Напэўна, гэта дужа сумны занятак - прадаваць на пошце маркі? Як вы лічыце?
Відаць, вы ніколі не задумваліся над такім пытаннем. І я таксама. А вось пасля ўчарашняга дня думка аб гэтым не выходзіць з маёй галавы. Колькі ўжо гадзін сяджу я ў сваім пакойчыку на трэцім паверсе і ўсё думаю, думаю, думаю... А божачкі, якая ж гэта сумная, мусіць, справа - прадаваць маркі! І як толькі я адважылася на такое!..
А ўсё праз гэты мой дурны характар! Люблю, шчыра прызнаючыся, усё рабіць па-свойму, насупор усім. Так атрымалася і з работай. Многа ўсялякіх парад давалі мне сяброўкі. Вера Шышакова настойвала, каб я ішла сакратаркай у міністэрства сельскай гаспадаркі, дзе яна сама працавала ў нейкім аддзеле. Тоня Кажакіна ледзь не разраўлася, даводзячы, што мне абавязкова трэба стаць кінаартысткай: у мяне, маўляў, незвычайны талент, і будзе вялікі грэх, калі я загублю яго ў самым зародку. А Надзя Юхтановіч безапеляцыйным тонам гаварыла, што я павінна вучыцца далей і толькі ў політэхнічным інстытуце, бо проста не маю права здраджваць сямейнай традыцыі.
Не, я не паслухала ні Веру, ні Тоню, ні Надзю. Я вырашыла, што сама выберу сабе занятак.
І выбрала!..
Сяброўкі адно рукамі развялі, калі даведаліся пра мой выбар. А Надзя - дык тая сказала, што больш і размаўляць са мною не будзе.
Пра тату і казаць няма чаго. Такі скандал быў, што і цяпер яшчэ звон увушшу стаіць...
І вось я сяджу на ложку і думаю, думаю... Ужо раніца. Праз якую гадзіну трэба ісці на працу. На пошту. Прадаваць маркі.
А здарылася ўсё гэта так.
Учора зранку я пайшла па вуліцах горада і стала чытаць аб'явы. Каля табачнага магазіна на праспекце іх вісіць асабліва многа. Станкабудаўнічаму заводу патрэбны былі токары, слесары, фрэзероўшчыкі. Гэта мне не падыходзіла, бо ніводнай з тых спецыяльнасцей я, вядома, не мела. Тонкасуконны камбінат запрашаў на работу ткачых і яшчэ нейкіх вінтоўшчыц. Не, і на камбінат мне таксама не было чаго ісці. Некалькі разоў перачытала аб'яву друкарні, але і там не знайшла нічога па густу. У самым нізе дошкі, з правага боку, быў прылеплены блакітны лісточак, перакрыжаваны з кутка ў куток ярка-чырвонай ломанай стралою. Няцяжка было здагадацца, што гэтая страла сімвалізуе маланку, а значыць - прадпрыемства сувязі. І сапраўды, на лісточку было напісана, што пошце патрэбны работнікі аж васьмі спецыяльнасцей. Я на хвілінку ўявіла сабе акенца на пошце, дзе пытаюць пісьмы «да запатрабавання», і ў думках усміхнулася.
Потым я пайшла на Камсамольскую вуліцу, дзе таксама вісіць дошка рэкламнага бюро. Спецыялісты патрэбны былі ўсюды. Я перачытала аб'явы хлебазавода, мэблевай фабрыкі, цагельнага завода, універмага, шавецкай арцелі, камбіната бытавога абслугоўвання... А на тым самым месцы, што і на дошцы каля табачнага магазіна, вісеў знаёмы блакітны лісточак з прывабнай пунцовай маланкай.
Я прыгадала, што многа аб'яў вывешваецца на вуліцы Энгельса. І першае, што мне кінулася там у вочы, - той самы блакітны лісточак і тая самая маланка...
«Мусіць, ім вельмі патрэбны людзі», - падумала я.
І пашыбавала на паштамт.
У жанчыны з высокай прыгожай прычоскай і бялюткім тварам, якая сядзела за адным з акенцаў, я купіла лісток паперы.
- А канверт непатрэбен? - запытала жанчына. - І марка непатрэбна?
