З польскай — К. Уейскага
Гэтак звоняць! А так звоны
Рвуць мазгі балесне!
А ксяндзы — куды пруць роем
З гругановай песняй?
Тут жа блізка, прада мною
Чорны воз туркоча...
Як мне цёмна! Воз той чорны
Зацямніў мне вочы.
Недзе ў высі крыж яснее.
Мігаюць паходні...
А мяне вядуць пад рукі,
Так іду выгодне:
Самі ногі йдуць, здаецца,
Скачанеўшы ногі,
Добра, што вядуць мяне так,—
Не зблуджу з дарогі.
Так іду, плыву, як спячы,
Без чуцця, без волі;
Галаву ды сэрца толькі
Страшна мучаць болі,
Капцюры іх рвуць якіясь,
Вострыя, крывыя;
А званы тут цягам звоняць,
Вараннё ўсцяж вые.
Чую музыку якуюсь,
Водгулле нясецца;
Б’е з вачэй жар, а па твары
Штось зімное льецца.
На мяне глядзяць, а блізка
Падысці не смеюць;
Мабыць, ё ў маім штось твары
Што так страхам веець.
А воз цягне дзве пар коні
У жалобным строю,
А мяне якаясь сіла
Цягне за сабою.
Ах, мой Божа! Ка мне пхнецца
Дамавіна-скрыня!
Там майго загадка быту,
Там — у дамавіне.
За што так мяне скараў ты,
Богам называны?
Ах за што, за што?
Уладар зямлі і неба,
Сонцаў і курганаў,
Згнёў мяне ў нішто?!
Дзе той Бог,
Што так змог?
Ці яго звон гэты весціць
І той крык варон?
Хай тут стане прада мною
Ў постаці смяячай,
Ён страшней за ўсё!..
Бо вялікшы я цярпеннем —
Хоць нішто не значу —
Чымся моц яго!
Ой, злы ён!
Ой, злы ён!
Гэтым словам б’е звон, вые...
Як вароны тыя!
Як жа мучыць гэты звон,
Гэты звон! Звон!
*
На атласе заламала
Ручанькі накрыж,
Усміхаецца спрасоння...
Ах, ты ўжо не сніш!
Не ўздыхнеш па белых ружах
На вянку ў жальбе,
Пацалункамі ў галоўку
Не збуджу цябе.
Не глядзіш, што за табою
Йду я — труп бляды,
Што вяду туды з жалобай,
Скуль не прыйдзеш ты.
Ці ж на то хавала маці
Не адну вясну
І кахаў я да астатку,
Каб клаў у труну?
Вось якое мне вяселле?
І я ў гэткі дзень
Жыці мушу? — Божа! Божа!
Што пачну я, цень?
*
Дабраты была анельскай,
А любіла як!..
Быццам песняй, быццам казкай
Дні плылі нам так.
І пры ёй не знаў я грэху,—
Дабрату я знаў,
Бо з яе вачэй і ўсмешкі
Бласлаўленне браў.
Для мяне была скарбніцай
Творчых дум і цнот,
Вёў мяне яе стан гібкі
Да святых яснот.
Дзе ж мяне завёў, урэшце,
После цяжкіх спроб?
К апраметнай шоў я ў сонцы.
Праз надзею — ў гроб!
Вось якое мне вяселле?!
І я ў гэткі дзень
Жыці мушу? Божа! Божа!
Што пачну я, цень?
*
Паднялі труну на плечы,
Паняслі паспешна;
Мяне ўдзержаць хочуць сілай
Ха, ха! Вось пацешна!
Прэч з дарогі, разявякі,
З хлысцьбаю дасужай!
Бо я молад і сярдзіты,
А кулак мой дужы...
Я адзін к ёй маю права,
А вы прэч, насланне!
Чорны збродзе! Толькі роўны
Хай да бойкі стане.
З вас ніхто майго цярпення
У грудзях не змесце!..
І ўцяклі ўсе — сам іду я,
Грозны цар балесці!
Сярод гоману і звону
Ўсіх званоў без ладу,
Сам іду я к дамавіне —
Да свайго пасаду.
Ты, грабар, на гэтым наспе
Ўспёрты на лапаце,
За дол для цара такога
Колькі хочаш, браце?
А капай мне дол глыбока,
Бо свет мне — горш нетраў;
Ад тваёй цяжэй зямлі тут
Гнець мяне паветра.
Прэч з крапілам! І святая
Яе капля спляме;
Я адзін тут маю права —
Пакраплю слязамі.
Здань-рука ка мне вылазе
З-пад манашых полаў,
Ясна-моцная такая!
Дух гняце мой кволы.
І мяне яна кранула!
Пахіліўся, ўпаў я...
І ўзялі мяне й панеслі,
А куды — не знаю.
Ах, за колькі капляў шчасця
Плацяць людзі свету
Цэлым морам слёз!
Ой, дурны свет, і нашто ты
Створаны ў цьму гэту?
Дзе твой скон? Дзе ўзрос?
Яго рух,—
То ж мой дух!
Я ж— як сэрца, што ў ім б’ецца,
Ён — пусты, як звон!
Ці каго аб тым прасіў я?
Без маёй хто волі!
Мне сказаў прыйсці?
Хоць бы там мяне скавалі —
Не сяджу ў няволі:
Маю моц пайсці.
Ой, злы ён!
Ой, злы ён!
Гэтым словам б’е звон, вые...
Як вароны тыя!
Як жа мучыць гэты звон,
Гэты звон! Звон!
1920