлеб...
І раптам узарвалася зямля,
І полымя ўзнялося аж да зорак,
І стала цёмна, быццам уначы,
І ў гэтай цемры жыхалі маланкі,
І лава пацякла уніз з шыпеннем,
А на тым месцы, дзе была палоска,
Са збажыной саспелаю палоска,
Узняўся кратэр —
Бы злавесны помнік
З’яднанаму з сам-хлебам чалавеку
І выспеленай ім жа збажыне.
А людзі,
Змірыўшыся з няпрошанай бядою,
Назвалі гэту сумную падзею
Даволі празаічна: «Вывяржэнне
Чарговага вулкана».
Мінецца час.
Вулкан гэты астыне.
І яго зноў жа будуць, як славутасць,
Паказваць новым стомленым турыстам,
І ніхто,
Бадай ніхто не ўспомніць,
Што тут была са збажыной палоска
І селянін з сялянкай утрапёна
Затоптвалі дымок між каласоў.