Я зірнула на жанчыну. Напэўна, я шмат разоў купляла ў яе маркі, канверты, паштоўкі, але зусім не прыкмячала яе. Падыдзеш да акенца, падасі манеты, возьмеш, што табе трэба, а хто даў - ці не ўсё роўна?..
Жанчына глядзела на мяне ўважліва і нават, як здалося мне, добразычліва. У яе былі вельмі харошыя вочы.
- Дзякую... - сумеўшыся, прамармытала я і скоранька падалася ад акенца.
За адным з столікаў я напісала заяву - першую ў сваім жыцці.
Начальнік аддзела кадраў - маленькі, з пасівелай галавой, дзядуля - сустрэў мяне чамусьці няветліва. Калі я падышла да ягонага стала і, стараючыся трымацца як мага больш смела, незалежна, бойкім голасам сказала: - Маё вам шанаванне, дзядуля! - ён нават не глянуў у мой бок.
- Добрай раніцы... - ужо не так смела яшчэ раз павіталася я.
- Га? - Начальнік пакінуў на момант нейкую вялізную кнігу, што ляжала перад ім на стале, узняў на мяне вочы, схаваныя за дзвюма парамі акуляраў. - Прывітанне, прывітанне! - скорагаворкай прамовіў ён і зноў утаропіўся ў кнігу.
Не ведаючы, што мне рабіць далей, я пераступіла з нагі на нагу, пасля асцярожна кашлянула ў кулак.
- Вы - да мяне? - здзіўлена спытаў дзядуля. Ён зняў адну пару акуляраў, пільна агледзеў мяне з галавы да ног, пасля паправіў свае сінія сацінавыя нарукаўнікі, нібы збіраючыся кінуцца ў бойку са мною.
- Да вас... вось... - і я падала яму заяву.
Усё з тым жа выразам здзіўлення на твары стары нерашуча ўзяў з маіх рук шэры лісток, глянуў на яго і раптам засмяяўся.
- А бадай яму ліха, гэта ж я зусім забыўся, што цяперака я тут - начальнік... Даруйце, калі ласка...
Ён хацеў быў зноў насунуць на вочы другія акуляры, але перадумаў і з шчырым давер'ем сказаў мне:
- Я, ці ведаеце, сам толькі ўчора паступіў сюды працаваць. І, бачыце, не прывык яшчэ. Сядзеў тры гады на пенсіі, не ўседзеў больш і падаўся сюды. Усё ж нейкі занятак...
Уздыхнуўшы, ён прамовіў яшчэ нешта, але я не пачула, бо штосьці пачало раптам замінаць яму гаварыць і ён нібы глытаў свае ж словы. Пасля ён ускочыў з-за стала, збегаў у суседні пакой, прынёс адтуль крэсла і прапанаваў мне сесці. А сам усё прасіў прабачэння:
- Вы ўжо ж даруйце мне... Прывыкну, вядома. Да ўсяго можна прывыкнуць. Праўда?
Голас у яго быў сіплаваты, вочы часта міргалі, і мне чамусьці стала вельмі шкада яго.
- Можа мне зайсці другім разам?
- Што вы, што вы! - замахаў рукамі дзядуля і ледзь не ўпусціў з іх акуляры. - Ого, так я вас і выпушчу, чакайце! Вы ж у мяне першая кадра!
Так і не надзеўшы другія акуляры, ён узяўся чытаць маю заяву. Тут у пакой завітала нейкая тоўсценькая жанчынка, і з іх размовы я ўведала, што начальнік аддзела кадраў мае прозвішча Гур'янчык. Жанчынка была чымсьці нездаволеная і нечага дамагалася ад Гур'янчыка, і той пад яе націскам штосьці паабяцаў ёй. Калі яна пайшла, Гур'янчык зноў узяўся за маю заяву.
Тым часам я як след разгледзела яго. Асабліва мяне ўразіў яго нос. Ён быў нейкі кручкаваты, проста-такі драпежны, і зусім не адпавядаў дабрадушнай усмешцы, якая амаль не сыходзіла з ягонага старанна паголенага твару.
- Ну, ну... - сказаў Гур'янчык, калі прачытаў заяву. - Дзесяцігодка, выходзіць, за плячмі ёсць?
