Славацкая балада. XVII стагоддзе
Аж задыхаліся двое —
Так улукаткі бягуць,
Не віжуючы дарогі,
Не шукаючы сцягу.
Людзі дзівяцца — не знаюць,
Каму трэба памагчы:
Ці таму, хто уцякае,
Ці таму, хто ўслед імчыць.
І рашаецца каторы:
Што тут доўга мудраваць,
Чалавек жа уцякае —
Памажы яму ўцякаць!
Даганялу дай падножку.
Але той, што ўслед бяжыць,
Плача:
— Ён жа ў маіх дзетак
Хлеб з рук вырве.
Памажы!
Значыць, іншаму падножку —
Хай зазнае сам багна!
Чалавек жа даганяе,
Памажы яму дагнаць.
Але й той пачаў прасіцца:
— Уцяку — і я жыву.
Калі ж ён мяне дагоніць —
Адсячэ мне галаву.
Паспрабуй тут разабрацца,
Што жыццё уткне яшчэ...
Памажы таму — дагоніць,
А другому — уцячэ.
І давалі людзі сцежку,
Саступалі ўсе на край.
— Уцякай жа хутка, хутка!
— Ты ж, як можаш, даганяй!
І не ведалі пакуль што,
Ачмурэлыя ад звад:
Хто ўцякае — той ахвяра,
Хто ўслед гоніцца — той кат.
А па даўняй завядзёнцы
Хто з-пад вісельні збяжыць,
Хто ад ката адаб’ецца,
Будзе век свабодны жыць.
Бег і клопат іх супольны,
Дай Бог вязню сілы шмат:
Уцячэ ён — стане вольны,
Але страціць працу кат.
Не ўцячэ — і у ката зноўку
Праца з’явіцца ў руках,
Будзе зноў ён сеч галовы,
Задушыўшы свой жа страх.
І бягуць, бядой з’яднаны,
Ва ўвесь дух, у дых увесь
Той, хто хоча жыць астацца
І хто хоча проста есць.
Напрамкі яны спяшаюць,
Нават плот для іх не плот...
Дай жа вязню ногі, Божа!
Спатыкніся, жываглот!
Бег слабее. Лес бліжэе —
Насалода для вачэй.
Вязень: скора, скора, скора...
Кат: хутчэй, хутчэй, хутчэй...
Першы ў лес, як зай, ускочыў
Паспрабуй яго знайдзі!
Кат жа ў полі спатыкнуўся...
Божа мой — ужо адзін!
І упаў ён, і заплакаў,
На ўвесь свет, як воўк, завыў
Бо чакалі хлеба дзеці,
Што апухлі ад травы!
Але ўсё ж такі і ў ката
Радасць тлелася: «Жыві!» —
Хоць і будзе ён без хлеба,
Але ж будзе й без крыві.
Мой шаноўны свет, віншую
Ад сягоння і навек:
Нарадзіўся у другі раз
Сын твой, свеце,— Чалавек!
А папраўдзе, дык абодва
Нарадзіліся ў бядзе:
Той, хто мусіў быў памерці,
Ды і той, хто жыць хацеў.