Жыў ды быў Антон на свеце.
Не сляпы быў, не глухі.
Жыў звычайна — з жонкай, з дзецьмі —
І ніколі не прыкмеціў,
Каб былі ў яго грахі.
Дый адкуль і як, яй-права,
Мог займець грахі Антон,
Калі век свой шчырай справай
Па зямлі займаўся ён.
Карчаваў, араў, скародзіў,
Сеяў, жаў і малаціў.
І нікому не нашкодзіў,
І нікому не скруціў.
Па-сяброўску жыў заўсёды,
Дружбу моцную любіў.
Не капціў дарэмна годы
І душой спакойны быў.
Ды аднойчы...
Вось дык браце!..
Зведаў прыкрасці і ён...
Раз прыйшоў дамоў,
а ў хаце
Нейкі госць...
Глядзіць Антон:
— Што за шпунт?..— Па плечы грыва,
Вочы шныраць сюд-туды...
Губы ходзяць неяк крыва...
Што за ён прыджгаў сюды?..
Антон дзівіцца, а жонка
(Не пазнаць яе зусім):
— Ой, Антоначка, Антонка,
Пакланіся ты прад ім,
То святы айцец Грыгола
(І сама гапень паклон),
Каб ён зняў грахі нам, долу
Пакланіся й ты, Антон...
— Што за д’ябал? Пра якія
Ты заладзіла грахі?!
І тут «госць» той выгнуў шыю,
Голас рэзкі і сухі
Загугнявіў: — Мой ты браце,
Д’ябла зараз ты назваў,
Вось і грэх з’явіўся ў хаце...
Эх-хе-хе...
Дзе ні бываў,
Дзе ні жыў — заўсёды, ўсюды
Браў цяжар я на душу,
Я грахі здымаю з люду,
А палёгкі не прашу,
Ці ж грахі свае заўважа,
Хто забыў, што ёсць ён, бог...—
Так «святы» Грыгола кажа,
А Матруна: — Ох ды ох...
Ох, Антоне, вер святому,
Не маліўся ж ты даўно,
Ой, Антоне, трэба ў доме
Пасвянціць нам бервяно,
Трэба каяцца, Антоне,
Каб святлей было душы,
Бо запісана ў законе:
Кайся, кайся, хто грашыў...
— Але ж я грашыць ніколі
І не думаў!
— Ой, маўчы!
Мы пад божай ходзім воляй!
Мы ўсе грэшым, жывучы! —
Ажно ўся трымціць Матруна,
А Грыгола ёй у тон:
— Ў пакаянні — наш ратунак...—
І не мог стрываць Антон,
Плюнуў, ат! Дастаў галёшы,
Што сабе купіў на днях,
Дадаў яшчэ трохі грошай
І на жонку вочы ўзняў:
— Вось! Аддай свайму Грыголу,
Заплаці за райскі звон!.. —
І, не хілячыся долу,
Злосны кінуў дом Антон...
Але, выбегшы на волю,
Стаў, задумаўся Антон:
«Гэта праўда, што не болей
Грэшны я, чым гэты лён,
Што, нібы струна жывая,
Даспяваючы, звініць...
Але ж... рознае бывае...
Можа, й ёсць такая ніць,
Якой звязаны я з небам...
І Матруны ўсё ж шкада...
Ласкавейшым быць з ёй трэба...
Хай пасвенціць... Не бяда...»
Збіты з тропу, невясёлы,
Павярнуў дамоў Антон...
Ды, не стрэўшы тут Грыголы,
Стаў з сваёй Матрунай ён,
Як нічога й не бывала,
Летні свой збіраць багаж:
Агуркі, цыбулю, сала,—
Заўтра ехаць на кірмаш...
Покі ўсю паклажу ўклалі,
Дык амаль і сонца ўсход.
Антон з жонкай не чакалі,—
На вазок, і без прыгод
Прыбылі ў вялікі горад,
Павярнулі на базар,
Занялі мясцінку й скора
Прадалі ўвесь свой тавар.
— Ну, цяпер, Матруна, хіба
Я чагось купіць пайду.
Трэба ўзяць мо трохі рыбы,
Мо галёшы зноў знайду
На валёнкі... Дый табе вунь
Боты выгледзець пара...
— Што ж, ідзі, за ўсё будзь пэўны,
Ды грашамі там не йграй!..
— Добра, жонка... Сціплым буду...
Праз натоўп ідзе Антон,
Прыглядаецца да люду...
І вось — дзіва... Бачыць ён
Між людзей «святога» тога,
Што ў яго «здымаў грахі».
Сёння гэты «служка» бога
Нёс тут нейкія мяхі.
Антон бліжай падаецца,
У вусы сабе смяецца:
«Ці пазнае хоць мяне?»
Падышоў: «Вядома, не».
А Грыголу час — то грошы:
— Гэй, купляйце, прадаю,—
Кліча ён.— Каму галёшы?
За паўцэнак аддаю!..
«То ж галёшы на валёнкі,
Што «святому» я аддаў!
Ах ты, богава суконка,
Ах, смаўжака, ах, брыда!
Пачакай жа!» — А што хочаш? —
Запытаў Антон.
— Ды сто...
— Сто? Дык гэта ж ажно тройчы
Даражэй цаны...
— Ну й што?
Хто шануецца здароўем,
Купіць!
«Вунь які святы,—
Антон сам сабе прамовіў.—
Не святы, а злодзей ты!»
І рашыў...
— Авой, кабета,—
Прышыбаўшы да вазка,
Закрычаў: — Іду з прыветам
Ад бадзяжнага «папка»!
— Ад якога? Што лайдачыш?
— Хадзем разам паглядзім!..
Ды бягом!
Хутчэй жа!
Бачыш?
— Божа! Светлы херувім!
То ж святы айцец Грыгола...
Ён тут свенціць?..
— Прадае!
Вунь галёшыкі мае,
А вунь боты пад прыполам,
І з таварам вунь мяхі —
Усё цяжкія грахі.
Скалыхнулася Матруна:
— Добры дзень, айцец святы!..
А той зірк — абраў кірунак —
Ды бягом, ды лататы!
Бокам, бокам ад жанчыны,
Толькі б’ецца мех аб мех...
От пацешная хвіліна!
Разабраў тут многіх смех!
— Ну, што, бачыла, разява?! —
Злосна выгукнуў Антон.—
Вось твой грэх — «святым», яй-права
Давяраць да сталых дзён.
А ў мяне, табе скажу я,
Тры грахі ёсць за ўвесь век,
Кажу голасна, хай чуе
Кожны ў свеце чалавек:
Першы грэх мой — што не скора
Раскусіў «святога» я
І не даў яму учора
Ў хаце добра пугаўя.
Грэх другі мой — што заместа
Палкі
Даў яму дабро,
Быў я мякенькім, як цеста,
Ледзь не плакаўся бабром.
Ну, а трэці — што,
ўсе транты
Сёння ўбачыўшы ў «папка»,
Не здаў яго, спекулянта,
У міліцыю... Рука
І сягоння задрыжала,
Прапусціў тыя мяхі...
І Матруна праказала:
— То сапраўдныя грахі...
1960