- Нашу, - сказала я.
- Можа, прабачце, і з медалем?
- Медаляў на маю долю не хапіла.
Ён трошкі памаўчаў і ціха спытаў:
- А інстытут?
У мяне не хапіла духу прызнацца, што я збаялася конкурсу і ні ў які інстытут дакументы не падала. І я дзёрзка сказала:
- Маю ахвоту прайсці другую навуку. Прадаваць у вас на пошце маркі.
- А-а-а... - працягнуў Гур'янчык і зноў пачаў перачытваць маю заяву. Пасля сумна сказаў: - А коскі ўсё ж трэба ставіць, нават у заявах.
І, узяўшы ручку, ён крутнуў ёю ў якімсьці месцы маёй заявы.
«Усё прапала!» - вырашыла я.
- А вы не ўздыхайце... як вас? Ганна Мікалаеўна? Не ўздыхайце, Ганна Мікалаеўна. Вам галоўнае цяпер - не зблытаць двугрывенны з пятаком. І яшчэ - даць рэшту з рубля не пяцьдзесят капеек, а шэсць грыўняў, калі чалавек просіць марку для простага пісьма. Тут коскі непатрэбны.
Я бачыла, што Гур'янчык робіцца ўсё больш і больш нездаволены мною.
- Заўтра і пачынайце, - ужо амаль злосна сказаў ён, выводзячы на маёй заяве маленькімі літарамі рэзалюцыю. - Ваша пасада будзе называцца... пачакайце, зараз я вам скажу... - Ён пагартаў нейкую кнігу - здаецца, тую самую, якую трымаў у руках, калі я прыйшла да яго. - Вось: паштовы агент! Здорава гучыць, га? Агент! - І Гур'янчык падняў угору ўказальны палец правай рукі. Сівыя бровы яго таксама ўзняліся, нарабіўшы на лбе глыбокіх маршчын.
Трэба было штосьці сказаць начальніку аддзела кадраў перад тым як развітацца, але што - я не ведала.
- А мая Саша ў педагагічны падалася... вось... - паціху, нібы адказваючы на нейкія свае думкі, прамовіў Гур'янчык.
- Бывайце! - выгукнула я і пабегла з пакоя.
Вось так і паступіла я на работу...
А цяпер во не сплю, сяджу на сваім ложку і ўсё думаю...
Зазваніў будзільнік. Гэта я ўчора звечара накруціла яго, каб не праспаць...
На дварэ ідзе дождж. Фортка ў пакой адчынена, і я чую, як кроплі з шумам падаюць на лістоту клёна, што расце пад самым маім акном. Чамусьці ўяўляецца, быццам клён курчыцца, уздыхае і вось-вось пачне скардзіцца мне на панылы, надакучлівы дождж.
Я бяру парасон і выходжу з дому. У наш завулак залятае гарэзлівы ветрык. Стары клён нездаволена калыша галлём, пакуль я не збочваю на вуліцу.
Прыгадалася... Аднойчы, калі я была яшчэ зусім маленькая, бабуля-нябожчыца мне неяк сказала:
- Ох, і язычок у цябе, Ганначка! І трашчыш, і трашчыш - ну чыста сарока. Глядзі, будзеш от так і далей трашчаць, вырасце ён у цябе, як вясло. Кепска тады табе будзе.
- Чаму кепска? - зацікавілася я.
- А таму, што тых, у каго язык доўгі, пасылаюць на пошту. Стаяць яны там, высунуўшы свае языкі, а людзі падыходзяць і мачаюць аб іх свае маркі.
Мілая мая бабуля, каб жа гэта ты ведала, куды я зараз іду!..
Пошта адчыняецца ў дзевяць гадзін, але я прыйшла а палове дзевятай, і гэтыя паўгадзіны да пачатку працы жанчына з высокай прычоскай цярпліва растлумачвала мне мае абавязкі. Ля майго стала стаіць невялікая жалезная скрынка, у ёй поўна марак, канвертаў, паперы для пісем, усялякіх бланкаў - для тэлеграм, паштовых пераводаў, пасылак.
