Меладрама ў адной дзеі
Адстаўцы галоўнага ката Мацыеўскага польская фашысцкая прэса аддае такую ж увагу, як і адстаўцы міністра. Пан Мацкевіч-Цат — рэдактар манархічна-памешчыцкага віленскага «Слова» — выказвае сваё глыбокае спачуванне адстаўленаму кату.
З газет
У П’ЕСЕ АРУДУЮЦЬ:
Пан Мацыеўскі — галоўны дзяржаўны кат Польшчы (у адстаўцы).
Пан Мацкевіч-Цат — рэдактар манархічна-памешчыцкай газеты «Слово» (выдаецца ў Вільні).
Два падарожныя.
На сцэне асіна: за вяршок прывязана вяроўка з пятлёй на канцы. Другая шыбеніца — адмысловая.
Пан Мацыеўскі
(заклікае)
Людцы добрыя, мілыя!
Не шкадую ж вам мыла я.
Дасканала вяроўка намылена,
Маладая асінка нахілена —
Каму люба на ўлонні прыроды?
Не прашу я лішняй узнагароды:
Адмыслова магу павесіць
За злотых дзесяць.
Танней не магу, паверце, браткі!
Хто ж густуе пейзаж гарадскі,
Хоча глянуць на свет са знарочыстай вышкі,
Калі ласка — а-ля Лукішкі!
Вось вам-шыбеніца-перакладзінка!
Зроблена — во! Адгаблёвана гладзенька,
Памалёвана сёння нанова —
Тэхнікі нашай апошняе слова!
Дваццаць злотых — невялікая плата.
Пашкадуйце ж беспрацоўнага ката!
(Выйшаў, разумееце, казус гэтакі
Праз парушэнне катаўскай этыкі).
Дайце ж зарабіць хаця крышку
На пальчаткі белыя ды на манішку!
Не пакіньце небараку
Без моднага фраку!
Дапамажыце, бо дзе ж гэта відана!
Тысяча злотых дзяржавай мне выдана.
Выходных такіх для галоўнага ката —
Самі разумееце — малавата.
Гэй, падыходзьце — вяроўка намылена!
Гэй, паспяшайце — асінка нахілена!
Каму люба — а-ля Лукішкі!
Не вазьму я з працоўнага лішкі.
Пан Мацкевіч-Цат
(знімае капялюш і згінаецца ў пашане)
Прабачце! Вы, пане, здаецца...
Пан Мацыеўскі
(з гонарам)
Вядомы кат.
Пан Мацкевіч-Цат
Я таксама вядомы... Мацкевіч-Цат...
На крэсах усходніх цэрбер пільны,
Рэдактар «Слова»,— выходзіць у Вільні.
Пан Мацыеўскі
А-а! Вельмі прыемна! Для гэтакай шышкі
Проша пейзажык а-ля Лукішкі.
(Мерыцца накінуць на шыю рэдактара пятлю, прымацаваную да шыбеніцы.)
Пан Мацкевіч-Цат
(адступаецца задам, наставіўшы рукі з капелюшом у правай)
Пан мяне трошкі... не так зразумеў...
Я крышку не тое... на ўвазе меў.
Дзякую, пане, вам за паслугу,
Але я прыйшоў, як найлепшаму другу,
Выказаць пану пашану сваю...
І... для газеткі ўзяць інтэрв’ю.
Наша газетка вельмі цікавіцца,
Чым пан жывіцца ды як пан бавіцца.
Пан Мацыеўскі
Жыву пакуль што, з ласкі бога-айца...
Жаліцца кату не вельмі да твару,
Цяжка, аднак жа, знайсці спажыўца
Мне для майго тавару.
(Паказвае на шыбеніцу.)
Стаіць без нагрузкі прыладдзе маё.
З фабрык і з вёсак гэта хам’ё
Дык проста аж нос адварочвае,
Калі начальства яго не заахвочвае.
Ох, цяжка жыць у няміласці ўлады!
Пан Мацкевіч-Цат
А дайце ж, пан, рады!
Пры вашай кваліфікацыі
Ды пры нашай пацыфікацыі,
Пры дэфіцытнасці ў нас вашай прафесіі
Пакінуць пана без працы
Не было ж аніякай рацыі!
Толькі ж за месяц вы сотню павесілі.
А тысячы іншых да вас у пашане застылі.
Ды вы ж, пане, герой... у старапольскім стылі.
Чуў я гэтымі днямі, нядаўна,
Пра заступніка вашага, Браўна,
Чуў пра яго досыць шмат,—
Дык гэта ж партач, а не кат!
Бярэ пяцьсот злотых на месяц,
Чалавека не ўмее павесіць.
Праўда, новыя кадры ўжо выяўляюцца,
Але ж і тыя ніяк не ўпраўляюцца.
Пан Мацыеўскі
Шчыра дзякую, пане,
За павагу ды спачуванне.
Буду мець я Мацкевіча-Цата
(працягвае руку)
За роднага брата.
Пан Мацкевіч-Цат
(баязліва бярэ руку, косячы вокам на намыленую пятлю)
Сведкаю будзе хай бог нам святы,
Што мы з вамі па духу браты.
Цясней нам сысціся даўно пара:
Вы — ад пятлі, а я — ад пяра,
А працуем над супольнай справай,
Карыстаемся роўнаю славай.
Пра што намякну я ў газеце пяром,
Вы дагаворыце тапаром;
Што распачну я нататкаю лоўкаю,
Тое пан скончыць... вось гэтай вяроўкаю.
(З баязлівай павагай дакранаецца пальцам да пятлі.)
Дык будзьма ж братамі і надалей.
Адзначу я, пане, і ваш юбілей —
Успамяну сваім цёплым «Словам»
Аб слаўным такім, так сказаць, стогаловым.
Хто ж славай такой з вамі можа памерацца?
Дазвольце ж, пане... ад шчырага сэрца...
(Ад наплыву пачуццяў не можа больш гаварыць. Цат і кат горача абнімаюцца, вусны іх злучаюцца ў братнім пацалунку. Абодва ў экстазе заміраюць, не маючы сілы расстацца.)
Два падарожныя: пан Луцкевіч і пан Астроўскі спыняюцца глыбока расчуленыя праяўленнем такой моцнай дружбы. Дастаюць хусцінкі і выціраюць слёзы замілавання.
Заслона
1932