- Вы не палохайцеся, мілая, - прыемным голасам гаварыла далей жанчына, раскладваючы на стале стосікамі бланкі, канверты, маркі. - От гэта зручней будзе тут пакласці, а гэта - лепш з правага боку. Маркі па сорак капеек тут пакладзіце, яны часцей за ўсё ідуць, а астатнія можна пакласці далей, іх менш пытаюць.
Я слухала Аўдоццю Паўлаўну - так звалі жанчыну - і пакутліва намагалася запомніць яе парады, але ў галаве ўсё блыталася, і я з сумам думала: «Вось яна, Ганна Мікалаеўна, коска ў тваім жыцці...»
Вялікі старадаўні гадзіннік, што стаяў на падлозе і ўзвышаўся ледзь не да сярэдзіны сцяны, прабіў дзевяць разоў. Аўдоцця Паўлаўна адсунула фанерку, якая зачыняла маё акенца, села побач са мной і сказала:
- Ну вось...
Здаецца, яна таксама хвалявалася.
Акенца было з правага боку ад мяне, на ўзроўні маіх вачэй. Непрыкметна я кінула позірк направа. У акенца мне была бачна ўся амаль пустая яшчэ зала. Вунь стаіць круглы стол, за якім я ўчора напісала сваю заяву...
- Дождж на вуліцы, таму і не ідуць... - прамовіла Аўдоцця Паўлаўна. Яна, відаць, заўважыла мой позірк. - Вы не палохайцеся, мілая.
- Грамадзяначка, марку, хуценька! - пачуўся раптам нечы моцны басавіты голас, і ў акенца прасунулася вялізная мужчынская рука. На мой стол са звонам упалі тры манеты, адна з іх пакацілася, я не паспела падхапіць яе, і яна са стала звалілася на падлогу.
- Выбачайце! - сказаў той жа басавіты голас.
Аўдоцця Паўлаўна падняла манету і паказала мне вачыма на маркі - вунь адтуль, моў, бяры. Я схапіла ліст і пачала адрываць марку, але пальцы не слухаліся, і марка разарвалася папалам.
- Якая ж вы нялоўкая... - прагрымеў голас у акенцы. - Я ж спяшаюся, мне некалі!
Новая марка адарвалася добра, рука з акенца хутка выхапіла яе ў мяне і знікла.
- А рэшту? - палахліва спытала Аўдоцця Паўлаўна. - Ён жа даў сорак пяць капеек!
Я таксама спалохалася. Нервова схапіла нейкую манету, высунула яе з акна, але там нікога не было. Выглянула ў залу - але таго чалавека і след прастыў...
- Няма, - ціха сказала я.
- Як кажуць - першы блін комам, - не то з дакорам, не то са спачуваннем сказала мая настаўніца.
«Эх ты, коска!» - аблаяла я сябе ў думках.
- А дождж, відаць, перастае, - радасна паведаміла Аўдоцця Паўлаўна.
«Лепш бы ён не пераставаў», - падумала я.
У зале захадзілі, затупалі людзі. У маё акенца раз-пораз чулася:
- Любая, адзін канверцік!
- Марачку для заказнога пісьма!
- Бланк для перавода можна? Будзьце ласкавы!
- Для тэлеграмы, хуценька бланк для тэлеграмы!
Я ледзь упраўлялася падаваць. Гадзіне а дзесятай я з жахам заўважыла, што ля майго акна выцягнулася доўгая чарга.
- Не палохайся, мілая, не палохайся, - ласкава прамовіла Аўдоцця Паўлаўна і пачала дапамагаць мне. Чарга ў хуткім часе растала, і пасля хвілін колькі да акна амаль ніхто не падыходзіў.
- Дождж, ці што, зноў пайшоў? - спытала я.
- Які там дождж! Сонца вунь як пячэ! - весела адказала Аўдоцця Паўлаўна. - А што народ схлынуў, дык гэта ў нас заўсёды так: то густа, то пуста.
Нечакана да стала падышоў Гур'янчык. Сёння ён выглядаў не такім старым, як учора. Пабліскваючы шкельцамі дзвюх пар сваіх акуляраў, Гур'янчык сярдзіта спытаў:
- Прывыкаеце? - І не чакаючы майго адказу, ужо мякчэй дадаў: - А я, ведаеце, амаль прывык ужо. Сёння ад начальніка канторы наганяй атрымаў. За кадры. Не хапае іх у нас. Сярод вашых знаёмых няма такіх, што не працуюць? Можа ўгаворыце каго? Гэта ж як яно прыгожа гучыць: агент!
Я нічога не паспела адказаць начальніку аддзела кадраў. У акне пачуўся чыйсьці нясмелы тонкі галасок:
- Цёценька, з Пушкіным няма маркі?
У акне віднелася бялявая галоўка.
- Ёсць, дзяўчынка, ёсць. Табе колькі?
- Я не дзяўчынка, - пакрыўджана сказала бялявая галоўка, - Я хлопчык. Дайце дзве.
Маленькая рука ўзяла маркі і знікла. Але праз хвіліну той жа галасок зноў спытаў:
- А з Маякоўскім ёсць?
З Маякоўскім у мяне марак не было, і я прапанавала юнаму філатэлісту марку з Чапаевым.
- З Чапаевым у нас ужо ёсць, - важна адказаў хлопчык, і я толькі цяпер заўважыла, што побач з белай варушыцца яшчэ і русавалосая галоўка. - А калі будзе з Маякоўскім?
Я адказала, што не ведаю, і хлопчыкі, відавочна расчараваныя, пайшлі.
- Дык можа ўгаворыце каго? - зноў падаў голас Гур'янчык.
Але я ізноў не паспела адказаць яму. У акенца прасунуўся канверт, і чалавек, які трымаў яго, хутка загаварыў:
- Даражэнькая, адну марачку. Простую. Будзьце ласкавы!
Не паспела я даць марку, як яна ў адзін момант аказалася прылепленай да канверта. І тут здарылася нечаканае.
- Прабачце... - пачуўся разгублены голас. - Каб на яго ліха! Грошы ў старым касцюме засталіся... Ну, што ты скажаш - ні капейкі!
У акно разгублена, то бялеючы, то чырванеючы, глядзеў малады чалавек, з выгляду студэнт. На ім быў новенькі каверкотавы касцюм з ледзь прыкметнай блакітнай палоскай і шэры капялюш. І яшчэ мне запомніўся яго ярка-чырвоны гальштук, завязаны на вялікі вузел.
- Што ж цяпер?.. - збянтэжана прамовіў малады чалавек, круцячы ў руках канверт. - Прамок, разумееце, раніцой, забег пераапрануцца, і вось - на табе...
- А вы не палохайцеся, - адказала я чамусьці словамі Аўдоцці Паўлаўны.
- Не, праўда, што ж рабіць? - Ён разгублена зірнуў на мяне, потым на Гур'янчыка, на Аўдоццю Паўлаўну.
- А нічога! - сказала я. - Прынясеце пры выпадку, другім разам.
Малады чалавек неяк няўмела, адчуваючы няёмкасць, стаў дзякаваць, ён некалькі разоў паўтарыў, што вядома ж, абавязкова прынясе грошы, прынясе сёння ж. Я заўважыла, што калі ён выходзіў з залы, то павярнуўся і яшчэ раз паглядзеў на мяне...
- Чакайце, прынясе! - сярдзітым голасам сказаў Гур'янчык, махнуў рукой і пайшоў. Аўдоцця Паўлаўна таксама некуды адышла, і я засталася за сваім сталом адна.
Насупроць мяне за гэткім жа сталом, як і мой, сядзіць немаладая жанчына ў цёмна-сіняй кофтачцы. Гэта - Зінаіда Нілаўна, мяне пазнаёмілі ўжо з ёю. Яна прымае заказныя пісьмы. Зінаіда Нілаўна сядзіць спіною да мяне, і я амаль не бачу яе твару. У яе вясёлы характар, яна ўвесь час размаўляе са сваімі кліентамі. А чарга да яе акна вялікая. Я заўважыла, што некаторым даводзіцца стаяць у ёй па два разы. Вось падышоў рослы шыракаплечы хлопец з нейкай здаволенай, нават нібы радаснай усмешкай на твары. Ён працягнуў вялікі, жоўтага колеру канверт. Зінаіда Нілаўна кінула яго на вагі, паглядзела ў кнігу расцэнак за перасылку карэспандэнцыі і аддала канверт назад:
- Два рублі сорак капеек... Наступны!
Хлопец здзіўлена паглядзеў на Зінаіду Нілаўну, відаць, не разумеючы, чаму яму вернута пісьмо.
- Маркі побач, - з лагоднай усмешкай растлумачыла Зінаіда Нілаўна. - У сёмым акне. Наступны! У вас заказное? Авія? Тады яшчэ на рубель вазьміце марак. Наступны!
Цяпер я не бачыла твару хлопца, але чула, як ён, хоць і па-ранейшаму весела, але ўжо з ноткай прыкрасці ў голасе прамовіў:
- Скажыце дзякуй вашаму богу, грамадзяначка, за тое, што ў мяне сёння дзень такі... А то накатаў бы я на вас скаргу, як піць даць!
- За што?.. - здзівілася Зінаіда Нілаўна і нават пацямнела з твару.
- Хіба вы самі не можаце даць маркі або нават і наклеіць іх? Ганяеце людзей ад аднаго акна да другога.
- Не магу, бо не паложана. У мяне і марак нават няма. Я толькі прымаю пісьмы. І не чапіцеся да мяне ненаведама праз што!
- Ну і парадачкі! От напісаць бы на вас у газету!
Хлопец падышоў да майго акна.
- Фізкульт-прывет, даражэнькая! А можа і вы мяне куды яшчэ пашляце?
Ды я ўжо загадзя падрыхтавала яму марак на два рублі і сорак капеек і цяпер працягнула іх у акенца. Хлопец заплаціў грошы, прыклеіў маркі і яшчэ раз сказаў:
- Фізкульт-прывет!
І памахаў левай рукой.
«Спартсмен, напэўна», - падумалася мне.
У хлопца на правай руцэ былі забінтаваны вялікі і ўказальны пальцы, і ён усё рабіў левай рукой. Я ўзяла ягоны канверт і перадала Зінаідзе Нілаўне. Міжвольна зірнула на адрас. Пісьмо пасылалася ў Маскву, у выдавецтва. «А можа пісьменнік? - мільганула новая думка. - Паэт, га?»
Хлопец адышоўся, але раптам зноў вярнуўся да майго акна.
- Ледзь не забыўся... Бланк можна, даражэнькая? Для тэлеграмы. - Ён азірнуўся наўкола і, як мне здалося, узрадаваўся, што каля акна нікога няма. Вінавата ўсміхаючыся, ён амаль шэптам сказаў: - Рука вось... параніў учора. Чамадан рамантаваў. Можа напішаце, га? Тут усё пра ўсё некалькі слоў. Га?
- Дыктуйце.
І я падрыхтавалася пісаць.
- Значыць, так, - спяшаючыся, загаварыў ён. - Пішыце. Орша, Дэпоўская, сто дваццаць тры, Чупраковай Анастасіі Гаўрылаўне. Напісалі? Цяпер тэкст. Выязджаю новую будоўлю, падрабязнасці пісьмом. Ёсць?.. Ну і яшчэ: цалую, твой Анфіл. Усё!
На слове «цалую» я пасадзіла кляксу, і тэлеграму прыйшлося перапісваць.
- Эх, задаў я вам работы, - сумеўся Анфіл. - Але ж ведаеце - маці. Яна ж непакоіцца.
На гэты раз слова «цалую» напісалася асабліва выразна.
- Ну і дзянёчак жа ў мяне сёння - адзін раз у жыцці такі бывае! На вялікую будоўлю ўзялі! Экскаватаршчык я, - ахвотна расказваў Анфіл. - На шагаючы разлічваю трапіць.
- А я думала - вы спартсмен.
- Спартсмен? Што вы! Балельшчык - гэта праўда. Адзін - нуль у маю карысць!
І ён пайшоў да выхаду лёгкай роўнай хадою, энергічна махаючы левай рукою.
Я чамусьці ўздыхнула...
Перад самым заканчэннем майго першага працоўнага дня зноў прыйшоў Гур'янчык.
- Куды ж гэта варта, таварыш Гур'янчык! - накінулася я на яго. - Што ж гэта такое! Людзі павінны стаяць там, потым ісці сюды, стаяць тут, пасля ізноў вяртацца назад, ізноў стаяць. Куды гэта варта?!
Гур'янчык доўга не мог зразумець, што я хачу сказаць. Злуючыся на яго за някемлівасць, я растлумачыла, што трэба было б зрабіць неяк так, каб людзям не прыходзілася стаяць па тры разы ў чарзе з-за аднаго пісьма.
- Добра, падумаем. - Ён паглядзеў на гадзіннік, асцярожна запытаў: - Гэты... студэнт не прыходзіў?
- Не...
- Чакайце, прыйдзе, а як жа! - У голасе Гур'янчыка гучала іронія. Ён патаптаўся крыху на месцы, адышоў, потым зноў падышоў да майго стала. - Вы вось што... Пакладзіце ў касу. - І, кінуўшы мне на стол дзве саракоўкі, Гур'янчык кароткімі сваімі крокамі выбег за дзверы. Не паспелі дзверы зачыніцца за ім, як я пачула ў акенцы знаёмы голас:
- Ледзь не спазніўся! Вось... Дзякую вам...
На мой стол побач з манетамі Гур'янчыка ляглі яшчэ дзве.
А потым у акенцы нешта зашамацела, і я ўбачыла букет пахучых руж.
- Ад маёй брыгады! - данеслася з-за кветак. Букет завяз у акне, і таму я нікога не бачыла. - Ад брыгады токараў завода імя Кірава. Пісямко, прызнаюся, было калектыўнае. Маскоўскім токарам, абмен вопытам.
- Што ж вы, токары-пекары, у рабочы час па кветкавых магазінах расхаджваеце? - якраз падышоўшы да мяне, сказала Аўдоцця Паўлаўна.
- А нам працаваць у начную змену.
Букет, нарэшце, пралез, і я ўбачыла ў акенцы ярка-чырвоны, як і ружы, гальштук. Токар памахаў мне рукой і знік.
Напэўна, гэта нядобра - прымаць на рабоце ружы?.. Але згадзіцеся самі: хіба ж дзяўчына можа адмовіцца ад кветак?..
...На галоўнай магістралі нашага горада - шумна. Туды і назад ідуць людзі, бягуць аўтамашыны. Перашэптваюцца аб нечым ліпы.
Я іду не спяшаючыся, павольна. Іду дамоў. З работы.
Правай рукой прыціскаю да грудзей букет. Адчуваю, што на яго многія заглядаюцца.
І раптам з правага боку чую моцны мужчынскі голас:
- Алё, даражэнькая! Фізкульт-прывет!
Так, гэта быў ён, экскаватаршчык Анфіл! Хіба я магла не пазнаць яго! Анфіл шырока ўсміхаўся, увесь твар яго ззяў радасцю. Міжвольна заўсміхалася і я.
- Ну як? - спытала я, і сама здзівілася, што звярнулася да яго, як да старога знаёмага.
- Парадачак! - трасянуўшы сваімі каштанавымі валасамі, прагаварыў экскаватаршчык. - Білет - вось ён, у кішэні. Цягнік адыходзіць праз сорак хвілін. Пажадайце мне ні пуху ні пяра! - І ён хутка пакрочыў наперад, лёгка несучы левай рукой жоўты фанерны чамаданчык.
Але вось ён азірнуўся, глянуў на мяне. Паставіўшы свой чамаданчык на асфальт, пачаў нешта шукаць у кішэнях. Анфіл завіхаўся, але не мог знайсці, што хацеў, бо шукаць левай рукой было нязручна. Я падышла да яго.
- Вось! - узрадавана сказаў ён, выняўшы, нарэшце, нейкі лісток паперы, і падаў яго мне. - Вось. Гэта - адрас. Аддзел кадраў нашай будоўлі. Пішыце! Могуць узяць, а што вы думаеце! Пішыце!
Экскаватаршчык падхапіў свой чамаданчык і павярнуў на другую вуліцу.
Калі я выйшла на рог вуліцы, Анфіла ўжо не было відаць. Туды і назад ішлі людзі. Адны спяшаліся, другія крочылі павольна.
У кожнага сваё.
Вось і скончыўся мой першы дзень. Заўтра я зноў буду прадаваць маркі. Каму ж прыйдзецца заўтра ўручаць іх?..
Я ведаю каму. Прыходзьце, маё акно - сёмае.
1952 г.